Συνέντευξη του Νέστορα Βασιλείου
Έχοντας αναλάβει το πηδάλιο του Υπουργείου Οικονομικών στην πιο δύσκολη συγκυρία για τη χώρα και την οικονομία της, μετά το 2013, και υπό το βάρος μιας πρωτοφανούς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης συνεπεία της πανδημίας του κορωνοϊού, ο Κωνσταντίνος Πετρίδης υποστηρίζει σθεναρά κάθε απόφαση που έχει λάβει μέχρι σήμερα. Σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο προστίθενται όλα εκείνα τα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν μια τέλεια καταιγίδα. Τον κορωνοϊό ακολούθησαν το ρωσικό αίτημα για αλλαγή της συμφωνίας διπλής φορολογίας, που εγείρει ανησυχίες για πλήγμα στον πυλώνα των υπηρεσιών, και οι κινήσεις της Ε.Ε. για ενιαίο φορολογικό συντελεστή, ενώ στο κάδρο παραμένουν οι ανησυχίες για ενδεχόμενο νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων και για αύξηση της ανεργίας, αλλά και η διαχείριση του υψηλού δημόσιου χρέους της χώρας. Ο Υπουργός Οικονομικών θέτει υπεράνω όλων την ανθρώπινη ζωή, δεν τα βάζει με την τύχη του, καθώς πιστεύει ότι «ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται», και δηλώνει ότι όλοι θα κριθούν εκ του αποτελέσματος. Ζητεί ίση μεταχείριση από τους Ρώσους, πιστεύει ότι θα ανατραπεί η προσπάθεια υιοθέτησης ενιαίων φορολογικών συντελεστών στην Ε.Ε., καλεί τις τράπεζες να συμβάλουν στην τόνωση της ρευστότητας στην αγορά και συζητεί την «κακή τράπεζα» υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Η κρίση του κορωνοϊού θα μπορούσε να λεχθεί ότι δεν έχει απλά δοκιμάσει αντοχές, αλλά έχει φέρει στα όριά τους τα δημόσια οικονομικά. Τι φέρνει η επόμενη μέρα;
Πράγματι, η πανδημία έχει δοκιμάσει τις αντοχές όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και όλων των χωρών, προκαλώντας ένα αναπάντεχο υγειονομικό και οικονομικό σοκ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο δημοσιονομικός σχεδιασμός έχει ανατραπεί και οι αντοχές μας δοκιμάστηκαν όσο ποτέ άλλοτε. Το συνολικό πακέτο στήριξης της οικονομίας ανέρχεται στα €3 δισ. περίπου (συμπεριλαμβανομένων και των μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας), αποτελώντας όχι μόνο το μεγαλύτερο έκτακτο σχέδιο στήριξης της οικονομίας που έγινε ποτέ στην Κύπρο, αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ένα πρόγραμμα που –είναι σημαντικό να τονιστεί– κατέστη εφικτό λόγω της σύνεσης με την οποία διαχειριστήκαμε τα δημόσια οικονομικά τα περασμένα χρόνια, της προνοητικότητάς μας να δανειστούμε επιτυχώς από τις αγορές υπό δυσμενείς συνθήκες, αλλά και της πλήρους αξιοποίησης των εργαλείων που προσφέρονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η φετινή χρονιά χαρακτηρίζεται από μια αρκετά σημαντική ύφεση, γύρω στο 7%, με την ανάκαμψη να αναμένεται το 2021 και εντεύθεν, οπότε και εκτιμώ ότι θα καλυφθεί σε μεγάλο βαθμό το χαμένο έδαφος. Η επόμενη μέρα απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη σύνεση και υπευθυνότητα σε ό,τι αφορά την οικονομική διαχείριση, καθώς η αβεβαιότητα τόσο για την πορεία της πανδημίας όσο και για τη διεθνή οικονομία παραμένει. Οι δυνατότητες της κρατικής στήριξης και των δημοσίων οικονομικών δεν είναι απεριόριστες. Το προσεχές διάστημα θα επικεντρωθούμε στη διασφάλιση μιας υγιούς δημοσιονομικής διαχείρισης, θωρακίζοντας τις δυνάμεις της δημόσιας οικονομίας, όπως επίσης και στη βέλτιστη συμμετοχή στα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα στο Ταμείο Ανάκαμψης, συνεχίζοντας παράλληλα σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες για μια ισχυρή και υγιή ανάκαμψη.
Φοβάστε ενδεχόμενη υποβάθμιση της Κύπρου στη μη επενδυτική βαθμίδα;
Η κυβέρνηση έχει καταβάλει ιδιαίτερες προσπάθειες ούτως ώστε η κυπριακή οικονομία να αναβαθμιστεί στην επενδυτική βαθμίδα, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη και προσελκύοντας επενδύσεις από το εξωτερικό, που συνέβαλαν σημαντικά στη θετική πορεία της οικονομίας. Είναι δεδομένο ότι καμία χώρα δεν μπορεί να βγει αλώβητη από αυτή την κρίση και η όποια πρόβλεψη για το μέλλον θα ήταν παρακινδυνευμένη. Από την άλλη, ως κράτος, θα εξακολουθήσουμε να πορευόμαστε με την ίδια υπευθυνότητα και αξιοπιστία, μακριά από πρακτικές που οδηγούν σε υποβαθμίσεις και εκτροχιασμό.
Έχει γίνει αναφορά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά και από εσάς, σε ένα πακέτο κινήτρων. Πότε αναμένεται και τι θα περιλαμβάνει;
Η κυβέρνηση έδρασε έγκαιρα και αποτελεσματικά, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα του τομέα της δημόσιας υγείας και παρέχοντας ταυτόχρονα ισχυρή στήριξη προς τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις, μέσω της διασφάλισης του εισοδήματός τους, με απευθείας κρατική στήριξη και με παροχή ρευστότητας μέσω της αναστολής καταβολής δόσεων και ΦΠΑ και μέσω της παροχής δανείων με ευνοϊκούς όρους. Όλα τα μέτρα που έχουν προωθηθεί θα δώσουν την απαραίτητη ώθηση για την επαναλειτουργία της οικονομίας, διασφαλίζοντας τη μακροοικονομική σταθερότητα και τη δημοσιονομική πειθαρχία.
Έχετε επικριθεί για την τελευταία χρονικά, διπλή έξοδο της χώρας στις αγορές. Σας λένε ότι βιαστήκατε, ότι δεν περιμένατε τα μέτρα της Ε.Ε. και της ΕΚΤ και ότι τώρα πληρώνουμε ακριβότερο δανεισμό για αυτή σας τη βιασύνη. Κάνατε λάθος τελικά; Εκτιμήσατε λάθος τα δεδομένα;
Λόγω της τεράστιας αβεβαιότητας σε σχέση με την εξέλιξη της πανδημίας, έπρεπε να δράσουμε άμεσα και με ευελιξία, προκειμένου να διασφαλίσουμε τα αναγκαία εφόδια για να στηρίξουμε το σύστημα υγείας, τις ευάλωτες ομάδες, τους εργαζόμενους. Συνεπώς, δεν θεωρώ ότι έγινε λάθος εκτίμηση δεδομένων. Υπό τις περιστάσεις, η έκδοση των δύο ευρωπαϊκών ομολόγων, η συνολική προσφορά των οποίων έφτασε τα €2,6 δισ., κατέδειξε ότι η οικονομία μας εξακολουθεί να περιβάλλεται με εμπιστοσύνη από τις διεθνείς αγορές και αυτό δεν πρέπει να παραγνωρίζεται. Σε ό,τι αφορά τα άλλα εργαλεία που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα τα εκμεταλλευτούμε πλήρως προς όφελος της οικονομίας μας, ειδικά το Ταμείο Ανάκαμψης, που ευελπιστώ ότι τις προσεχείς βδομάδες θα οριστικοποιηθεί από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Πολλοί σάς είχαν συμβουλεύσει να κρατήσετε πυρομαχικά. Το κάνατε; Διαχειριστήκατε σωστά τη δύναμη πυρός που είχατε στη διάθεσή σας;
Ως οφείλαμε, δράσαμε από την πρώτη στιγμή με σοβαρότητα και αίσθημα συλλογικής ευθύνης, υιοθετώντας ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας, τριών φάσεων, αρκετά φιλόδοξο και γενναιόδωρο, προκειμένου να αναχαιτίσουμε δυσμενέστερες επιπτώσεις, να απορροφήσουμε κραδασμούς μέσα από το δημόσιο χρέος και να μην πληγεί ανεπανόρθωτα η οικονομία με μαζικές απολύσεις και χρεοκοπίες. Το εν λόγω πρόγραμμα στήριξης, συγκριτικά με το μέγεθος της οικονομίας μας, θεωρείται από τα μεγαλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με το συνολικό πακέτο στήριξης να αγγίζει αυτή τη στιγμή τα €3 δισ. ή το 15% του ΑΕΠ, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας. Είναι γεγονός ότι τα δημόσια οικονομικά απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος της κρίσης και αυτό έπρεπε να πράξουμε. Από την άλλη, αναγνωρίζουμε και τονίζουμε με κάθε ευκαιρία ότι τα δημοσιονομικά περιθώρια δεν είναι ανεξάντλητα. Πιστεύω ότι τα μέτρα δημοσιονομικής φύσεως αλλά και τα μέτρα στήριξης της ρευστότητας που εφαρμόσαμε ήταν ορθά και θα επιτρέψουν στην κυπριακή οικονομία να ανακάμψει πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με το αν αυτά δεν εφαρμόζονταν.
Σας άκουσα να λέτε ότι ένα νέο lockdown, όπως αυτό που είχε επιβληθεί, είναι αδύνατο να επαναληφθεί. Τίθεται η οικονομία πάνω απ’ την ανθρώπινη ζωή;
Τίποτα απολύτως δεν τίθεται πάνω από την ανθρώπινη ζωή και αυτό νομίζω πως το έχουμε αποδείξει ως Κύπρος, λαμβάνοντας από την πρώτη στιγμή αυστηρότατα μέτρα προκειμένου να αποτρέψουμε την έξαρση του ιού, λαμβάνοντας μάλιστα και τα εύσημα γι’ αυτή την υπεύθυνη διαχείριση. Αν η οικονομία υπερείχε της ανθρώπινης ζωής, τότε δεν θα προχωρούσαμε σε lockdown ανατρέποντας τον δημοσιονομικό μας σχεδιασμό. Το πράξαμε όμως προκειμένου να είμαστε έτοιμοι να διαχειριστούμε και ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας, ειδικά στον τομέα της υγείας, διαθέτοντας μάλιστα επιπλέον €100 εκατ. από τον προϋπολογισμό γι’ αυτόν τον σκοπό. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη συνέχεια. Αυτό που έχω πει είναι πως η ανταπόκριση της κυβέρνησης θα είναι διαφορετική σε αυτή την περίπτωση. Δεν μπορεί να επαναληφθεί μια στήριξη αυτού του μεγέθους, όπως δεν γίνεται να παραλύσει ξανά το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας, για τους λόγους που ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί. Η κυβέρνηση οφείλει και πρέπει να διαφυλάξει αντοχές, για να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει στις συνεχώς μεταλλασσόμενες οικονομικές εξελίξεις.
Είναι ορατό το ενδεχόμενο ενός νέου κύματος μη εξυπηρετούμενων δανείων;
Είναι γεγονός ότι επικρατεί μια διεθνής ανησυχία σε σχέση με τις συνέπειες που θα έχει αυτή η κρίση στον τραπεζικό τομέα και το κατά πόσον θα μετουσιωθεί σε τραπεζική κρίση. Είμαστε σε ανοικτή επικοινωνία με τις τράπεζες και ευελπιστούμε ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας στον τραπεζικό τομέα θα είναι στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της οικονομίας. Αξιοσημείωτη είναι βεβαίως η άμεση ανταπόκριση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ειδικά σε ό,τι αφορά τη χαλάρωση μέτρων κεφαλαιουχικής επάρκειας αλλά και μέσα από την ερμηνεία των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Είναι επίσης πολύ σημαντικό οι τράπεζες να χρησιμοποιήσουν όλα αυτά τα εργαλεία και προς τόνωση της ρευστότητας στην αγορά, βοηθώντας ταυτόχρονα και τους πελάτες τους να επιβιώσουν και αποτρέποντας ένα νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Αναπτύσσεται εκ νέου η συζήτηση για «κακή τράπεζα» σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πώς βλέπετε ένα τέτοιο εγχείρημα;
Ως Κυπριακή Δημοκρατία, είμαστε διατεθειμένοι να συζητήσουμε προτάσεις που δύνανται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των ΜΕΔ σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Από την άλλη, θα πρέπει να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη οι οποιεσδήποτε επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά.
Ποιος οικονομικός δείκτης σάς φοβίζει πιο πολύ όταν αυξάνεται;
Ως Υπουργείο Οικονομικών, παρακολουθούμε και αξιολογούμε μια σειρά δεικτών, ούτως ώστε έγκαιρα να λαμβάνουμε οποιαδήποτε διορθωτικά μέτρα. Ειδικοί δείκτες που αφορούν την πραγματική οικονομία, όπως ο δείκτης ανεργίας, μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα.
Βρίσκεται σε εξέλιξη όμως και το θέμα της αλλαγής της συμφωνίας αποφυγής διπλής φορολογίας με τη Ρωσία. Τι νέα υπάρχουν απ’ αυτό το μέτωπο;
Θα ήθελα πρωτίστως να τονίσω ότι είναι απολύτως σεβαστή η απόφαση των ρωσικών αρχών. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να υπάρξει ίση μεταχείριση μεταξύ της Κύπρου και των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, με ίσους όρους ανταγωνισμού. Θέλω να πιστεύω ότι οι στενές σχέσεις και οι επιχειρηματικοί δεσμοί μας με τη Ρωσία δεν θα επηρεαστούν από αυτή την εξέλιξη. Στις προσεχείς διαπραγματεύσεις θα υπάρξουν συζητήσεις μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών σχετικά με τη ρωσική πρόταση. Πιστεύουμε ότι τα αποτελέσματα αυτών των διαπραγματεύσεων θα είναι προς αμοιβαίο όφελος και των δύο χωρών.
Είναι πολιτικοί πιστεύετε οι λόγοι για τους οποίους η Μόσχα συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο;
Η Ρωσία αποτελεί έναν στρατηγικής σημασίας εταίρο, με τον οποίο η Κύπρος διατηρεί διαχρονικά αρκετά στενές σχέσεις σε σημαντικούς τομείς. Η Κύπρος, ως ένα ευρωπαϊκό κράτος αλλά και ανέκαθεν μέσα από διμερείς δράσεις και πρωτοβουλίες, προσπαθεί να ενισχύει και να εμβαθύνει τους δεσμούς της. Από εκεί και πέρα, το κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να λαμβάνει τις αποφάσεις του, οι οποίες θα πρέπει να γίνονται σεβαστές. Η Κύπρος αναγνωρίζει και σέβεται το αίτημα των ρωσικών αρχών και είναι έτοιμη να συζητήσει εποικοδομητικά προκειμένου να καταλήξει σε συμφωνία.
Πόσο σημαντικό είναι το επενδυτικό πρόγραμμα της Δημοκρατίας για την ανάκαμψη και από αυτή την κρίση;
Δεν αποτελεί μυστικό ότι το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη της οικονομίας. Η Κύπρος έχει αποκτήσει την εμπιστοσύνη διεθνών επιχειρηματιών, που έχουν επενδύσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στην εκπαίδευση και στον ενεργειακό τομέα. Είναι πεποίθησή μας ότι, μέσω της εφαρμογής ορθολογικών δημοσιονομικών πολιτικών και μεταρρυθμίσεων, καταφέραμε και θα εξακολουθήσουμε να έχουμε τη σταθερότητα που απαιτείται από διεθνείς επιχειρηματίες, ώστε να είναι σε θέση να επενδύσουν ή να εδραιώσουν τη βάση τους στην Κύπρο. Ήδη η Κύπρος έχει μια πάρα πολύ θετική εικόνα όσον αφορά τη διαχείριση της επιδημιολογικής κατάστασης, κάτι που προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε και όσον αφορά την άντληση επενδύσεων.
Η θωράκιση του Προγράμματος και με τις τελευταίες χρονικά αλλαγές είναι ικανή να βάλει τέλος στις επικρίσεις που δέχεται η χώρα;
Εδώ και αρκετό καιρό, η Κύπρος εφαρμόζει αυστηρούς κανόνες αξιολόγησης των επενδυτών οι οποίοι υποβάλλουν αίτηση στο πλαίσιο του Προγράμματος, καθιστώντας το εξαιρετικά αξιόπιστο. Με την τελευταία απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, η σημαντικότερη διαφοροποίηση είναι ότι πλέον καθίσταται δευτερογενής νομοθεσία με τη μορφή κανονισμών που θα εγκριθούν από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι προσπάθειες της Κύπρου για ανάδειξή της ως ενός διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου αριστείας με την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας υπήρξαν μακροπρόθεσμες και συνεχείς. Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν εφαρμοστεί στον τομέα της δημόσιας χρηματοοικονομικής διαχείρισης, στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στον τομέα των επιχειρηματικών υπηρεσιών οδήγησαν στη βελτίωση της διακυβέρνησης και του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου αυτών των τομέων, συμβάλλοντας έτσι στην επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων που έχουν συσσωρευτεί. Το εποπτικό και κανονιστικό πλαίσιο έχει γίνει πιο αυστηρό και αποτελεσματικό και οι μεταρρυθμίσεις που εισήχθησαν, καθώς και η πολιτική στάση της κυβέρνησης, άνοιξαν τον δρόμο για νέες επενδύσεις στην κυπριακή οικονομία.
Ενιαίοι φορολογικοί συντελεστές. Έχει συμμάχους η Κύπρος μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.; Υπάρχει δύναμη αποτροπής της υιοθέτησης αυτής της άποψης;
Είναι πεποίθησή μας ότι ο φορολογικός συντελεστής θα πρέπει να παραμείνει αποκλειστικά κάτω από την κυρίαρχη αρμοδιότητα της κάθε χώρας. Από εκεί και πέρα, με την παράθεση επιχειρημάτων, καθώς και μέσω συνεννόησης και συνεργασίας με άλλες χώρες με ταυτόσημες απόψεις, ευελπιστούμε ότι θα αποτρέψουμε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Έχετε παραλάβει μια οικονομία με πλεονάσματα, ανάπτυξη, πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους κ.ο.κ. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η οικονομία επί των ημερών σας έχει μπει και πάλι στην κόλαση του Δάντη. Τα βάζετε με την τύχη σας;
Πράγματι, όταν αναλάμβανα το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Οικονομικών, δεν φανταζόμουν όλα όσα θα ακολουθούσαν. Υπάρχει βεβαίως και το στοιχείο της τύχης, αλλά στην οικονομία ελλοχεύουν πάντοτε κίνδυνοι και αυτή τη στιγμή ζούμε μια παγκόσμια κρίση άνευ προηγουμένου, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Λένε πως ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται. Όλοι λοιπόν θα κριθούμε εκ του αποτελέσματος.