Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Σε μία οικονομία με έντονη διεθνοποίηση και υψηλή εξάρτηση από τις ξένες επενδύσεις, όπως η κυπριακή, η δημιουργία του εθνικού μηχανισμού ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (FDI Screening) αποτελεί όχι μόνο κοινοτική υποχρέωση αλλά και στρατηγικό στοίχημα. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Διεθνών Επιχειρήσεων (CIBA), εκπροσωπώντας έναν από τους βασικούς πυλώνες της διεθνούς οικονομικής παρουσίας της Κύπρου, διατυπώνει συγκεκριμένες θέσεις και εισηγήσεις για την αποτελεσματική υλοποίηση του νέου πλαισίου, προκειμένου να ενισχυθεί η θεσμική αξιοπιστία της χώρας χωρίς να πληγεί η επενδυτική της ελκυστικότητα. Ο Πρόεδρος του CIBA, Βασίλης Δημητριάδης, καταθέτει στο Economy Today την οπτική του.
Πώς αξιολογείτε την εισαγωγή ενός μηχανισμού ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στην Κύπρο υπό το πρίσμα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας;
Η εισαγωγή ενός αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), μέσω νομοθετικής ρύθμισης είναι άκρως αναγκαία για να μπορέσει η Κύπρος να προσελκύσει αξιόπιστους επενδυτές από τρίτες χώρες αλλά και για να διατηρήσει τις υφιστάμενες ξένες επενδύσεις στην Κύπρο.
Επισημαίνεται ότι η θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων αποτελεί κοινοτική υποχρέωση που απορρέει από τον Κανονισμού (Ε.Ε.) 2019/452. Ο εν λόγω Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ τον Οκτώβριο του 2020 με την Κύπρο και την Κροατία να είναι τα μόνα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. στα οποία εκκρεμεί η δημιουργία και κατ’ επέκταση η λειτουργία κρατικών μηχανισμών ελέγχου ΑΞΕ.
Σημειώνεται πως αντίστοιχους μηχανισμούς ελέγχου ΑΞΕ, πέραν από τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε., έχουν θέσει σε εφαρμογή και τρίτες χώρες όπως οι ΗΠΑ υπό την επωνυμία Committee on Foreign Investment in the United States (CFIUS), το Ηνωμένο Βασίλειο με την επωνυμία Investment Security Unit (ISU), ο Καναδάς με το Foreign Investment Review and Economic Security (FIRES) Branch και η Ινδία με το Department of Promotion of Industry and International Trade (DPIIT). Υπογραμμίζεται ότι με τις χώρες αυτές η Κύπρος επιδιώκει συνεργασίες όχι μόνο στο επιχειρηματικό πεδίο αλλά και ευρύτερα σε διάφορους τομείς και επίπεδα.
Πώς το βλέπουν οι διεθνείς επιχειρήσεις, συνεπώς και τα Μέλη σας; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην τελική, η υπερρύθμιση ή η απουσία ενός ρυθμιστικού πλαισίου ιδίως σε μια κυπριακή οικονομία με «υπερεξάρτηση» από τις ξένες επενδύσεις;
Η δημιουργία ενός ρυθμιστικού πλαισίου δεν αποτελεί επιλογή αλλά υποχρέωση. Ως CIBA αναλάβαμε πρωτοβουλίες πολύ πριν από την έναρξη της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης από το Υπουργείο Οικονομικών. Συγκεκριμένα, σε συνεργασία με τους Νομικούς μας Συμβούλους Λ. ΠΑΠΑΦΙΛΙΠΠΟΥ & ΣΙΑ ΔΕΠΕ προβήκαμε σε ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων με τα Μέλη μας.
Με σκοπό την ορθή εφαρμογή του Νομοθετικού Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανάμεσα σε άλλες σχετικές ενέργειες, o CIBA:
• διοργάνωσε μαζί με το CIIM και το Cyprus Branch of the International Law Association, στις 09 Δεκεμβρίου 2020, δηλαδή μόλις 2 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του Ευρωπαϊκού Κανονισμού, διαδικτυακή ημερίδα αναφορικά με Ευρωπαϊκό και Διεθνές Νομοθετικό Πλαίσιο Ελέγχου ΑΞΕ, με τίτλο «The New World of Investment Screening» και με τις σχετικές παρουσιάσεις να είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του CIBA στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://ciba-cy.org/3830-2/,
• διοργάνωσε ολοήμερη ημερίδα, στη Λεμεσό, στις 23 Απριλίου 2024, η οποία ήταν ανοικτή προς τους εκπροσώπους των Μελών του CIBA, καθώς και άλλων ενδιαφερόμενων μερών όπως του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου και Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, όσον αφορά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού, καθώς και τη μετεξέλιξη τού Νομικού Πλαισίου της Ε.Ε. για έλεγχο των ΑΞΕ, μέσω των προνοιών του Προτεινόμενου Νέου Κανονισμού της Ε.Ε. για έλεγχο των ΑΞΕ, όπως είχε δημοσιευθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2024,
• κατάρτισε και απέστειλε προς τα Μέλη του, ενημερωτική παρουσίαση αναφορικά με τις Νομικές και Οικονομικές Επιδράσεις της Σύστασης (Ε.Ε.) 2025/63 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 15ης Ιανουαρίου 2025, σχετικά με την εξέταση εξερχόμενων επενδύσεων σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς για την οικονομική ασφάλεια της Ένωσης. Ο CIBA, όπως άλλωστε συνηθίζει, έκρινε ότι έπρεπε να δράσει άμεσα και προληπτικά, ένεκα της σημασίας που έχουν οι δραστηριότητες του Τεχνολογικού Τομέα στην Κυπριακή Οικονομία και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε συνάρτηση και με τις προσπάθειες από κυβερνητικής πλευράς για προσέλκυση εταιρειών ανάπτυξης τεχνολογίας στην Κύπρο.
Περαιτέρω, έχουμε έγκαιρα υποβάλει τις θέσεις μας επί του τότε προτεινόμενου πρώτου κειμένου Νομοσχεδίου για Έλεγχο των ΑΞΕ στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης του Υπουργείου Οικονομικών που έλαβε χώρα κατά την περίοδο 24 Ιουνίου 2022 – 08 Ιουλίου 2022, ενώ σε πολύ τακτά χρονικά σημεία υποβάλαμε τις επικαιροποιημένες θέσεις μας, στη βάση πάντοτε των Ευρωπαϊκών και Διεθνών Νομικών και Οικονομικών Εξελίξεων, ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού και του Υπουργείου Οικονομικών.
Όλες οι πιο πάνω ενέργειες αποδεικνύουν έμπρακτα ότι ο CIBA δεν ενδιαφέρεται απλά στη θέσπιση ρυθμιστικού πλαισίου Ελέγχου ΑΞΕ ως υποχρέωση εναρμόνισης με το Κοινοτικό Κεκτημένο αλλά στη θέσπιση ενός πλαισίου που να είναι αποτελεσματικό και σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις Ευρωπαϊκές Αρχές της Νομιμότητας, Σαφήνειας Δικαίου και Αναλογικότητας.
Η Κύπρος παραμένει μία από τις 2 χώρες της Ε.Ε. χωρίς θεσμοθετημένο μηχανισμό ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Πώς αξιολογείτε την καθυστέρηση αυτή και ποιες είναι οι συνέπειες για την επενδυτική εικόνα της χώρας; Ποια είναι η θέση των διεθνών επιχειρήσεων, συνεπώς και των μελών σας, σε σχέση με την προτεινόμενη νομοθεσία; Υπάρχουν ανησυχίες για καθυστερήσεις ή αβεβαιότητα στις διαδικασίες;
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, μόνον η Κυπριακή Δημοκρατία και η Κροατία δεν έχουν μέχρι σήμερα προβεί σε υιοθέτηση Νομοθετικής Διάταξης σχετικά με τη θεσμοθέτηση και λειτουργία Μηχανισμού Ελέγχου ΑΞΕ, ενώ σύμφωνα με δημοσιεύματα η Κροατία πρόκειται να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες πριν τις αρχές του δεύτερου εξαμήνου του τρέχοντος έτους.
Το γεγονός ότι η Κύπρος δεν έχει ακόμη προβεί στη θεσμοθέτηση του Μηχανισμού Ελέγχου όντως οδηγεί σε αβεβαιότητα αναφορικά με τα επιχειρηματικά πλάνα των διεθνών επιχειρήσεων που εδρεύουν στην Κύπρο. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι στις επιχειρήσεις ενδέχεται, σύμφωνα με τις πρόνοιες του υφιστάμενου Ευρωπαϊκού Κανονισμού, να υποβληθούν παρατηρήσεις από οποιοδήποτε από τα Κράτη Μέλη ή διατύπωση Γνώμης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχέση με επενδύσεις που ήδη έχουν πραγματοποιηθεί, και δεν τελούσαν υπό έλεγχο, ένεκα του ότι δεν υφίσταται Μηχανισμός Ελέγχου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα πιο πάνω αφορούν το διάστημα μέχρι και 15 μήνες μετά την πραγματοποίηση της άμεσης ξένης επένδυσης, η οποία έχει πραγματοποιηθεί από τις 10 Απριλίου 2019 και μετέπειτα, όπως αναφέρεται εντός της Αιτιολογικής Σκέψης (21) και του Άρθρου 7 του Ευρωπαϊκού Κανονισμού.
Επομένως, ναι, η θέση του CIBA ήταν και είναι ξεκάθαρη: να θεσμοθετηθεί το συντομότερο Μηχανισμός Ελέγχου και εάν είναι δυνατόν σύμφωνα με τα πρότυπα του Μηχανισμού Ελέγχου που προβλέπεται στο νέο προτεινόμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Κανονισμό.
Θεωρείτε ότι η εφαρμογή τέτοιου μηχανισμού θα μπορούσε να ενισχύσει τη θεσμική αξιοπιστία της Κύπρου ως επενδυτικός προορισμός;
Η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού και αξιόπιστου Μηχανισμού Ελέγχου - με επαρκή στελέχωση, εξειδίκευση και κατάλληλη εκπαίδευση - που θα λειτουργεί εντός συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων, τα οποία θα ορίζονται ξεκάθαρα εντός του νομοθετικού πλαισίου, θα ενίσχυε σημαντικά τη θεσμική αξιοπιστία της Κυπριακής Δημοκρατίας ως επενδυτικού προορισμού.
Τα πιο πάνω προκύπτουν μέσα και από τις Εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή του υφιστάμενου Ευρωπαϊκού Κανονισμού, αλλά και από το περιεχόμενο της Έκθεσης του ΟΟΣΑ, ημερομηνίας 1ης Ιανουαρίου 2022, με τίτλο «Πλαίσιο για τον Έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Εξετάζοντας την Αποτελεσματικότητα και την Επάρκεια».
Επιπρόσθετα θα μπορούσε να ενισχυθεί και η δυνατότητα περαιτέρω εξαγωγών προϊόντων τεχνολογίας από επιχειρήσεις που θα θεωρούνταν πλέον και με απόφαση του Κρατικού Μηχανισμού ότι πληρούν τα κριτήρια τόσο του Ευρωπαϊκού Κανονισμού όσον και της σχετικής Σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εξέταση εξερχόμενων επενδύσεων σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς.
Μάλιστα με την έκδοση μιας τέτοιας Απόφασης μετά την ανταλλαγή θέσεων με όλα τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα δινόταν και επιπρόσθετο κίνητρο, σε Διεθνείς Χρηματοδοτικούς Οργανισμούς, περιλαμβανομένων και Διεθνών Τραπεζών, να προχωρήσουν σε δανειοδότηση επιχειρήσεων ξένων συμφερόντων αλλά και συναλλαγών που σχετίζονται με την απόκτηση μετοχικής συμμετοχής σε τέτοιες επιχειρήσεις ή με την εξαγωγή προϊόντων που εμπίπτουν εντός του τομέα ελέγχου εξερχομένων ΑΞΕ.
Ποια είναι η θέση του CIBA σχετικά με την ανάγκη για εναρμόνιση των εθνικών μηχανισμών ελέγχου ΑΞΕ με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, ώστε να διασφαλιστεί η συνέπεια και η προβλεψιμότητα για τους επενδυτές;
Είμαστε θετικοί στο ενδεχόμενο εναρμόνισης των εθνικών μηχανισμών ελέγχου ΑΞΕ με το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Σε πρόσφατη ομιλία του ο Ευρωπαίος Επίτροπος Maroš Šefčovič ανέφερε ότι δεν βλέπει τον οποιονδήποτε λόγο να μην ολοκληρωθεί η διαδικασία υιοθέτησης του νέου Κανονισμού Ελέγχου ΑΞΕ έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Αν επιβεβαιωθούν τα πιο πάνω, ο νέος Κανονισμός δεν αποκλείεται να τεθεί σε εφαρμογή εντός του 2026.
Θεωρείτε ότι η επιπλέον γραφειοκρατία που θα προκύψει από τον Μηχανισμό θα αποθαρρύνει τους επενδυτές από το να επενδύσουν τόσο στην Κύπρο όσο και στα υπόλοιπα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Η γραφειοκρατία συνυπολογίζεται στους αποτρεπτικούς παράγοντες αξιολόγησης ενός επενδυτή. Αν θα προκύψει και σε πιο βαθμό επιπλέον γραφειοκρατική διαδικασία εξαρτάται από το ανθρώπινο δυναμικό που θα διαθέσει το κράτος στον Μηχανισμό Ελέγχου ΑΞΕ, καθώς και στον τρόπο διεκπεραίωσης των διαδικασιών. Πριν από τη λειτουργία του Μηχανισμού είναι άκρως σημαντική η συμμετοχή των τεχνοκρατών του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής στον σχεδιασμό, καθώς και στη διεκπεραίωση των διαδικασιών. Περαιτέρω, η αποτελεσματικότητα του Μηχανισμού Ελέγχου θα εξαρτηθεί από τα τομεακά κριτήρια ως προς την αξία της ενδεχόμενης επένδυσης, τα οποία θα συμπεριληφθούν στην εθνική νομοθεσία. Η αναλογικότητα και η νομική σαφήνεια είναι πάντοτε πολύτιμοι αρωγοί για κάθε επενδυτή.
Το προτεινόμενο από την Κομισιόν νομοσχέδιο καλύπτει τομείς όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες και η υγειονομική περίθαλψη. Πώς αξιολογείτε την ανάγκη για έλεγχο επενδύσεων σε αυτούς τους τομείς και ποια είναι η θέση του CIBA σχετικά με την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και επενδυτικής ελευθερίας;
Οι συγκεκριμένοι τομείς καλύπτονται ήδη από τον υφιστάμενο Ευρωπαϊκό Κανονισμό. Στο νέο προσχέδιο Κανονισμού που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδεται ακόμη μεγαλύτερη σημασία στους τομείς αυτούς. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για εμάς. Ιδιαίτερα στον τομέα της Υγείας, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε έγκαιρα, από τον Μάρτιο του 2020, με ανακοίνωσή της υπό τον τίτλο «Καθοδήγηση προς τα Κράτη Μέλη όσον αφορά τις άμεσες ξένες επενδύσεις 2020/C 99 I/01», θέσει τις προδιαγραφές ελέγχου και τη γενικότερη πολιτική αξιολόγησης ρίσκου.
Η ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελεί για μας θέμα ύψιστης σημασίας, γεγονός που αποτυπώθηκε από τον CIBA και σε σχετική εισήγηση που υποβάλαμε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού. Συγκεκριμένα εισηγηθήκαμε τη δημιουργία Συμβουλευτικής Αρχής, που θα προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες στον κρατικό μηχανισμό ελέγχου, στην οποία θεωρήσαμε ενδεδειγμένο να συμμετέχει τόσο η ΚΥΠ, όσο και οι Δυνάμεις Ασφαλείας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η επενδυτική ελευθερία θα πρέπει πάντοτε να συναρτάται με την Ασφάλεια Δικαίου εντός μίας συντεταγμένης πολιτείας. Αναντίλεκτα η ασφάλεια είναι παράγοντας άκρως απαραίτητος χωρίς εξαιρέσεις ή υποσημειώσεις.