Του Τάσου Γιασεμίδη
Η υψηλή μόχλευση αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά των κυπριακών επιχειρήσεων και νοικοκυριών, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια κάποια βελτίωση. Το πρόβλημα για την κοινωνία και τις επιχειρήσεις όμως συνεχίζει να υφίσταται και μετά την πώληση των δανείων σε επενδυτικά ταμεία. Το ότι οι ισολογισμοί των τραπεζών απαλλάσσονται από το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), μετά την πώληση, δεν σημαίνει ότι παύουν να υφίστανται τα προβλήματα.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, στο τέλος Μαρτίου 2020 (περίοδος ουσιαστικά πριν από τα περιοριστικά μέτρα λόγω κορωνοϊού), σημειώθηκε πτώση κατά €43 εκ. ή 0,5% στο σύνολο των ΜΕΔ, σε σύγκριση με το τέλος Δεκεμβρίου 2019.
Η Κεντρική Τράπεζα τονίζει ότι η καθοδική πορεία των ΜΕΔ κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020 οφείλεται κυρίως σε αποπληρωμές δανείων, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών ανταλλαγής χρέους με στοιχεία ενεργητικού (ακίνητη περιουσία), καθώς και σε δάνεια που έχουν επιτυχώς αναδιαρθρωθεί και επανενταχθεί στην κατηγορία των εξυπηρετούμενων χορηγήσεων με το πέρας της περιόδου παρακολούθησης. Επίσης, στη συρρίκνωση των ΜΕΔ συνέτειναν και οι διαγραφές χορηγήσεων που γίνονται στο πλαίσιο αναδιαρθρώσεων και συνήθως αφορούν ποσά για τα οποία προϋπάρχουν προβλέψεις επισφάλειας στους λογαριασμούς πιστωτικών ιδρυμάτων. Πραγματοποιούνται ωστόσο και μη συμβατικές ή "λογιστικές" διαγραφές έναντι ποσών που περιλαμβάνονται ήδη στις προβλέψεις, με στόχο την πιο αντιπροσωπευτική απεικόνιση των χαρτοφυλακίων χορηγήσεων.
Το ποσό των ΜΕΔ αναμένεται να μειωθεί από τη μια, λόγω της πρόσφατης συμφωνίας πώλησης δανείων από την Τράπεζα Κύπρου. Από την άλλη, επικρατεί προβληματισμός για τη δυνατότητα που θα έχουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους μετά τη λήξη του νόμου που αφορά την αναστολή των δόσεων των δανείων. Μέχρι τον Οκτώβριο αναμένεται αύξηση στην ανεργία, ενώ αρκετές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν προβλήματα βιωσιμότητας.
Επιπλέον, είναι σύνηθες φαινόμενο τα επιχειρηματικά σχέδια και ο προϋπολογισμός που ετοιμάζεται για μια εταιρεία να είναι φιλόδοξος, χωρίς να ανταποκρίνεται στις συνθήκες της εγχώριας αγοράς και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το διεθνές οικονομικό περιβάλλον, του οποίου το κύριο χαρακτηριστικό είναι η μεταβλητότητα. Οι κυπριακές επιχειρήσεις αποδεδειγμένα δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε απότομες αλλαγές των οικονομικών δεδομένων, ενώ οι προβλέψεις των ταμειακών ροών πολλές φορές είναι μακριά από την πραγματικότητα. Ζητήματα όπως η οργανωτική δομή, το επιχειρηματικό σχέδιο, η ανάλυση των εξόδων και το μείγμα των μηχανισμών χρηματοδότησης πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη στην περίπτωση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε νέες σχετικά επιχειρήσεις.
Σημαντικά ποσά ΜΕΔ έχουν μεταφερθεί εκτός του τραπεζικού συστήματος, μέσα από τις πωλήσεις μεγάλων χαρτοφυλακίων δανείων. Φυσικά η μεταφορά των ΜΕΔ εκτός του συστήματος, παρά το γεγονός ότι βελτιώνει τους ισολογισμούς των τραπεζών, δεν αποτελεί λύση για τον δανειολήπτη ή την κοινωνία εφόσον πάλι θα πρέπει να βρεθούν οι λύσεις αναδιάρθρωσης ή εξόφλησης του δανείου με την εταιρεία διαχείρισης που το αγόρασε.
Το επενδυτικό ταμείο, με την έκπτωση στην οποία αγοράζει τα συγκεκριμένα δάνεια και χωρίς την πίεση των εποπτικών κεφαλαίων αναμένεται να έχει σημαντικά κέρδη, νοουμένου πάντοτε ότι θα προβεί σε σωστή διαχείριση του χαρτοφυλακίου, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχει το ενδεχόμενο να επωφεληθεί και ο δανειολήπτης, με εξόφληση των υποχρεώσεών του με έκπτωση.
Οι προβλέψεις για επισφαλή δάνεια επηρεάζουν σημαντικά τα κεφάλαια των τραπεζών και αποτελούν τη διαφορά μεταξύ του ποσού του δανείου και της αξίας της εμπράγματης, κατά το πλείστον, εξασφάλισης. Η αξία της εξασφάλισης/ακινήτου υπολογίζεται με τη χρήση οικονομικού μοντέλου που λαμβάνει υπόψη το μακροοικονομικό περιβάλλον, την πορεία του τομέα των ακινήτων και τη δυνατότητα/χρονικό ορίζοντα του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος να ανακτήσει τις υποθήκες ή να προχωρήσει σε εκποιήσεις. Όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος που απαιτείται για ανάκτηση του δανείου, τόσο μικρότερη θα είναι η αξία της υποθήκης.
Την ίδια στιγμή, πολλά τραπεζικά ιδρύματα έχουν συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό ακινήτων στους ισολογισμούς τους, «εκμεταλλευόμενα» τη νομοθετική ρύθμιση που υπήρξε για απαλλαγή από φόρους και τέλη των ανακτήσεων των υποθηκών από αυτά, ρύθμιση που αργότερα εφαρμόστηκε και στις πωλήσεις ακινήτων μεταξύ δύο μερών.
Σημειώνεται ότι ο τομέας των ακινήτων και των κατασκευών αποτελεί έναν από τους ρυθμιστές της πορείας του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας και η πορεία του είναι συνυφασμένη με την πορεία της ίδιας της οικονομίας. Μαζί με τον τουρισμό και τις επαγγελματικές υπηρεσίες, ο συγκεκριμένος τομέας προσφέρει μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας.
Η αύξηση στις πωλήσεις ακινήτων τα τελευταία χρόνια ήταν ένας από τους λόγους που η οικονομία παρουσίασε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και ενίσχυσης των δημόσιων οικονομικών, μέσα από τις εισπράξεις του φόρου προστιθέμενης αξίας, καθώς και άλλων φόρων και τελών.
Σημειώνεται ότι η ανάπτυξη του κλάδου τα τελευταία χρόνια τροφοδοτήθηκε από ίδια κεφάλαια και όχι δανεισμό, δηλαδή μέσω προπωλήσεων, με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων να αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο και μηχανισμό ενίσχυσης της εξωτερικής ζήτησης. Το ζητούμενο, ειδικά για τα ψηλά κτήρια, είναι αν έγιναν αρκετές πωλήσεις για να καλυφθεί τουλάχιστον το κόστος κατασκευής, εφόσον τα τραπεζικά ιδρύματα παρουσιάζονται διστακτικά να δανειοδοτήσουν τέτοια έργα.
Η κυπριακή οικονομία προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων, όμως ο δρόμος είναι μακρύς και η ανάκαμψη γεμάτη προκλήσεις. Είναι σίγουρο ότι θα υπάρξουν απώλειες, με το ζητούμενο να είναι ο όσο το δυνατόν μεγαλύτερος περιορισμός τους. Γίνεται επίσης αντιληπτό ότι το διεθνές επιχειρείν αλλάζει, και καλούμαστε όλοι να προσαρμοστούμε ανάλογα.
Είναι απαραίτητο όλες οι επιχειρήσεις να αξιολογήσουν τα οικονομικά και επιχειρηματικά τους μοντέλα και να πάρουν εκείνες τις αποφάσεις που σε πρώτο στάδιο θα τους επιτρέψουν να διαχειριστούν τις προκλήσεις, και σε δεύτερο να αναδιοργανωθούν, ώστε να μπουν σε μια πορεία οργανικής ανάπτυξης.
Είναι σημαντικό να περιοριστεί στον μεγαλύτερο βαθμό οποιαδήποτε αύξηση στα ΜΕΔ λόγω της κρίσης του κορωνοϊού, κυρίως μετά τη λήξη των μέτρων στήριξης από την Κυβέρνηση και του μέτρου αναστολής των δόσεων των δανείων. Ένα επιπλέον στοίχημα είναι η διασφάλιση των θέσεων εργασίας, εφόσον αύξηση στην ανεργία σημαίνει αυτόματα μείωση του οικογενειακού εισοδήματος και δυσκολία στην αποπληρωμή των δόσεων των δανείων.
To πρόβλημα των ΜΕΔ είναι σύνθετο, εφόσον επηρεάζει και επηρεάζεται από την πορεία της οικονομίας, με την επίλυσή του να γίνεται ακόμη δυσκολότερη σε περιόδους κρίσης και ύφεσης.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 9 Αυγούστου 2020 στην κυριακάτικη Σημερινή