Της Πωλίνας Άνιφτου*
Η επίθεση της Χαµάς τον Οκτώβριο του 2023 άλλαξε τα γεωπολιτικά, στρατιωτικά και οικονοµικά δεδοµένα στη Μέση Ανατολή αλλά και παγκοσµίως στον τρόπο που διεξάγεται ο πόλεµος καθώς και οι ένοπλες συγκρούσεις. Η Χαµάς, η Ένοπλη Οργάνωση που διαχειρίζεται τη Γάζα, ανέλαβε την ευθύνη για την οµηρία αρχικά 251 Ισραηλινών πολιτών και στρατιωτών. Τη 15/1/25, µετά από 15 µήνες οµηρίας, συµφωνήθηκε εκεχειρία στο µέτωπο της Γάζας για την απελευθέρωση των εναποµεινάντων 95 οµήρων και από πλευράς Ισραήλ η απελευθέρωση κάπου 2000 κρατουµένων ως επί το πλείστον µελών της Χαµάς.
Η στρατηγική της Χαµάς απέναντι στο Ισραήλ
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι οµηριών ανά την ιστορία: οι εθελοντές όµηροι, όπως συνηθιζόταν κατά τη διάρκεια του αρχαίου καθεστώτος της προεπαναστατικής Γαλλίας, όταν υψηλόβαθµα άτοµα παραδίδονταν σε καλοπροαίρετους δεσµοφύλακες ως εγγυητές για την ορθή εκτέλεση των συνθηκών και οι ακούσιοι όµηροι, των οποίων η σύλληψη είναι µια συνηθισµένη πρακτική στον πόλεµο όπου τα άτοµα κρατούνται πολλάκις για να ζητηθούν ανταλλάγµατα, σαν ζωντανά πιόνια σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Σήµερα το καθεστώς του «όµηρου» είναι ένας συνδυασµός και των δύο κατηγοριών. Αν και επιλέγονται για οικονοµικούς, συµβολικούς ή πολιτικούς λόγους, οι όµηροι γενικά υφίστανται κακοµεταχείριση.
Η σύλληψη οµήρων είναι το εύκολο modus operandi στον πόλεµο αλλά κυρίως για τους τροµοκράτες που τείνουν να είναι καλά οργανωµένοι και επιλεκτικοί όσον αφορά τους «στόχους»-οµήρους. Στην περίπτωση της επίθεσης στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του ’23 η Χαµάς δεν έδρασε σπασµωδικά, έδρασε σε µια περίοδο που το Ισραήλ ήταν ευάλωτο και γνώριζε πού και πώς να κινηθεί:
1. Η Χαµάς είχε δοκιµάσει τα στρατιωτικά αντανακλαστικά και την επαγρύπνηση των δυνάµεων του Ισραήλ από τη σύγκρουση την άνοιξη ’21 όταν οι πύραυλοι της Χαµάς έφτασαν στην Ισραηλινή πρωτεύουσα.
2. Οι σχέσεις µεταξύ ΗΠΑ και Νετανιάχου από την άνοιξη ’23 δεν ήσαν καλές και οι διαφορές ήταν αγεφύρωτες, οπότε οι ΗΠΑ στην πραγµατικότητα δεν προστάτευσαν το Ισραήλ. Έτσι η απάντηση των ΗΠΑ επί Μπάιντεν στην επίθεση της Χαµάς και στις πυραυλικές επιθέσεις του Ιράν εναντίον του Ισραήλ ήταν ισχνή και λειτουργούσε εκδικητικά προς τον Ισραηλινό ΠΘ.
3. Μέλη της Χαµάς και των Οργανώσεων που τη στήριζαν εργάζονταν µέσα στο Ισραήλ και µετά την εργασία τους επέστρεφαν στη Γάζα. Κατά την εργασία τους χαρτογραφούσαν οικισµούς, δρόµους, συγκοινωνίες και τα κιµπούτς που µετέπειτα έγιναν στόχοι.
4. Η Χαµάς έδρασε κοντά στη Γάζα για να µπορέσει να συλλάβει αρκετούς οµήρους χωρίς να αναλωθεί. Έτσι προτίµησε να επιτεθεί την ηµεροµηνία που το φεστιβάλ για την ειρήνη (Φεστιβάλ Νόβα) λάµβανε χώρα κοντά στη Γάζα, όπου δεν υπήρχαν ισραηλινές δυνάµεις.
5. Η Χαµάς κτύπησε πρωινές ώρες ώστε να είναι οι οικογένειες στα σπίτια τους και να βρουν γυναικόπαιδα που θα έδειχναν λιγότερη αντίσταση.
6. Το Ισραήλ φαίνεται να µην είχε επαρκείς πληροφορίες για το µέγεθος της επίθεσης και να υποτιµήθηκε η δύναµη της Χαµάς.
7. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του Ισραήλ έχουν γίνει αρκετά εσωστρεφείς και αναλύουν πληροφορίες µόνο από έµπιστους πληροφοριοδότες. Υπό άλλες συνθήκες πρέπει να γίνεται ένας κύκλος ανάλυσης της πληροφορίας και των συνεπειών εκτέλεσής της.
Η Χαµάς στο κτύπηµά της και στη µετέπειτα πορεία κράτησης των οµήρων έδρασε κυνικά, προσχεδιασµένα, χρησιµοποιώντας τα ΜΚ∆ στα όσα ζητούσε δηµιουργώντας µια ιδεολογοποίηση πίσω από τις κινήσεις της και ασκώντας έντονο ψυχολογικό πόλεµο κυρίως στον λαό του Ισραήλ. Με λίγα λόγια η Χαµάς ακολούθησε δύο καίριες γραµµές, αφενός να πλήξει την εµπιστοσύνη του ισραηλινού λαού προς το Ισραήλ πολιτικά και στρατιωτικά και αφετέρου να παρουσιάζει τα πλήγµατα του Ισραήλ στη Γάζα επί 15 µήνες προς όφελός της. Βέβαια η απήχησή της εστιάζεται και στο γεγονός ότι τα δίκτυά της στο εξωτερικό και δη στις ΗΠΑ είχαν στοχοποιήσει νεανικά σχήµατα που σύγχυσαν την πολιτική µε τη δική τους µετεφηβική επανάσταση και διαδήλωναν µε σύµβολα της Χεζµπολάχ και της Χαµάς αλλά ακόµη και των Φρουρών της Επανάστασης στα πανεπιστήµια τους. Με λίγα λόγια η Χαµάς µπήκε στο παιχνίδι του Ιράν για τη δηµιουργία µιας ζώνης αντι-ισραηλιτισµού ειδικά στην ακαδηµία όπου τα νεανικά σχήµατα είναι ευάλωτα σε «επαναστατικές» πρακτικές, που ακόµη δεν έχουν την εµπειρία να διαχωρίσουν από την τροµοκρατία, τη βία και τον κρατισµό.
Η τεχνική της «ανθρώπινης οικονοµίας» της Χαµάς
Η Χαµάς κατά την οµηρία των Ισραηλινών προχώρησε σε µια άγνωστη µέχρι σήµερα δοµή της ακούσιας κράτησης ανθρώπων, που έχει να κάνει µε τη «χρήση» τους στη στρατιωτική διένεξη. Η Χαµάς µετά την απαγωγή των οµήρων έπραξε τα ακόλουθα:
1. ∆ιαχώρισε τους οµήρους γεωγραφικά σε διαφορετικούς χώρους/τόπους και δεν επέτρεψε να είναι όλοι µαζί ή τη συχνή επικοινωνία τους ώστε ψυχολογικά να µην υπάρχει η δύναµη της οµάδας.
2. Απήγαγε αρκετούς οµήρους για να υπάρχει µακροχρόνια υποχρέωση του Ισραήλ και να µπορεί να χειραγωγηθεί η εξέλιξη µιας συµφωνίας.
3. ∆εν επιχείρησε σκληρές εικόνες ή βίντεο στα ΜΚ∆, όπως π.χ. εκτελέσεις.
4. Έδωσε µια ιδεολογική και ανθρωπιστική µορφή στα όσα έπραττε αυτό-ανακηρυσσόµενη ως η προστάτιδα του πληθυσµού στη Γάζα.
5. Ήταν πρόθυµη σε συνοµιλίες αλλά στον δικό της χρόνο και χρησιµοποιούσε τα ΜΚ∆ για µηνύµατα ζωής, δηλαδή ότι η συµπεριφορά του Ισραήλ και των δυνάµεων του θα επηρεάσει το αν θα ζήσουν οι όµηροι.
Με άλλα λόγια η Χαµάς είχε ένα ανθρώπινο δυναµικό οµήρων στην κατοχή της που της επέτρεψε επί 15 µήνες να µπορεί να εκβιάζει το Ισραήλ, να αναλώνει χρόνο αν και έχανε στελέχη της και ουσιαστικά παρακολουθούσε τις διεθνείς εξελίξεις. Στη διεθνή πρακτική όµως τα πράγµατα κινούνται αλλιώς. Η συχνότητα των απαγωγών υπερπόντιου προσωπικού είχε αυξηθεί σηµαντικά στο Αφγανιστάν µετά την εισβολή των ΗΠΑ στο 2001. ∆υστυχώς, ο αριθµός των νεκρών µεταξύ των οµήρων ήταν ιδιαίτερα µεγάλος στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Ένα ιδιαίτερα δυσάρεστο χαρακτηριστικό της οµηρίας σε αυτές τις χώρες υπήρξαν οι βιντεοσκοπηµένες εκτελέσεις οµήρων, όπως αυτές του Νικ Μπεργκ (Αµερικανός επιχειρηµατίας) και του Ρόναλντ Σουλτς (σύµβουλος των ΗΠΑ). Οι εκτελέσεις µεταδόθηκαν από το Al Jazeera ή το Al Αραβία και τέτοιες εκποµπές αντιπροσωπεύουν ένα ισχυρό ψυχολογικό όπλο πολιτικής επιρροής.
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, το κυρίαρχο µοντέλο αντιµετώπισης τέτοιων περιστατικών, ιδιαίτερα στις φυλακές των Η.Π.Α ήταν το «Μοντέλο της Καταστολής» (Suppression Model), δηλαδή η χρήση συντριπτικής φυσικής δύναµης, ώστε να κατασταλεί η όποια εξέγερση και να δοθούν πίσω οι όµηροι. Κάτι που σήµερα χρησιµοποίησε και το Ισραήλ εναντίον της Χαµάς. Αυτή η προσέγγιση µπορεί ακόµα να χρησιµοποιηθεί µε επιτυχία όπως φάνηκε από τις παρεµβάσεις της Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας σε απάντηση στην Πολιορκία της Ιρανικής Πρεσβείας το 1980 στο Λονδίνο.
Ωστόσο, τέτοιες επιτυχίες δεν είναι εύκολες και απαιτούν εξαιρετικά προσεκτικό σχεδιασµό και εκτέλεση. Η ένοπλη απάντηση δεν είναι άµεση τις πλείστες φορές αλλά εντάσσεται στις τεχνικές διαπραγµάτευσης και επίλυσης συγκρούσεων όταν η αναγνώριση των κινδύνων µιας τέτοιας ένοπλης απάντησης δύναται να γίνει. Τέτοιοι κίνδυνοι παρουσιάστηκαν στο Μόναχο το 1972 στους Ολυµπιακούς Αγώνες µε την οµηρία Ισραηλινών αθλητών. Πιο πρόσφατα, οι καταστροφικές αποτυχίες των ρωσικών Αρχών να διασώσουν τους θαµώνες του θεάτρου Dubrovka στη Μόσχα το 2002 και τα παιδιά και το προσωπικό του σχολείου Μπεσλάν το 2004, τα δύο τελευταία περιστατικά οδήγησαν στον θάνατο 130 και 334 οµήρων, αντίστοιχα.
Οι δυνάµεις ασφαλείας ή οι ένοπλες δυνάµεις έχοντας την ισχύ του αριθµού απέναντι στους τροµοκράτες πιστεύουν πως η φυσική τους εξόντωση είναι εύκολη ή πρέπει να γίνει προς παραδειγµατισµό σε µετέπειτα ενδεχόµενα κτυπήµατα. Πολλάκις όµως οι τροµοκράτες οι οποίοι έχουν θρησκευτικό ή ιδεολογικό φανατισµό βλέπουν στον θάνατό τους και στον θάνατο των οµήρων τους ένα ηρωισµό και µια ιδεολογική αγαλλίαση που δεν έχει γίνει αντιληπτή από τις δυνάµεις ασφαλείας κατά την εξόντωσή τους.
Η στρατηγική του Ισραήλ που οδήγησε σε ολική καταστροφή της Λωρίδας της Γάζας και στη δηµιουργία 1,9 εκατ εκτοπισµένων εντός της Λωρίδας, καταστροφή κατά 74% της πόλης της Γάζας, 48% της πόλης της Ράφα, 92% πλήρους καταστροφής σπιτιών και οικισµών, εξολόθρευσης 80% των οικονοµικών δοµών όλης της Λωρίδας ακολούθησε το µοντέλο της Καταστολής σε πρώτη φάση και δείχνει ότι δεν βοήθησε στο παρόν στάδιο. Βέβαια, αυτό κρίνεται από το γεγονός ότι τελικά η οµηρία των Ισραηλινών που δίνονταν «τόσοι όσοι» ώστε το Ισραήλ να βρίσκεται σε συνεχή δυσµενή θέση, οδήγησε σε µια συµφωνία που αναγκάζει το Ισραήλ µεν να επιστρέψει στα σύνορά του, έχοντας όµως αλλάξει τον χάρτη της περιοχής συµπεριλαµβανοµένης της Γάζας.
Πτώση της οικονοµίας και πτώση καθεστώτων
Η παγκόσµια οικονοµία µπορεί να επηρεαστεί από γεωπολιτικά γεγονότα τόσο άµεσα όσο και έµµεσα µέσω χρηµατοοικονοµικών, εµπορικών διαύλων και των τιµών των εµπορευµάτων. Όσον αφορά τις χρηµατοπιστωτικές αγορές, αυτό συµβαίνει τόσο µέσω άµεσων κεφαλαιακών ελέγχων ή οικονοµικών κυρώσεων, όσο και έµµεσα µέσω αυξηµένης αβεβαιότητας, υψηλότερων ασφαλίστρων κινδύνου ή αύξηση των τιµών των περιουσιακών στοιχείων.
Από την πλευρά του εµπορίου, οι αυξηµένοι περιορισµοί λόγω εντάσεων µεταξύ των χωρών µπορούν να διαταράξουν τις εµπορικές ροές και να προκαλέσουν προβλήµατα στην εφοδιαστική αλυσίδα ακόµη και σε τρίτες χώρες. Οι περιορισµοί µπορούν επίσης να επηρεάσουν τις τιµές των εµπορευµάτων και να οδηγήσουν σε ελλείψεις βασικών πόρων, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, επηρεάζοντας τη βιοµηχανική παραγωγή παγκοσµίως.
Αυτούς τους 15 µήνες από τον Απρίλιο του 2024, ο Λίβανος συνέχισε να αντιµετωπίζει µια δραµατική οικονοµική επιδείνωση που προήλθε από την έναρξη της οικονοµικής κρίσης στα τέλη του 2019. Επιπλέον, µετά την τροµοκρατική επίθεση της Χαµάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, η Χεζµπολάχ ξεκίνησε διασυνοριακές διενέξεις µε το Ισραήλ κατά µήκος των νότιων συνόρων του Λιβάνου στις 8 Οκτωβρίου. Ενώ αυτές οι εχθροπραξίες έχουν παραµείνει σε µεγάλο βαθµό περιορισµένες οι νότιες συνοριακές περιοχές του Λιβάνου, η αστάθεια και ο κίνδυνος κλιµάκωσης αποτελούν περαιτέρω εµπόδια για την οικονοµική ανάκαµψη του Λιβάνου. Το φθινόπωρο 2023 η Παγκόσµια Τράπεζα δήλωσε: «Ενώ η χώρα παραµένει βυθισµένη σε [ένα] πολιτικό και θεσµικό κενό και σε µια ακρωτηριαστική κοινωνικοοικονοµική κρίση για περισσότερα από τέσσερα χρόνια, τώρα έχει πληγεί από άλλο ένα µεγάλο σοκ: τον φόβο ότι η τρέχουσα σύγκρουση µε επίκεντρο τη Γάζα θα µπορούσε να κλιµακωθεί περαιτέρω στον Λίβανο».
Η πρόβλεψη αυτής της Παγκόσµιας Τράπεζας ήταν ακριβής, µε το Ισραήλ να διαλύει τους θεσµούς της Χεζµπολάχ, να εξοντώνει τους ηγέτες και τα στελέχη της, ενώ ταυτόχρονα µε την πτώση του καθεστώτος Άσαντ να αποκόπτει τους δεσµούς του Λιβάνου µε το Ιράν. Βέβαια η εξόντωση της Χεζµπολάχ οδήγησε σε βαριά κτυπήµατα από µέρους του Ισραήλ στην οικονοµία της χώρας. Το κόστος των φυσικών ζηµιών και των οικονοµικών απωλειών λόγω της σύγκρουσης στο Λίβανο εκτιµάται σε 8,5 δισεκατοµµύρια δολάρια ΗΠΑ, σύµφωνα µε µια νέα έκθεση της Παγκόσµιας Τράπεζας που παρέχει µια αρχική εκτίµηση των επιπτώσεων της σύγκρουσης στην οικονοµία του Λιβάνου και σε βασικούς τοµείς.
Όσον αφορά την οικονοµική ανάπτυξη, η σύγκρουση εκτιµάται ότι µείωσε την αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ του Λιβάνου κατά τουλάχιστον 6,6% το 2024. Αυτό συνδυάζει πέντε χρόνια συνεχούς έντονης οικονοµικής συρρίκνωσης που έχει ξεπεράσει το 34% του πραγµατικού ΑΕΠ. Η έκθεση εξετάζει επίσης τον αντίκτυπο της σύγκρουσης στον λαό του Λιβάνου. Υπάρχουν πάνω από 875.000 εσωτερικά εκτοπισµένα άτοµα στον Λίβανο, µε γυναίκες, παιδιά, ηλικιωµένους, άτοµα µε αναπηρία και πρόσφυγες σε υψηλότερο κίνδυνο. Υπολογίζεται ότι 166.000 άτοµα έχουν χάσει τη δουλειά τους, που αντιστοιχεί σε απώλεια κερδών ύψους 168 εκατοµµυρίων δολαρίων ΗΠΑ.
Η δε Συρία πάνω από µια δεκαετία είναι εµπλεκόµενη στην πιο θανατηφόρα σύγκρουση αυτού του αιώνα, η ικανότητα της Συρίας να απορροφά εξωτερικούς οικονοµικούς κραδασµούς έχει µειωθεί σοβαρά, ιδίως µε την πρόσφατη µείωση των ροών βοήθειας και την πρόκληση πρόσβασης στην ανθρωπιστική βοήθεια και τις αυξηµένες γεωπολιτικές περιφερειακές εντάσεις. Υπό την εξαιρετικά υψηλή αβεβαιότητα, το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 1,5% το 2024, επεκτείνοντας την πτώση κατά 1,2% το 2023. Η ιδιωτική κατανάλωση, η κύρια κινητήρια δύναµη της ανάπτυξης, θα παραµείνει υποτονική καθώς οι αυξανόµενες τιµές συνεχίζουν να διαβρώνουν την αγοραστική δύναµη. Οι ιδιωτικές επενδύσεις αναµένεται να παραµείνουν αδύναµες εν µέσω ασταθούς κατάστασης ασφάλειας και σηµαντικής οικονοµικής και πολιτικής αβεβαιότητας.
Οι διαταραχές που σχετίζονται µε τις συγκρούσεις έχουν επίσης επηρεάσει σοβαρά το εξωτερικό εµπόριο. Η κατάρρευση της εγχώριας βιοµηχανικής και γεωργικής παραγωγής αύξησε την εξάρτηση της Συρίας από τις εισαγωγές. Η εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίµων, αν και ήταν ήδη ένα ζήτηµα πριν από το 2011, έχει επίσης ενταθεί µε τη σύγκρουση. Το 2023, η συριακή λίρα υποτιµήθηκε σηµαντικά κατά 141% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, ενώ ο πληθωρισµός των τιµών εκτιµάται ότι έχει αυξηθεί κατά 93%, επιδεινούµενος από τις περικοπές των κρατικών επιδοτήσεων. Καθώς η οικονοµία επιβραδύνεται, τα δηµοσιονοµικά έσοδα συνεχίζουν να µειώνονται.
Η πιο πάνω οικονοµική κατάσταση έχει ως συνέπεια το Ισραήλ να µην πολεµά µόνο τις Ένοπλες Οργανώσεις που βρίσκεται σε διένεξη αλλά κύριοι του στόχοι παραµένουν οι πυλώνες της οικονοµίας και των θεσµών των αντιπάλων χωρών του. Έτσι στον Λίβανο και στη Συρία άλλαξαν τα καθεστώτα και αποκόπηκαν από το Ιράν που σπονσάρει και προάγει την ένοπλη δράση στην περιοχή. Τα πιο πάνω για να µπορέσουν να σταθµιστούν θα πρέπει ο νέος πρόεδρος του Λιβάνου ο κ. Ζ. Αούν να εντάξει στην εξωτερική πολιτική της χώρας την αναγνώριση του Ισραήλ και στην αποβολή της Χεζµπολάχ συνταγµατικά και πολιτικά, ενώ η Συρία µε τη νέα της κυβέρνηση να συνεργαστεί για την πτώση του καθεστώτος στο Ιράν.
∆εν υπάρχει τέλος στον πόλεµο
Η Συµφωνία της 15/1/25 για την απελευθέρωση των οµήρων όµως δεν είναι το τέλος του πολέµου. Το Ισραήλ θα ακολουθήσει τον λεγόµενο «κυκλικό πόλεµο», όπου αλλάζοντας τα καθεστώτα στο Λεβάντ, µετέπειτα θα ενεργοποιήσει την πτώση του Ιράν και των Χούθις και θα µπει ξανά στη Γάζα, ώστε να εξοντώσει τη Χαµάς. Η είσοδος του Ισραήλ στη Γάζα άφησε µια Γάζα γυµνή ως χώρο προφύλαξης αλλά και δράσης, αφού τα δίκτυα της Χαµάς εντός και εκτός Γάζας αναγνωρίστηκαν και καταστράφηκαν ή είναι σε προοπτική καταστροφής.
Οι τακτικές λήψης αποφάσεων της Χαµάς µε τη διαµόρφωση στρατηγικής, την πραγµατοποίηση συναντήσεων, την κατανοµή των πόρων, ο έλεγχος της επικοινωνίας και η επιβολή πειθαρχίας βρίσκονται πλέον υπό παρακολούθηση από το Ισραήλ. Κύρια στελέχη αλλά και δεύτερου επιπέδου (π.χ. διοικητές, αρχηγοί χωριών, ιµάµηδες τζαµιών, επικεφαλής πληροφοριών) που µπορούν να λαµβάνουν αποφάσεις για τοπικά θέµατα, ενώ η ανώτατη ηγεσία που µπορεί να αποφασίζει τόσο σε τοπικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο έχουν εξοντωθεί και αντικαθίστανται µε νέα στελέχη που δεν έχουν εµπειρία σε µια συγκυρία που η εκλογή Τραµπ δεν θα σταµατήσει µια νέα είσοδο του Ισραήλ στη Γάζα.
Μέχρι τις αρχές του 2024, µεταξύ 80% και 96% των γεωργικών περιουσιακών στοιχείων της Γάζας -συµπεριλαµβανοµένων συστηµάτων άρδευσης, κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων, µηχανηµάτων και αποθηκευτικών εγκαταστάσεων- είχαν αποδεκατιστεί, ακρωτηριάζοντας την ικανότητα παραγωγής τροφίµων της περιοχής και επιδεινώνοντας τα ήδη υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας. Η καταστροφή έπληξε επίσης σκληρά τον ιδιωτικό τοµέα, µε το 82% των επιχειρήσεων, βασικό µοχλό της οικονοµίας της Γάζας, να έχει υποστεί ζηµιά ή να καταστραφεί.
Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Γάζας υποχώρησε κατά 81% το τελευταίο τρίµηνο του 2023, οδηγώντας σε συρρίκνωση 22% για ολόκληρο το έτος. Μέχρι τα µέσα του 2024 η οικονοµία της Γάζας είχε συρρικνωθεί σε λιγότερο από το ένα έκτο του επιπέδου του 2022.
Η καταστροφή της Γάζας είναι ολική και οι εµπλεκόµενες χώρες στις Συµφωνίες του Αβραάµ µε δυσκολία θα επενδύσουν στην ανοικοδόµηση της Γάζας, ενώ αναµένουν µια νέα επίθεση του Ισραήλ για εξόντωση της Χαµάς. Επιπλέον η ύπαρξη των ΗΠΑ στην περιοχή σηµατοδοτεί ότι πλέον η Γάζα θα πρέπει να ενταχθεί στο κλίµα ασφαλείας της ∆ύσης απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία.
*Συµβούλου Εξωτερικής Πολιτικής και Επενδύσεων
**Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Economy Today στις 02.02.25
Διαβάστε επίσης: Μπιλ Γκέιτς: Αυτές είναι οι τέσσερις μεγάλες απειλές που θα αντιμετωπίσουν οι νεότεροι