Του Τάσου Γιασεμίδη
Μέσα από την κατάρτιση του κρατικού προϋπολογισμού η κυβέρνηση, για πρώτη φορά, θα αποτυπώσει τις προτεραιότητές της όσον αφορά στη δημοσιονομική πολιτική και τα μέτρα που θέλει να υιοθετήσει και αφορούν στο σύνολό της την κοινωνία αλλά και την επιχειρηματική κοινότητα.
Λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας και την αναγκαιότητα επαναφοράς σταδιακά των ευρωπαϊκών οικονομιών εντός των στόχων του Δημοσιονομικού Συμφώνου, οι δαπάνες ενδεχομένως να παρουσιαστούν μειωμένες και συγκεκριμένα έργα να ανασταλούν.
Tο μεγάλο στοίχημα για όλες τις κυβερνήσεις είναι οι δαπάνες που συμπεριλαμβάνονται στους προϋπολογισμούς να έχουν πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα και να μην είναι ανελαστικές. Τους τελευταίους έξι μήνες υπήρξαν αποφάσεις, από τη μια για μείωση των εσόδων (μείωση του φόρου στις καταθέσεις) και από την άλλη αύξηση των δαπανών.
Να προσέξουμε το είδος των δαπανών
Οι παραινέσεις της διοικήτριας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) προς τις κυβερνήσεις είναι να αποσύρουν οποιαδήποτε μέτρα ενισχύουν τις πληθωριστικές τάσεις (αυξάνουν τη ρευστότητα στην αγορά) κυρίως σε ό,τι αφορά στην αναπροσαρμογή μισθών και οριζόντιων μέτρων μείωσης των φόρων.
Ο προϋπολογισμός ετοιμάζεται και αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα σε ένα δύσκολο εξωτερικό οικονομικό περιβάλλον γεμάτο ανισορροπίες. Η πολιτεία θα πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ της διαφύλαξης της αναπτυξιακής πορείας και της συγκράτησης των δαπανών. Όταν τα πλεονάσματα μειώνονται, οι αποφάσεις κυρίως θα αφορούν στη μείωση των δαπανών που είναι μετρήσιμη, παρά την ενδεχόμενη αύξηση των εσόδων.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να εντοπιστούν οι ανελαστικές δαπάνες και να περιοριστούν. Την ίδια στιγμή ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην κοινωνική πολιτική. Αν ο προϋπολογισμός για παράδειγμα οδηγεί στη μείωση των δαπανών για σκοπούς ανάπτυξης, ενίσχυση της επιδοματικής πολιτικής και διόγκωση της κρατικής μηχανής, τότε η οικονομία θα αντιμετωπίσει προβλήματα.
Το «κλειδί» τα ευρωπαϊκά κεφάλαια
Φυσικά αν καταφέρουμε ως χώρα να αντλήσουμε άμεσα τα κεφάλαια από το Ταμείο Ανασυγκρότησης μέσω της εφαρμογής των προαπαιτούμενων, αυτό από μόνο του θα οδηγήσει στην πράσινη μετάβαση και την τεχνολογική αναβάθμιση. Η κυπριακή οικονομία αλλά και η κοινωνία έχουν σοβαρή ανάγκη από μεταρρυθμίσεις. Είναι επίσης αναμενόμενο ότι θα ενεργοποιηθούν και ιδιωτικοί πόροι για έργα και ενέργειες που συνδέονται με το Ταμείο Ανασυγκρότησης.
Ο εκάστοτε προϋπολογισμός, αποτυπώνει τις πολιτικές τις οποίες μια κυβέρνηση θέλει να προωθήσει, έχοντας υπόψη πάντοτε τα δημοσιονομικά όρια τα οποία δρουν ως κατευθυντήριες γραμμές και τους διεθνείς Οργανισμούς στους οποίους ανήκει η χώρα, οι οποίοι, επίσης, προωθούν συγκεκριμένες γραμμές δράσης.
Είναι σημαντικό ο προϋπολογισμός να παρέχει κίνητρα για ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας, να προωθεί μέτρα που να βελτιώνουν τις υπηρεσίες του κράτους προς τους πολίτες και να προωθείται μια γενικότερη ορθολογιστική χρήση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων.
Μπορούν με σχεδιασμό να απορροφηθούν εξωτερικοί κραδασμοί
Είναι βαρύνουσας σημασίας ο προϋπολογισμός να έχει τη δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία διά μέσου του ορθού σχεδιασμού του.
Είναι απαραίτητο να υπάρχουν οι μηχανισμοί αξιολόγησης της πορείας υλοποίησης του προϋπολογισμού σε όλα τα υπουργεία και οι μηχανισμοί ελέγχου των κρατικών δαπανών για να δημιουργηθούν τα ανάλογα αναχώματα σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων, ούτως ώστε να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα εκεί και όπου χρειάζονται.
Περίοδοι ύφεσης και απρόβλεπτα γεγονότα στο διεθνές περιβάλλον, όπως είναι η σύγκρουση στην Ουκρανία, είναι υπό καλύτερη διαχείριση όταν η παραγωγική βάση της οικονομίας είναι διευρυμένη. Είναι σημαντικό το ΑΕΠ της χώρας να προσδιορίζεται από πολλούς τομείς και να μην υπάρχει εξάρτηση μόνο από συγκεκριμένους.
Κάθε χώρα και κάθε κυβέρνηση πρέπει να αξιολογεί το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται, ούτως ώστε να σχεδιάζει και να προωθεί τις κατάλληλες και καλύτερες στρατηγικές για την ίδια, καθώς δεν υπάρχει ένα καθολικό μοντέλο το οποίο πρέπει να ακολουθείται, όπως διδασκόμαστε και από την οικονομική θεωρία. Είναι σημαντικό να προωθούνται ενέργειες οι οποίες είναι συγκεκριμένες, καθώς επίσης σχεδιασμοί, οι οποίοι μπορούν να υλοποιηθούν με την αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων πόρων της χώρας, αλλά και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της.
Η φορολογία ως μέτρο εφαρμογής πολιτικής
Μέτρο το οποίο ίσως να άξιζε αξιολόγησης, είναι η επαναφορά του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας για αδρανή ακίνητα, δηλαδή αυτά που δεν παράγουν φορολογητέο εισόδημα. Αυτό θα οδηγούσε στην ανάπτυξη αδρανών ακινήτων, καθώς με την αναμενόμενη αλλαγή των πολεοδομικών συντελεστών θα μπορούσε να αποτελέσει το μηχανισμό, μέρος του οφέλους που δημιουργείται προς το κράτος για εξάσκηση της κοινωνικής του πολιτικής. Φυσικά αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με μια πιο ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική.
Η φορολογία είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο χάραξης δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να σχεδιάζει και να προωθεί τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό, ο οποίος περιλαμβάνει γενικότερα την κοινωνική πολιτική αλλά και συγκεκριμένες πολιτικές (π.χ. πράσινη πολιτική).
Η κοινωνική συνοχή παράλληλα με τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην προώθηση αυτών των πολιτικών, καθώς δεν πρέπει να εμποδίζονται οι καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών και οι επιχειρηματικές επενδύσεις διά μέσου των φορολογιών που θα επιβάλλονται για την υλοποίησή τους.
Η καυτή πατάτα του δημοσίου χρέους
Η πορεία του δημόσιου χρέους είναι ιδιαίτερα σημαντικός δείκτης για την οικονομία, εφόσον καταδεικνύει τις «αντιστάσεις» που έχει σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων. Υψηλά ποσοστά δανεισμού επηρεάζουν τις δυνατότητες της πολιτείας να εφαρμόσει τη δημοσιονομική της πολιτική αλλά και τη λήψη δραστικών αποφάσεων σε περιόδους ύφεσης.
H ορθή διαχείριση του δημόσιου χρέους αποτελεί προτεραιότητα τόσο για τη δημοσιονομική όσο και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της χώρας, εφόσον μέρος του δημόσιου χρέους βρίσκεται στα χέρια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων του τόπου, καθώς η οικονομία της χώρας μας επηρεάζεται από τις εξελίξεις στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό.
Για την Κύπρο το 2024 υπάρχουν πέραν των δύο δισεκατομμυρίων ευρώ λήξεις ομολόγων, ενώ αρκετές είναι οι λήξεις την περίοδο 2024 – 2028. Οπότε η χώρα, θα πρέπει να βγει στις αγορές για αναχρηματοδότηση του χρέους σε ένα περιβάλλον υψηλών επιτοκίων και μεγάλης μεταβλητότητας στις αγορές ομολόγων.
Διαβάστε επίσης: Τα τρία ερωτήματα που προκύπτουν από τα νέα μέτρα κατά της ακρίβειας