Του Χρήστου Μιχάλαρου
Μεγάλο είναι όπως φαίνεται το νομικό κενό και το κενό στη νομολογία που υπάρχει στην Κύπρο σε σχέση με τις πρόνοιες του εργασιακού δικαίου για περιπτώσεις επιδημιών, όπως αυτή του νέου κορωνοϊού η οποία έχει σπείρει τον πανικό σε όλο τον πλανήτη, έχει προκαλέσει χιλιάδες θανάτους και έχει πλήξει την παγκόσμια οικονομία τραβώντας προς τα κάτω τις αγορές.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν για τις εργασιακές σχέσεις στην Κύπρο, αναφορικά με το ζήτημα, είναι τεράστια.
Εξάλλου, πολλές εταιρίες αλλά και οργανισμοί σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν δώσει αυστηρές οδηγίες προς τους υπαλλήλους για προστασία από μόλυνση, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει δοθεί έμφαση ότι η εργασία θα πρέπει να γίνεται από το σπίτι.
Μιλώντας στην «Πρώτη Εκπομπή» του Ράδιο Πρώτο ο νομικός Σίμος Αγγελίδης, αφού ξεκαθάρισε ότι η περίπτωση της αεροσυνοδού δεν είναι ενδεικτική της υπόθεσης και μένουν σημεία τα οποία θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν, καθώς υπόκειται ενδεχομένως σε άλλο, μη κυπριακό, Δίκαιο, ανέφερε ότι πέρα από το ιατρικό πλαίσιο, η Κύπρος είναι μάλλον απροετοίμαστη και ως προς το νομικό πλαίσιο, σε περίπτωση που υπάρξει πανδημία ή έστω αυξημένος αριθμός κρουσμάτων.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση και δεδομένου ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει σχετική νομολογία η οποία να καθοδηγεί, τόσο το Υπουργείο Εργασίας όσο και η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων θα πρέπει μετά από διαβούλευση με τους εργαζόμενους και όλους τους εμπλεκόμενους να προχωρήσουν στην προληπτική κατάρτιση μιας «χάρτας» οδηγιών προς όλους, σε περίπτωση που καταστεί ανάγκη, αν και η ΟΕΒ έχει ήδη εκδόσει εγκύκλιο με οδηγίες προς τα μέλη της για την διαχείριση σειράς ζητηματων που σχετίζονται με τον κορωνοϊό.
Σύμφωνα με τον κο Αγγελίδη, είναι ξεκάθαρο πως όταν ένας εργαζόμενος νοσήσει και χρειαστεί να νοσηλευτεί ή να απομονωθεί, ο νόμος της Κυπριακής Δημοκρατίας τον προστατεύει πλήρως από ενδεχόμενη απόλυση.
Τι γίνεται όμως όταν κάποιος είτε τεθεί σε αυτοαπομόνωση για προληπτικούς λόγους, είτε του ζητηθεί εκ μέρους της εργοδοσίας να απουσιάσει υποχρεωτικώς;
«Το Υπουργείο Εργασίας και το Υπουργικό Συμβούλιο έχουν καταφέρει να καταλήξουν σε μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία λέει ότι σε περίπτωση που υπάρξει υποχρεωτική απουσία από την εργασία, παρόλο που κάποιος δεν ασθενεί, και γίνεται απομόνωση για προληπτικούς λόγους ή σκοπούς διάγνωσης, τότε το συγκεκριμένο άτομο θα τύχει αντιμετώπισης ως να ασθενούσε. Σε μια τέτοια περίπτωση δικαιούται να έχει τα ωφελήματα και τα δικαιώματα που προκύπτουν από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων», τόνισε.
Ένας άλλος κίνδυνος που προκύπτει στις εργασιακές σχέσεις, έχει να κάνει με υπαλλήλους που ενδεχομένως να αποκρύψουν τυχόν συμπτώματα, λόγω φόβου για απώλεια της δουλειάς τους.
«Δύο είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Πρώτον, σε άλλες χώρες που έχουν αντιμετωπίσει μεγάλο αριθμό περιπτώσεων, λένε ότι ίσως να μην είναι αναγκαίο να υπάρχει πιστοποιητικό από το Υπουργείο Υγείας. Με το να πηγαίνει κάποιος με ύποπτο κρούσμα σε χώρους με συνωστισμό προκαλεί δύο προβλήματα: είτε να αυξάνεται ο κίνδυνος της εξάπλωσης, είτε σε αντίθετη περίπτωση να απασχολούν χωρίς λόγο ιατρικό προσωπικό το οποίο θα μπορούσε να ασχολείται με σοβαρά περιστατικά. Το δεύτερον είναι ότι σε άλλες χώρες, δίνεται το δικαίωμα σε υπαλλήλους να λάβουν επίδομα από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων από την πρώτη κιόλας μέρα απουσίας και όχι από την τρίτη, όπως προβλέπεται κανονικά», ανέφερε.
Ο κος Αγγελίδης έθεσε επί τάπητος κάποια σενάρια που είναι απολύτως πιθανά και για τα οποία δεν υπάρχουν προς το παρόν απαντήσεις.
- Τι θα γίνει αν ένας εργοδότης στην Κύπρο δώσει οδηγία στους υπαλλήλους του να εργάζονται από το σπίτι και ένας υπάλληλος τραυματιστεί; Θα πρόκειται για εργατικό ατύχημα;
- Σύμφωνα με τη νομοθεσία, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να διατηρεί τον εργασιακό χώρο ασφαλή για τους εργαζόμενους. Μέχρι πού εμπίπτει η υποχρέωσή του στην συγκεκριμένη περίπτωση; Πρέπει να παρέχει μάσκες, γάντια και αντισηπτικά;
- Ένας επισκέπτης σε χώρο εργασίας ο οποίος κολλάει τον ιό από εκεί, δικαιούται να κινηθεί εναντίον της συγκεκριμένης εταιρίας, διότι δεν τήρησε τα απαραίτητα μέτρα; Και ποια είναι αυτά τα «εύλογα» μέτρα ασφαλείας;
- Η ασφαλιστική εταιρία που θα κληθεί να καλύψει κάποια περιστατικά που σχετίζονται με το ζήτημα, ποια θεωρεί ότι είναι τα αναγκαία μέτρα ασφαλείας που θα πρέπει να λάβει ο πελάτης της για να έχει αντιδράσει ορθά;
- Μπορεί ένας εργοδότης να απολύσει υπάλληλο, ο οποίος αρνήθηκε να προσέλθει στην εργασία του λόγω φόβου μην κολλήσει τον νέο κορωνοϊό;
- Αν κάποιος δεν είναι άρρωστος, ούτε ύποπτος για κρούσμα, αλλά παραμένει στο σπίτι προκειμένου να φροντίσει έναν άλλο ασθενή, δικαιούται να λαμβάνει κάποια μορφή αντιμισθίας; Χρεώνεται ημέρες από την ετήσια άδεια του;
- Μπορεί κάποιος να υποχρεωθεί, στο πλαίσιο της εργασίας του, να φοράει ή να μην φοράει μάσκα;
- Τι γίνεται με το ιατρικό απόρρητο, αν κάποιος από το εργασιακό περιβάλλον νοσήσει; Από την μια υπάρχει ο εν λόγω περιορισμός και από την άλλη η υποχρέωση του εργοδότη να ενημερώσει όλο το προσωπικό ότι υπάρχει κρούσμα, χωρίς να αποκαλύπτει λεπτομέρειες. Ωστόσο οι λεπτομέρειες είναι απαραίτητες εν προκειμένου, για να γνωρίζουν όλοι τον βαθμό κινδύνου.
- Μπορούμε κατά την διάρκεια συνέντευξης ενός υποψήφιου εργαζόμενου να τον ρωτήσουμε κατά πόσο τον τελευταίο καιρό έχει επισκεφθεί χώρα στην οποία υπάρχει κίνδυνος; Αυτό απαγορεύεται ρητώς, αλλά τηρείται;
- Αν προκύψει κάποιο εμβόλιο που θα προστατεύει από τον κίνδυνο του κορωνοϊού, μπορεί ένας υπάλληλος να υποχρεωθεί να το κάνει; Και ποιος θα πληρώσει το κόστος;
Η εγκύκλιος της ΟΕΒ
Η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχανιών πάντως, σε εγκύκλιο την οποία εξέδωσε, αναφέρει ότι υποχρέωση των εργοδοτών, σε περίπτωση που εντοπίσουν πιθανό κρούσμα, άτομο δηλαδή που παρουσιάζει συμπτώματα της λοίμωξης (πυρετός, βήχας ή δύσπνοια), έχει υποχρέωση να το απομονώσει εντός της επιχείρησης και να καλέσει άμεσα το τηλεφωνικό κέντρο 1420.
Σύμφωνα με όσα προβλέπουν οι οδηγίες:
(α) Στην περίπτωση που εργαζόμενοι αποδεδειγμένα ασθενήσουν από τον κορωνοϊό, το περιστατικό θα πρέπει να τύχει χειρισμού ως απουσία για λόγους ασθένειας και η κάθε επιχείρηση θα πρέπει να ακολουθήσει την πολιτική που ήδη εφαρμόζει για χειρισμό τέτοιων περιστατικών. Η πολιτική αυτή μπορεί να προκύπτει από πρόνοια σχετικής συλλογικής σύμβασης, εσωτερικό κανονισμό, σύμβαση απασχόλησης ή στη βάση του εθίμου και πρακτικής που ακολουθείται. Σε τέτοια περίπτωση ο εργοδοτούμενος δικαιούται σε επίδομα ασθενείας από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, νοουμένου ότι πληρούνται οι πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας.
(β) Εργοδοτούμενος που δεν ασθενεί μπορεί να χρειαστεί να απουσιάσει από την εργασία του ώστε να τεθεί σε απομόνωση για προληπτικούς λόγους ή για σκοπούς διάγνωσης, πχ επειδή έχει ταξιδεύσει πρόσφατα σε χώρα με ενεργή επιδημία ή επειδή έχει έρθει σε επαφή με άτομο μολυσμένο με τον ιό. Σε τέτοιες περιπτώσεις ούτε η επιχείρηση ευθύνεται για την απουσία του εργαζόμενου, ούτε ο εργαζόμενος ευθύνεται για την αδυναμία του να παραστεί στο χώρο εργασίας του και να προσφέρει τις υπηρεσίες του.
Σύμφωνα με σημερινή απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου η οποία λήφθηκε μετά από πρόταση της Υπουργού Εργασίας, Πρόνοιας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων, η υποχρεωτική απουσία από την εργασία με οδηγίες ή εντολή των Αρχών σε καραντίνα και εφόσον θα κατέχουν πιστοποιητικό που θα εκδίδεται από το Υπουργείο Υγείας, κατ’ οίκον περιορισμό ή άλλως πως, θα τυγχάνει χειρισμού ως να ήταν απουσία λόγω ασθένειας από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Κάθε περίπτωση απουσίας που θα γίνεται αποδεκτή ως απουσία λόγω ασθενείας από τον Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, θα τυγχάνει του ίδιου χειρισμού και από τον εργοδότη.
(γ) Άλλα εξειδικευμένα προβλήματα, αν και εφόσον προκύψουν, μπορούν να επιλυθούν με καλή θέληση και πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων. Αυτό επιβάλλουν τα εργασιακά θέσμια, ο εργασιακός πολιτισμός και η εργασιακή κουλτούρα του τόπου. Εννοείται πως η επαφή και συνεργασία με τις Συντεχνίες εκεί και όπου είναι ενεργές, αποτελεί αναγκαίο πρώτο μέτρο για αναζήτηση κοινά αποδεκτών λύσεων σε ειδικά προβλήματα ή ερωτήματα που ενδεχομένως να προκύψουν.
Σε περίπτωση συμφωνημένης απομόνωσης μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη για προληπτικούς λόγους και ανάλογα με την περίπτωση, μπορούν να διαμορφωθούν διάφορες συμφωνημένες διευθετήσεις όπως για παράδειγμα:
- Χρήση ετήσιας άδειας μετ’ απολαβών
- Απουσία του εργαζόμενου από την εργασία με μερικές απολαβές
- Εργασία εξ’ αποστάσεως / τηλεργασία / εργασία από το σπίτι
- Απουσία του εργαζόμενου με απολαβές και κάλυψη του απολεσθέντος χρόνου εργασίας όταν επανέλθει στην εργασία μέσα από την δημιουργία χρονομερίδας και με τρόπο που θα συμφωνηθεί
- Συμφωνημένη άδεια άνευ απολαβών
Σε κάθε περίπτωση, πρόσθετος στόχος πρέπει να είναι η διαφύλαξη στον μέγιστο δυνατό βαθμό του εισοδήματος των επηρεαζόμενων εργαζόμενων, χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση των επιχειρήσεων.
Νοείται πως οι όποιες διευθετήσεις πέραν των (α) και (β) ανωτέρω θα πρέπει να είναι αμοιβαία αποδεκτές.
Το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων και Κοινωνικής Πολιτικής της ΟΕΒ είναι στην διάθεση των επιχειρήσεων για περαιτέρω καθοδήγηση.