Του Χρίστου Βασιλείου*
Το 2021, παρά το γεγονός ότι υπήρξαν θετικοί ρυθµοί ανάπτυξης µετά τη µεγάλη ύφεση του 2020, ήταν µια ακόµη χρονιά γεµάτη προκλήσεις, εφόσον η πανδηµία συνεχίζει να επηρεάζει την καθηµερινότητά µας. Η σταδιακή επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών µονάδων της οικονοµίας τροφοδοτεί την ανάπτυξη, κάτι που αναµένεται να συνεχιστεί και του χρόνου, υπό την αίρεση της µη επιδείνωσης της επιδηµιολογικής εικόνας.
Η διασύνδεση των οικονοµιών των χωρών γίνεται σταδιακά εντονότερη, ειδικά όσον αφορά εξωστρεφείς οικονοµίες, χωρίς να υπάρχει µεγάλη εσωτερική ζήτηση. Η Κύπρος, ως κράτος-µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συµµετέχει σε όλα τα σχετικά θεσµικά όργανα και εφαρµόζει όλες τις οδηγίες που της προωθούνται. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος έχει λάβει πρόσφατα την πρώτη δόση για το Ταµείο Ανασυγκρότησης, µε την Πρόεδρο της Κοµισιόν να αναφέρει ότι «ξεκινά ο πράσινος και ψηφιακός µετασχηµατισµός της χώρας».
ΤΟ ESG
Σηµειώνεται ότι το πρόγραµµα εστιάζει κυρίως στην τεχνολογική αναβάθµιση/ψηφιοποίηση των οικονοµιών των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε πολιτικές διασφάλισης της προστασίας του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της απασχόλησης και ευηµερίας των πολιτών. Οι πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος, κοινωνικής ευηµερίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) έχουν εισέλθει για τα καλά στη ζωή µας και αναµένεται να αποτελέσουν τη βάση για µακροπρόθεσµη ανάπτυξη. Το όφελος για κάθε κράτος-µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα εξαρτηθεί από τον χρόνο εκταµίευσης των κονδυλίων, το ποσοστό απορρόφησης και τον πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα που θα έχουν οι µεταρρυθµίσεις στην οικονοµία. Βασική προϋπόθεση επιτυχίας του σχεδίου είναι η όσο το δυνατόν µεγαλύτερη ενεργοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και επενδύσεων.
Αν εξετάσουµε, τη δεδοµένη στιγµή στην Κύπρο, σε ποιους τοµείς οφείλεται το θετικό ποσοστό ανάπτυξης που παρουσιάζεται, θα διαπιστώσουµε ότι οφείλεται στους ίδιους παραδοσιακούς τοµείς που τροφοδοτούσαν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας και πριν από δέκα χρόνια (µε τους τοµείς της υγείας, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης να ενισχύονται), µε το ενδεχόµενο να εντοπίζεται µια διαφοροποίηση ως προς το ύψος της συνεισφοράς ανά τοµέα. Ο µετασχηµατισµός της οικονοµίας προϋποθέτει ενίσχυση των υφιστάµενων οικονοµικών τοµέων µέσα από νέες, εκσυγχρονισµένες και πιο ευέλικτες διαδικασίες και συνέργειες, µέσα από την εξέταση των αναγκών των επιχειρηµατιών/επενδυτών και της κοινωνίας, σε συνδυασµό µε τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που προσφέρει ο τόπος.
ΣΤΑ∆ΙΑΚΗ ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
Σε παγκόσµιο επίπεδο, από την έξαρση της πανδηµίας µέχρι σήµερα, υιοθετούνται µέτρα στήριξης των οικονοµιών και ενίσχυσης της ρευστότητας/χρηµατοδότησης. Η απόσυρση των µέτρων στήριξης θα πρέπει να γίνει σταδιακά, καθώς η παρατεταµένη στήριξη θα δηµιουργήσει ανισορροπίες και στρεβλώσεις στην αγορά και στην οικονοµία. Θα πρέπει να αφεθούν οι δυνάµεις της αγοράς να δράσουν, ούτως ώστε να βρεθεί το νέο οικονοµικό ισοζύγιο, µε κάποιες επιχειρήσεις ενδεχοµένως να µην µπορούν να αντεπεξέλθουν στο καινούργιο οικονοµικό και επιχειρηµατικό περιβάλλον. Ήδη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έδωσαν το σήµα για περιορισµό των προγραµµάτων ποσοτικής χαλάρωσης και αγοράς οµολόγων από τη δευτερογενή αγορά.
ΚΡΑΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ
Η δηµιουργία µιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής µηχανής ενισχύει το επιχειρηµατικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. H ψηφιοποίηση της κρατικής µηχανής είναι απαραίτητη για τη µείωση του διοικητικού φόρτου. Στην Εσθονία και στην Ελλάδα, έχουν γίνει σηµαντικά βήµατα τα τελευταία χρόνια, καθώς οι µεταβιβάσεις ακινήτων πλέον γίνονται ηλεκτρονικά από συµβολαιογράφους µέσα σε λίγα λεπτά. Παρόµοιες πολιτικές αναµένουµε να δούµε σύντοµα και στην Κύπρο, µε την ενίσχυση του προγράµµατος «Αριάδνη», εµπλουτίζοντάς το µε επιπλέον κρατικές υπηρεσίες, στις οποίες να µπορούν να διεκπεραιώνονται εργασίες ηλεκτρονικά, σε συνδυασµό µε ηλεκτρονικές πληρωµές. Οι επιχειρηµατίες και οι επενδυτές, πέρα από το σταθερό φορολογικό και νοµικό πλαίσιο, αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρµόζονται. Σε κανένα δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και µεγάλες καθυστερήσεις, όσον αφορά τις επενδύσεις του, λόγω των προβληµάτων που ενδεχοµένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες.
Επαναφέροντας στη συζήτηση το πιο πάνω σηµείο αναφορικά µε το Ταµείο Ανασυγκρότησης, ένα άλλο σηµαντικό θέµα είναι η διασφάλιση της µεγαλύτερης δυνατής άντλησης πόρων για ενίσχυση των παραγωγικών δυνάµεων του τόπου και η µεγέθυνση του πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα των µέτρων. Το τελευταίο θα γίνει µόνο αν υπάρχει πλήρης συνεννόηση µε τους παράγοντες της αγοράς και της κοινωνίας, ώστε να προσαρµόσουν τα µοντέλα και τις πολιτικές τους στις δράσεις του προγράµµατος. Η δηµιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηµατικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δηµόσιων υπηρεσιών αναµένεται να προσελκύσουν ξένους επιχειρηµατίες, οι οποίοι είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν µέσω Κύπρου ή να δηµιουργήσουν την έδρα τους στη χώρα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Η αύξηση του πληθωρισµού δηµιουργεί δικαιολογηµένη ανησυχία. Αν και οι ενδείξεις είναι ότι ο πληθωρισµός που αντιµετωπίζουµε προς το παρόν δεν αναµένεται να διαρκέσει πέραν του πρώτου εξαµήνου του 2022, παρατηρούνται ήδη σηµαντικές αυξήσεις σε είδη πρώτης ανάγκης, ενώ σηµαντική αύξηση παρουσιάζει και το κατασκευαστικό κόστος. Πέρα από τον αρνητικό αντίκτυπο στην οικονοµία, ο πληθωρισµός επηρεάζει και την κοινωνία στο σύνολό της, εφόσον µειώνεται η αγοραστική δύναµη των πολιτών. Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του Υπουργείου Οικονοµικών της Κύπρου καταγράφουν την επαναφορά της οικονοµίας σε θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης και την «πλήρη αποκατάσταση» του ΑΕΠ το 2022 µε 2023. Σύµφωνα µε τις προβλέψεις, το 2022 ο τουριστικός τοµέας αναµένεται να βιώσει µια από τις καλύτερες χρονιές, ενώ στον τοµέα των ακινήτων, σύµφωνα και µε τα στοιχεία του Τµήµατος Κτηµατολογίου, παρουσιάζεται ήδη αυξηµένη ζήτηση τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό (αξιοπρόσεκτο είναι το ενδιαφέρον από χώρες όπως το Ισραήλ και ο Λίβανος, ενώ υπάρχει αυξηµένο ενδιαφέρον και από ευρωπαϊκές χώρες).
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναµένεται στις αρχές του επόµενου έτους και η υιοθέτηση από την πολιτεία των µέτρων που εξαγγέλθηκαν για προσέλκυση επιχειρήσεων ή/και ενίσχυση των υφιστάµενων επιχειρηµατικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων στο νησί, εφόσον η δηµιουργία βάσης στη χώρα µας θα έχει πολλαπλά οφέλη.
Ωστόσο, παρά τις θετικές προβλέψεις, οι προκλήσεις υφίστανται και µπορούν εύκολα να ανατρέψουν τα πλάνα ανάπτυξης. Η κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις καλούνται να διαχειριστούν τα όσα θα προκύψουν µε τρόπο που να περιορίζει τον αρνητικό αντίκτυπο. Ο σωστός σχεδιασµός, ο έλεγχος των δαπανών, η αποφυγή ανάληψης υπερβολικών κινδύνων, η αξιολόγηση του επιχειρηµατικού και του οικονοµικού περιβάλλοντος αλλά και η διαχείριση της ρευστότητας πρέπει να είναι από τις προτεραιότητες στις ατζέντες των επιχειρήσεων, ούτως ώστε να µην έρθουν αντιµέτωπες µε θέµατα βιωσιµότητας.
*Διευθύνων Σύμβουλος KPMG Κύπρου