Σχεδόν μια δεκαετία αφότου έκοψε το κάπνισμα, η Mabel Battle έχει ακόμα μαζί της το τελευταίο πακέτο που αγόρασε. Το κρατά ως ενθύμιο όλων των γκρίζων εργάσιμων ημερών του χειμώνα στο Οχάιο, καθώς ήταν αναγκασμένη να στέκεται στο κρύο, έξω από το γραφείο της, την ώρα που οι υπόλοιποι καπνιστές έκαναν χρήση υποκατάστατων νικοτίνης, όπως τσίχλες και τσιρότα.
Το πακέτο με τα τσιγάρα είναι ακόμα σφραγισμένο στο σελοφάν του και αποτελεί το βασικό τεκμήριο της προσωπικής της θέλησης να απαλλαγεί από την βλαβερή αυτή συνήθεια.
Παράλληλα όμως, η επιτυχία της να κόψει το κάπνισμα έρχεται ως αποτέλεσμα ενός εντυπωσιακού πλην αμφιλεγόμενου εταιρικού πειράματος. Αυτό που τελικά την ώθησε στην απόφαση της ήταν ο φόβος ότι το κάπνισμα θα μπορούσε να απειλήσει την εργασία της.
«Ήθελα να κρατήσω τη δουλειά μου περισσότερο από ότι ήθελα να καπνίζω», λέει η Battle.
Η κλινική στο Κλίβελαντ, όπου η κα Battle εργάζεται ως συντονίστρια της μονάδας υγείας, είναι ηγέτης στην πρωτοβουλία κατά του καπνίσματος. Απαγόρευσε το κάπνισμα στην πανεπιστημιούπολη της το 2008 και ακολούθησε μια νέα πολιτική για την χημική παρακολούθηση των αιτούντων εργασία για τη νικοτίνη και την άρνηση της απασχόλησης σε όσους διαγνωστούν ως θετικοί. Ασφαλώς, οι μέχρι τότε εργαζόμενοι στην κλινική δεν απολύθηκαν, ωστόσο η αλλαγή της κουλτούρας έφερε φόβο.
Μόνο 21 από τις πολιτείες των ΗΠΑ (συμπεριλαμβανομένου του Οχάιο, όπου βρίσκεται η κλινική) επιτρέπουν στις εταιρείες να αποκλείουν εντελώς τους καπνιστές από το εργατικό τους δυναμικό. Και σε αυτούς τους τομείς, η συγκεκριμένη πολιτική έχει γίνει κανόνας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Πλέον όμως η εν λόγω πρακτική εξαπλώνεται και οι εταιρείες σε άλλες βιομηχανίες άρχισαν να εφαρμόζουν παρόμοιες πολιτικές.
Οι συγκεκριμένες κινήσεις εμπνέουν τους ακτιβιστές κατά του καπνίσματος, ωστόσο έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες έναντι των προσωπικών ελευθεριών, γεννώντας συνειρμούς σε σχέση με την παραβίαση της προσωπικής ζωής από τους εργοδότες, ακόμα κι όταν οι εργαζόμενοι είναι εκτός ωραρίου.
Η U-Haul, μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Αριζόνα με περίπου 30.000 εργαζόμενους, κατέστη ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες που σταμάτησε να προσλαμβάνει καπνιστές ή χρήστες προϊόντων νικοτίνης με εναλλακτικά μέσα, κάτι που πιάνει και όσους προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα με υποκατάστατα όπως τα τσιρότα και οι τσίχλες.
Ωστόσο, εάν μια αμερικανική εταιρεία επιλέξει να προχωρήσει σε απολύσεις εργαζομένων που χρησιμοποιούν νικοτίνη, οι εργαζόμενοι θα έχουν λίγες επιλογές στην διάθεσή τους, ανάλογα με το πού εργάζονται.
Οι καπνιστές δεν αποτελούν προστατευμένη από τον ομοσπονδιακό νόμο κατηγορία, όπως οι φυλετικές μειονότητες ή τα άτομα με αναπηρίες. Αυτό σημαίνει ότι σε κάποιες περιπτώσεις, ένα ιδιότροπο αφεντικό μπορεί να απολύσει έναν υπάλληλο για οποιοδήποτε λόγο, είτε πρόκειται για το κάπνισμα εκτός ωραρίου, είτε για κάτι αυθαίρετο όπως το να φοράει λάθος χρώμα πουκάμισο εν ώρα εργασίας.
«Μέχρι πού φτάνουν τα δικαιώματα ενός εργοδότη; Είναι εν πολλοίς ζήτημα νομόθεσίας, αν το κράτος το απαγορεύει», λέει ο Cathleen Scott, δικηγόρος για θέματα απασχόλησης που δραστηριοποιούνται στη Φλόριντα.
«Η επιλογή που θα έχει ένας εργαζόμενος στο τέλος θα είναι το λεγόμενο “take it or leave it”. Αυτή είναι η φιλοσοφία του μέσου εργοδότη», αναφέρει.
Όμως σε κάποιες περιπτώσεις, οι πρακτικές των εταιριών ξεπερνούν τον όρο «αμφιλεγόμενες». Σύμφωνα με τους Financial Times, πολλές εταιρίες έχουν αναθέσει σε εξωτερικές ανεξάρτητες εταιρίες την συλλογή δεδομένων για τους εργαζόμενους τους, προκειμένου να ανιχνεύσουν τις συνήθειες και τις πρακτικές τους.
Από την μια λανσάρουν ειδικά προγράμματα bio data, προκειμένου να συλλέξουν ανωνύμως στοιχεία και δεδομένα για το σύνολο του προσωπικού, με αντάλλαγμα έκπτωση στο ποσοστό εισφοράς των εργαζομένων στο σύστημα ασφάλειας. Από την άλλη, υπάρχουν και περιπτώσεις κατά της οποίες, συγκεκριμένες εταιρίες που παρακολουθούν ακόμα και το πού βρίσκονται οι εργαζόμενοι μέσω των εταιρικών τηλεφώνων.
«Η τεχνολογία δημιουργεί νέους τρόπους παρακολούθησης των εργαζομένων», λέει ο Brian Kropp, επικεφαλής της έρευνας ανθρώπινου δυναμικού της Gartner, μια συμβουλευτική εταιρία τεχνολογίας. Οι εταιρείες συχνά κλέβουν το ιστορικό περιήγησης των εργαζομένων και τους παρακολουθούν. Άλλοι πηγαίνουν ακόμη πιο μακριά: ενεργοποιούν ακόμη και τις κάμερες των εργαζομένων και χρησιμοποιούν το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου για να μετρήσουν το συναίσθημά τους σχετικά με τη δουλειά τους.
«Η σχέση μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών αλλάζει», λέει. Οι εταιρείες και το προσωπικό τους ήταν ουσιαστικά “δυο ξένοι” μετά το πέρας του ωραρίου, αλλά αυτό δεν είναι πλέον ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα πράγματα», καταλήγει.