Του Ξένιου Μεσαρίτη
«Δεν πρόκειται για ολιστική ή ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, αλλά για διορθωτικές παρεμβάσεις». Με αυτή τη φράση ο Υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός στις 2 Απριλίου, τρεις μήνες πριν, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ξεκαθάρισε εξαρχής το πλαίσιο της προτεινόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης. Ένα 10ήμερο πριν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σημείωσε ότι δεν πρόκειται να δοθεί καμία παράταση πέραν της 1ης Ιανουαρίου 2026, για να ξεκινήσει ο φορολογικός μετασχηματισμός και τα σχετικά νομοσχέδια θα κατατεθούν το συντομότερο δυνατόν στη Βουλή.
Οι κυβερνητικές τοποθετήσεις, με ενδεικτικές τις πιο πάνω, προκαλούν γενικότερα την απογοήτευση στην πλειοψηφία των εμπλεκόμενων φορέων. Από τους εργοδοτικούς και επιχειρηματικούς οργανισμούς μέχρι τα επαγγελματικά επιμελητήρια, τους φοροτεχνικούς και τα εργατικά συνδικάτα, επικρατεί η αίσθηση ότι χάθηκε μια ευκαιρία για πιο βαθιά και οραματική αλλαγή.
Ουσιαστικά παρά την ρητορική για φορολογική μεταρρύθμιση, οι αλλαγές μπορούν να χαρακτηριστούν ως επιδερμικές αφού αυξάνεται το φορολογικό εισόδημα κατά €1.000, μαζί με κάποιες φορολογικές εκπτώσεις για τέκνα, δάνεια και ενοίκια, αυξάνεται ο εταιρικός φόρος και μειώνεται φορολογία επί των μερισμάτων από 17% σε 5%.
Πολλοί επισημαίνουν πως οι παρεμβάσεις που εξαγγέλθηκαν υπολείπονται ενός πραγματικά ουσιαστικού μετασχηματισμού, γεγονός που συνοψίζεται γλαφυρά στα λόγια του Χρίστου Σ. Χριστοδούλου στο Economy Today «Μιλούσαν για μετασχηματισμό. Αυτό που έχουμε μπροστά μας είναι απλώς διορθωτικές κινήσεις».
Η δημόσια διαβούλευση είναι (ή εν τέλει θα ήταν) ουσιώδης
Οι περισσότεροι φορείς εκφράζουν ανοιχτά απογοήτευση για την έλλειψη ουσιαστικής δημόσιας διαβούλευσης κατά την προετοιμασία του πακέτου. Η μεταρρύθμιση φαίνεται να διαμορφώθηκε χωρίς τον απαιτούμενο διάλογο με τους βασικούς εμπλεκόμενους, αφήνοντας πολλούς με την αίσθηση ότι οι απόψεις τους αγνοήθηκαν. Όπως τονίζει ο Νικόλας Τσαρδελλής εκ μέρους του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου στο Economy Today, η δημόσια διαβούλευση αποτελεί θεμέλιο διαφάνειας και κοινωνικής αποδοχής κάθε σημαντικής αλλαγής, κι όμως, μέχρι σήμερα δεν υπήρξε οργανωμένος, συστηματικός διάλογος με τους βασικούς φορείς. Με τέτοιο έλλειμμα συμμετοχής, το αποτέλεσμα δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί θεσμικά αρραγές ή ευρέως αποδεκτό. Ενδεικτική είναι και η τοποθέτηση τόσο του Γιώργου Συρίχα του Κέντρου Οικονομικών Μελετών τον Φλεβάρη, όσο και του Υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού, πως ότι έχει παρουσιαστεί μέχρι στιγμής δεν επιδέχονται ιδιαίτερες αλλαγές.
Έμεινε στο σύνθημα η απλοποίηση
Στο στόχαστρο της κριτικής βρίσκονται και τα περιορισμένα όρια του ίδιου του μεταρρυθμιστικού πακέτου. Εδώ και χρόνια γινόταν λόγος για ανάγκη απλοποίησης και εκσυγχρονισμού του φορολογικού συστήματος, όμως οι αλλαγές που προωθούνται κρίνονται μάλλον ανεπαρκείς. Οι επιχειρηματικοί φορείς τονίζουν ότι το φορολογικό πλαίσιο παραμένει περίπλοκο, με επικαλυπτόμενες νομοθεσίες και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. «Η απλοποίηση δεν είναι απλώς σύνθημα, αλλά ουσιαστική προϋπόθεση ενός λειτουργικού φορολογικού συστήματος» υπογραμμίζει o Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης του ΚΕΒΕ καλώντας για ένα πλαίσιο φιλικό προς τον χρήστη, προβλέψιμο και κατανοητό. Πολλοί εισηγούνται τη σύνταξη ενιαίας, σύγχρονης φορολογικής νομοθεσίας που θα αντικαταστήσει την υφιστάμενη πολυνομία, εξέλιξη που θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το διοικητικό κόστος (υπολογίζεται έως και 30% χαμηλότερο) για επιχειρήσεις και κράτος.
Σημειώνουμε ότι σήμερα το φορολογικό πλαίσιο της Κύπρου βασίζεται σε 9 νόμους άμεσων φόρων, 23 για έμμεση φορολογία και συναφή θέματα, 186 Κανονιστικές Διοικητικές Πράξεις και 296 εγκυκλίους με πολλά από αυτά γραμμένα στην καθαρεύουσα.
Μοχλός του οικονομικού μετασχηματισμού
Παράλληλα, πολλοί θεωρούν ότι η μεταρρύθμιση θα έπρεπε να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο όραμα για το μέλλον της οικονομίας. Το κυβερνητικό Όραμα 2035 για βιώσιμη ανάπτυξη και η φιλοδοξία να καταστεί η Κύπρος αειφόρο επιχειρηματικό και εμπορικό κέντρο της Ευρώπης θα μπορούσε να υπηρετηθεί από μια πραγματικά τολμηρή φορολογική πολιτική. Σύμφωνα με φορολογικούς συμβούλους, μια ολιστική φορολογική αναδιάρθρωση θα ταίριαζε απόλυτα σε αυτό το όραμα, σε αντίθεση με τις περιορισμένες «διορθωτικές κινήσεις» που τελικά προτάθηκαν. Η κριτική εστιάζεται δηλαδή στο ότι η παρούσα μεταρρύθμιση αντιμετωπίστηκε περισσότερο ως μια μεμονωμένη δημοσιονομική άσκηση παρά ως μοχλός υλοποίησης του μακροπρόθεσμου οικονομικού μετασχηματισμού που χρειάζεται η χώρα.
Η «πράσινη» φορολογία πρέπει να αποτελεί μέρος του πακέτου
Ένα ακόμη κεντρικό ζητούμενο είναι η ενσωμάτωση της πράσινης και ψηφιακής διάστασης στη φορολογική πολιτική. Σε μια εποχή όπου η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ο ψηφιακός μετασχηματισμός βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα, το φορολογικό σύστημα οφείλει να συμβαδίζει. Αυτό σημαίνει φορολογικά κίνητρα που θα ενθαρρύνουν τις πράσινες επενδύσεις και τον ψηφιακό μετασχηματισμό (τόσο της οικονομίας όσο και του ίδιου του φορολογικού μηχανισμού). Την ίδια στιγμή, όμως, επισημαίνεται τόσο από την ΟΕΒ όσο και από την ΣΕΚ αλλά και άλλους συνεντευξιαζόμενους ότι η «πράσινη φορολογία» πρέπει να εφαρμοστεί με προσοχή αφού χωρίς επαρκή αντισταθμιστικά μέτρα μπορεί να επιβαρύνει δυσανάλογα τους πιο ευάλωτους και να πλήξει τη βιωσιμότητα των κυπριακών επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, οι στόχοι της πράσινης μετάβασης είναι απολύτως αποδεκτοί, αλλά απαιτείται μια ισορροπημένη προσέγγιση που θα συμβιβάζει την οικολογική ευθύνη με τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας.
Επίμαχο το 15%
Επίμαχο σημείο αποτελεί και η αύξηση του εταιρικού φόρου από 12,5% σε 15%. Πρόκειται για την πλέον συζητημένη μεταβολή, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο διεθνών εξελίξεων όπως η συμφωνία του ΟΟΣΑ για ελάχιστο παγκόσμιο εταιρικό φόρο. Ο επιχειρηματικός κόσμος δεν κρύβει όμως τον προβληματισμό του για τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα. Τα διευθυντικά στελέχη της Taxand Κύπρου επισημαίνουν στο Economy Today ότι δεν υπήρχε κάποια απόλυτη διεθνής υποχρέωση για την αύξηση του συντελεστή. «Ηταν σε μεγάλο βαθμό πολιτική επιλογή της κυβέρνησης». Επιπλέον, χωρίς έναν συνολικό ανασχεδιασμό του πλαισίου, μια τέτοια αύξηση ενδέχεται να υπονομεύσει την ελκυστικότητα της Κύπρου ως επιχειρηματικού προορισμού. Το 15% μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι, ιδίως σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όπου κεφάλαια και εταιρείες αναζητούν το καλύτερο φορολογικό καθεστώς, η αύξηση του εταιρικού φόρου ίσως στρέψει επενδύσεις προς πιο ανταγωνιστικές δικαιοδοσίες αν δεν αντισταθμιστεί από άλλα μέτρα. Δεν είναι τυχαίο ότι ζητούνται αντισταθμίσματα και σε αυτόν τον τομέα ενδεικτικά, το ΚΕΒΕ προτείνει η αύξηση του εταιρικού φόρου να συνοδευτεί από ελαφρύνσεις αλλού (π.χ. στις εργοδοτικές εισφορές). Εν τέλει, η μεταρρύθμιση υλοποιείται σε ένα νέο γεωοικονομικό τοπίο, όπου η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ διεθνούς συμμόρφωσης και διατήρησης της ανταγωνιστικότητας είναι πιο κρίσιμη από ποτέ (σημειώνουμε ότι την ίδια ώρα εντός του 2026 θα εφαρμοστεί, έστω και καθυστερημένα, και ο Μηχανισμός ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων).
Να μην περιοριστούμε σε μισές λύσεις
Με όσα αναφέραμε επιγραμματικά πιο πάνω παραμένει το σαφές μήνυμα ότι η Κύπρος δεν πρέπει να αφήσει τη συγκυρία να εξελιχθεί σε χαμένη ευκαιρία. Τα πρώτα δείγματα φαίνεται να ήταν διστακτικά, όμως η φορολογική μεταρρύθμιση μπορεί και θα έπρεπε να εξελιχθεί σε κάτι περισσότερο. Όπως τονίζει και ο Γενικός Διευθυντής του ΣΕΛΚ Κυριάκος Ιορδάνους στο Economy Today, «η φορολογία δεν είναι εργαλείο κοινωνικής πολιτικής, είναι εργαλείο ανάπτυξης».
Ούτως ή αλλιώς έχουν δαπανηθεί ήδη από το κράτος μερικά εκατομμύρια και αρκετές εργατοώρες για να γίνει η έρευνα από το Κέντρο Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου και καλό θα ήταν τα συμπεράσματα ή τα αποτελέσματα των ερευνών να αξιοποιηθούν σωστά. Πρέπει, έστω και την υστάτη, να τεθούν οι βάσεις για ένα ανταγωνιστικό, ξεκάθαρο και δίκαιο φορολογικό σύστημα. Το στοίχημα είναι ανοιχτό και οι επόμενες κινήσεις θα κρίνουν αν το φορολογικό μας σύστημα θα ανταποκριθεί στις ανάγκες της νέας εποχής ή αν θα μείνουμε με μια μεταρρύθμιση που περιορίστηκε σε μισές λύσεις.
Διαβάστε ολόκληρο το Cover Story του Economy Today για την Φορολογική Μεταρρύθμιση