Της Έμιλυς Μιντή
Το πλήγμα που υπέστησαν ο τουρισμός και η ξενοδοχειακή βιομηχανία ως συνέπεια της πανδημίας του COVID-19 είναι πάρα πολύ μεγάλο. Οι απώλειες που καταγράφονται σε αφίξεις και έσοδα ξεπερνούν το 80%. Δυστυχώς, η τουριστική σεζόν κλείνει και το χειρότερο σενάριο έχει επαληθευτεί. Οι όποιες ελπίδες για προσέλευση τουριστών μέχρι τον Οκτώβριο εξανεμίστηκαν, αφού οι κρατήσεις κινήθηκαν σε πολύ χαμηλά επίπεδα (τον Σεπτέμβριο του 2020 ανήλθαν σε 87.334 σε σχέση με 524.707 τον Σεπτέμβριο του 2019, καταγράφοντας απώλειες της τάξης του 83,4%), ενώ πολύ μεγάλη αβεβαιότητα επικρατεί για την επόμενη μέρα. Η επιδημιολογική καμπύλη ανεβαίνει επικίνδυνα και το οποιοδήποτε πλάνο για το 2021 είναι πάρα πολύ συγκρατημένο. Οι εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού κάνουν λόγο για επάνοδο τα επόμενα 2-3 χρόνια και σε αυτόν τον χρονικό ορίζοντα προσβλέπουν και οι αρμόδιοι προκειμένου να χτιστεί η βάση και η Κύπρος να κατορθώσει να βγει από την περιπέτεια αυτή πιο ενισχυμένη και ανανεωμένη ως τουριστικός προορισμός.
Ανησυχίες για το αύριο
Η εξέλιξη της πανδημίας και οι εκτιμήσεις για μια ακόμη δύσκολη χρονιά το 2021 δημιουργούν έντονες ανησυχίες σε χιλιάδες εργαζόμενους και επιχειρήσεις της τουριστικής βιομηχανίας. Για παράδειγμα, τα ξενοδοχεία, που άλλοτε έσφυζαν από ζωή και ήταν υπερπλήρη μέχρι και το τέλος της σεζόν, φέτος έμειναν άδεια. Όσα λειτούργησαν από τον Ιούνιο και μετά, εργάστηκαν με πολύ λίγες αφίξεις ξένων τουριστών και με κρατήσεις από ντόπιους, κυρίως τα Σαββατοκύριακα. Όσο κι αν δούλεψε όμως ο εσωτερικός τουρισμός, τα σχεδόν 4 εκατ. τουρίστες που άγγιξε η Κύπρος το 2019 ήταν αδύνατο να καλυφθούν σε σημαντικό βαθμό. Η πολύ χαμηλή προσέλευση τουριστών δεν άφησε πολλά περιθώρια στους ξενοδόχους και αρκετές μονάδες παρέμειναν κλειστές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στον αντίποδα, ένας πολύ μεγάλος αριθμός εργαζομένων της τουριστικής και ξενοδοχειακής βιομηχανίας εργάστηκε κατά το ελάχιστο ή και καθόλου. Η κρατική στήριξη που έλαβαν οι εργαζόμενοι για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, αλλά και κάποια άλλα μέτρα που λήφθηκαν για στήριξη των επιχειρήσεων, όπως είναι για παράδειγμα η αναστολή δόσεων, σύντομα φθάνουν στο τέλος τους. Οι σκέψεις για περαιτέρω στήριξη υπάρχουν, καθώς και οι διαβουλεύσεις για το πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να βοηθηθούν, όμως πολλά από αυτά κρίνονται από μια σειρά άλλων παραγόντων και δη από το πόσες αντοχές έχουν ακόμα τα δημόσια οικονομικά.
Δύσκολος ο προγραμματισμός
Σε δηλώσεις του στο Economy Today, o Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης, σημείωσε πως ο ιός παραμένει στην κοινότητα και αυτό δυσκολεύει ιδιαίτερα την τουριστική βιομηχανία, η οποία στηρίζεται στον προγραμματισμό αρκετών μηνών πριν. «Δυστυχώς, με την εναλλαγή της επιδημιολογικής εικόνας, δεν μπορεί να γίνει προγραμματισμός για το 2020-2021, αφού θα έπρεπε να γίνεται τώρα, με την έναρξη της χειμερινής περιόδου. Παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει κινητικότητα στην αγορά, αν και υπάρχει μεγάλη επιθυμία από μεγάλους οργανωτές ταξιδιών και τουριστικούς πράκτορες να συνεργαστούν με την Κύπρο, αφού μέχρι πρότινος η επιδημιολογική μας εικόνα ήταν τέτοια που προσέφερε μια ασφάλεια, μια σταθερότητα. Όμως, το σύστημα κατηγοριοποίησης χωρών δυσκολεύει τον προγραμματισμό».
Κληθείς να σχολιάσει τις ανησυχίες που εκφράζονται από τον ξενοδοχειακό κόσμο για το κλείσιμο αεροπορικών εταιρειών, ο κ. Ρουσουνίδης πρόσθεσε πως «το κλείσιμο αεροπορικών εταιρειών σίγουρα δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στο νησί», ωστόσο εξέφρασε την ελπίδα ότι οι αεροπορικές εταιρείες θα μας εντάξουν στο πτητικό τους πρόγραμμα. Όπως επεσήμανε, «πρέπει οπωσδήποτε να κρατήσουμε και να διατηρήσουμε τις πολύ καλές μας σχέσεις με όλους τους τουριστικούς πράκτορες, διοργανωτές ταξιδιών και τουριστικούς φορείς στις ξένες αγορές. Να δημιουργήσουμε το υπόβαθρο για το 2020-2021, ώστε να μας εντάξουν στα προγράμματά τους».
Τέλος, ο κ. Ρουσουνίδης τόνισε την ανάγκη για στήριξη των επιχειρήσεων. Όπως είπε, «θεωρώ ότι η αναστολή δόσεων για το 2021 είναι επιβεβλημένη ανάγκη. Πρέπει να θωρακίσουμε και τις επιχειρήσεις, να εξευρεθούν τρόποι στήριξης για το 2021, το οποίο φαίνεται ότι δεν θα είναι αυτό που όλοι περιμέναμε πριν από δύο μήνες. Επί τούτου, θεωρούμε ότι είναι επιβεβλημένη μια επιμήκυνση του μορατόριουμ δόσεων σε ιδιωτικό επίπεδο και ίσως να δούμε και άλλους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να στηριχθούν οι επιχειρήσεις, να υπάρξουν κάποιες ελαφρύνσεις όσον αφορά τη συνεργασία τους και τις δόσεις τους με τις τράπεζες».
Διαχείριση της κρίσης
Η διαχείριση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού εξελίχθηκε σε πολλά μέτωπα. Στην ξενοδοχειακή βιομηχανία η διαφύλαξη της δημόσιας υγείας και η τήρηση των πρωτοκόλλων αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για όσες επιχειρήσεις τέθηκαν σε λειτουργία. Μιλώντας στο Economy Today, ιδιοκτήτες, CEO και άλλα διευθυντικά στελέχη μεγάλων ομίλων και ξενοδοχειακών μονάδων μοιράστηκαν μαζί μας την εμπειρία που βίωσαν φέτος, μας μίλησαν για το σημαντικό κόστος και τη ζημιά που προκάλεσε ο κορωνοϊός, ενώ μας παρουσίασαν και τα επόμενά τους σχέδια. Την ίδια στιγμή, εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για το τι μέλλει γενέσθαι σε ό,τι αφορά τη στήριξη των επιχειρήσεων, αφού η ζημιά είναι πολύ μεγάλη, ενώ κατέθεσαν σειρά προτάσεων για το πώς μπορεί η Κύπρος να εξελιχθεί σε έναν τουριστικό προορισμό με ανανεωμένο προϊόν που να ανταποκρίνεται στις νέες διεθνείς τάσεις.
Οι νέες τάσεις στον τουρισμό
Όπως και άλλες τουριστικές χώρες, έτσι και η Κύπρος θα πρέπει να αρχίσει να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία του κορωνοϊού. Το τουριστικό προϊόν, όπως επισημαίνουν συνεχώς οι αρμόδιοι, πρέπει να αλλάξει προκειμένου να γίνει πιο ελκυστικό. Ποιες είναι όμως αυτές οι νέες τάσεις; Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Υφυπουργός Τουρισμού, οι νέες τάσεις είναι:
- Slow tourism: Ο ταξιδιώτης ολοένα και περισσότερο αναζητεί διακοπές οι οποίες έχουν πιο «αργό» ρυθμό από εκείνον που μας πλαισιώνει στην καθημερινότητα της ζωής. Αυτό σημαίνει αποφυγή της πολυκοσμίας και εξερεύνηση πιο αυθεντικών και δυσεύρετων σημείων σε έναν προορισμό.
- Climate friendly holidays: Οι τάσεις των τελευταίων ετών θέλουν τους επισκέπτες, ιδιαίτερα τους νεαρότερους, να νοιάζονται για το περιβάλλον και να μην αναζητούν προορισμούς που καταστρέφουν τον φυσικό τους πλούτο. Οι διακοπές που ψάχνουν είναι ολοένα και πιο εναρμονισμένες με τον σεβασμό προς το περιβάλλον και τη φύση.
- Extended stays: Η νέα διεθνής τάση για εργασία από το σπίτι, τουριστικά μεταφράζεται σε ευκαιρία για προσέλκυση επισκεπτών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι στο παρελθόν. Πλέον, ένας ταξιδιώτης μπορεί πιο εύκολα να λείψει στο εξωτερικό για διακοπές μεγαλύτερης διάρκειας, συνδυάζοντάς τις με δουλειά από τον χώρο διακοπών του.
- Immersive travel: Ο ταξιδιώτης εκμεταλλεύεται την ευκαιρία που παρουσιάζεται για διακοπές μεγαλύτερης διάρκειας, ούτως ώστε να «ζήσει σαν ντόπιος» κατά τη διάρκεια της διαμονής του. Αναζητεί λοιπόν τρόπους «προσωρινής ένταξής» του στην τοπική κοινωνία, μέσω συμμετοχής σε φεστιβάλ, εκδηλώσεις κτλ.
- Boutique conferences: Ο τομέας των συνεδρίων θα αλλάξει δραστικά, με αυξημένη ζήτηση για πιο μικρά συνέδρια, τα οποία θα στοχεύουν στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Πολλά από αυτά τα «boutique» συνέδρια θα είναι πλέον και «υβριδικά», δηλαδή θα δίνουν την ευκαιρία σε παρευρισκόμενους ή και ομιλητές να συμμετέχουν διαδικτυακά.
- Holistic wellness: Ο τομέας της υγείας και ευεξίας πλέον δεν αναφέρεται μόνο σε θεραπείες μασάζ, αισθητικής κτλ. Η υγεία και ευεξία πλέον πρέπει να έχει πτυχή ολιστική και να συνδέεται με την υγιεινή διατροφή, τις δραστηριότητες στη φύση για περιορισμό του στρες, την ψυχική υγεία, τα προγράμματα αποτοξίνωσης, την έκθεση στον ήλιο για απορρόφηση βιταμίνης D, την εισπνοή καθαρού αέρα, τη διενέργεια εξατομικευμένων ιατρικών εξετάσεων κτλ. Επίσης, ο επισκέπτης πλέον θα θέλει να ξέρει εκ των προτέρων κατά πόσον το σύστημα υγείας μιας χώρας είναι αξιόπιστο.
- Micro experiences: Ο επισκέπτης πλέον θέλει να νιώθει μοναδικός, συμμετέχοντας σε βιωματικές δραστηριότητες οι οποίες δεν κινούνται στα πλαίσια της μαζικότητας. Θέλει να εξερευνήσει, να γευτεί, να ζήσει κάτι το οποίο δεν θα βρει σε κανέναν άλλο προορισμό του πλανήτη.
- Small tours: Ο τομέας των εκδρομών θα χαρακτηρίζεται πλέον από γκρουπ μικρότερου αριθμού ατόμων, τα οποία ίσως και να γνωρίζονται μεταξύ τους, π.χ. μέλη της ίδιας οικογένειας. Παραδείγματα μπορούν να αποτελέσουν τα σαφάρι, ή και οι προσωποποιημένες (customized) ξεναγήσεις σε δυσεύρετα σημεία ενός προορισμού. Για αποφυγή πολυκοσμίας, πολλές από αυτές τις εκδρομές θα λαμβάνουν χώρα τους μήνες εκτός αιχμής.
- Luxury cruising: Η διάθεση για αποφυγή της πολυκοσμίας παρατηρείται και στον τομέα της κρουαζιέρας, όπου σημαντικό μερίδιο της αγοράς θα επιλέγει πλέον πλοία χωρίς συνωστισμό, με ανώτατο όριο τους 800 περίπου επιβάτες. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι τα κρουαζιερόπλοια μεγάλης εμβέλειας δέχονταν ως τώρα μέχρι και 6.000 επιβάτες.
- Private jet travel: Τα αυστηρά πρωτόκολλα ιχνηλάτησης θετικών κρουσμάτων κορωνοϊού που ακολουθούνται όταν γίνεται διακίνηση μέσω αεροπλάνου, έχουν δώσει μια επιπλέον ώθηση στα ταξίδια με ιδιωτικά τζετ. Αφορούν φυσικά άτομα με ιδιαίτερα υψηλή εισοδηματική στάθμη, από χώρες όπως η Ρωσία, το Ισραήλ και οι χώρες του Αραβικού Κόλπου, τα οποία, παρά να ρισκάρουν την ιχνηλάτηση και τον συνεπακόλουθο υποχρεωτικό αυτοπεριορισμό, προτιμούν να ταξιδέψουν με ιδιωτικά μέσα. Άτομα τέτοιας εισοδηματικής στάθμης αναμένουν και ανάλογες υπηρεσίες υψηλού επιπέδου από τους προορισμούς που τους υποδέχονται.
- Regional holidays: Η ταξιδιωτική αβεβαιότητα των τελευταίων μηνών δυσχεραίνει αφάνταστα τη διενέργεια ταξιδιών προς μακρινούς τουριστικούς προορισμούς. Για την Ευρώπη αυτό σημαίνει, από τη μια, ότι δύσκολα θα μπορέσει να υποδεχτεί τουρισμό από μεγάλες αγορές, όπως οι ΗΠΑ και η Ασία, ενώ, από την άλλη, σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα προτιμούν την ίδια την Ευρώπη για τις διακοπές τους.
- Individual bookings: Ο περιορισμός της μαζικότητας θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές και στον τομέα του οργανωμένου ταξιδιού (tour operating). Η παγκόσμια ζήτηση για οργανωμένα ταξίδια ολοένα και λιγοστεύει, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ζήτηση για μεμονωμένα ταξίδια αλλά και δυναμικά, εξατομικευμένα πακέτα. Συνεπάγεται βέβαια ότι, για προσέλκυση τέτοιων επισκεπτών, χρειάζεται και η ανάλογη τροποποίηση των εκάστοτε διαφημιστικών εκστρατειών από τουριστικούς προορισμούς. Πλέον, ο ρόλος των search engines και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο τουριστικό μάρκετινγκ είναι τεράστιος και πρέπει να αξιοποιηθεί αναλόγως.