Της Χάρις Βωβού
Το κυνήγι των μανιταριών κατά τους βροχερούς μήνες είναι από τις αγαπημένες ασχολίες πολλών συμπολιτών μας. Η Κύπρος αποτελεί κέντρο βιοποικιλότητας, με χιλιάδες μανιτάρια να φυτρώνουν στη γη της. Ιδίως στη χώρα μας, τα μανιτάρια φυτρώνουν σε όλα τα δάση και τους αγρούς του τόπου, εκεί όπου βρίσκουμε τα φαγώσιμα, αλλά και τα δηλητηριώδη.
Γι’ αυτό τον λόγο, απαιτείται μεγάλη προσοχή στην κατανάλωσή τους. Όπως μας συμβουλεύουν έμπειροι μανιταροσυλλέκτες, προτού φάμε μανιτάρια θα πρέπει να γνωρίζουμε το είδος τους, ενώ τονίζουν ότι δεν θα πρέπει να τρώμε έτοιμα ψημένα μανιτάρια από κάποιον που δεν γνωρίζουμε. Επίσης, ο συλλέκτης θα πρέπει να αποφεύγει τις δοκιμές με το στόμα του, δηλαδή να τα αγγίξει με τη γλώσσα του για να δει αν είναι γλυκά ή πικρά, ενώ παράλληλα θα πρέπει να χρησιμοποιεί προσεκτικά ένα μικρό μαχαίρι για να τα συλλέξει από τη γη, ώστε να μην καταστρέψει το οικοσύστημα με τη χρήση άλλων εργαλείων.
Τα οφέλη των μανιταριών και τα αγαπημένα πιάτα των Κυπρίων
Όσον αφορά στα οφέλη των μανιταριών, η εταιρεία Kyriakides Mushrooms μάς δίνει τις απαντήσεις. «Τα μανιτάρια είναι γνωστό πως είναι απίστευτα υγιεινά, με πολλές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, πράγμα που τα κάνει πολύ ξεχωριστά και μια θρεπτική υπερτροφή. Το κάθε ένα έχει τις δικές του ξεχωριστές ιδιότητες που τα καθιστούν μοναδικά. Αποτελούν πλούσια πηγή φυτικής πρωτεΐνης, έχουν χαμηλή θερμιδική αξία, βοηθούν τη διαδικασία της πέψης και κάποια βοηθούν ακόμα και στο να χαμηλώνουν τη χοληστερόλη και στον έλεγχο της ινσουλίνης στο αίμα. Η αγάπη των Κυπρίων για τα μανιτάρια διέπει τους αιώνες, ως εκ τούτου αγκάλιασαν το εγχείρημα της Kyriakides Mushrooms και βοήθησαν με τη στήριξή τους, την ανάπτυξη της εταιρείας.
Αυτή τους η αγάπη, καθώς και η αναζήτησή τους για νέα γευστικά μονοπάτια, τους οδήγησαν στο να δοκιμάσουν, αλλά και να αγαπήσουν και τις πιο εξωτικές μας ποικιλίες, όπως τα shiitake, shimeji, enoki και lion’s mane. Έχοντας εκτιμήσει λοιπόν τις ιδιαίτερες γεύσεις τους, αλλά και προσέχοντας τη διατροφή τους ενστερνιζόμενοι τον υγιεινό τρόπο ζωής και τη χορτοφαγία, έκαναν τα μανιτάρια μέρος της καθημερινής τους διατροφής». Ερωτηθείσα για τα αγαπημένα πιάτα των Κυπρίων, η εταιρεία απαντά ότι είναι μανιτάρια με τα αυγά, μανιτάρια κρασάτα, μανιτάρια στη σχάρα, ψητά ή γεμιστά στο φούρνο, σε ριζότο και με μακαρόνια.
Μεγάλη επένδυση με υψηλή τεχνογνωσία
Αναφορικά με τις τιμές πώλησης των μανιταριών, ο λειτουργός Γεωργίας Α’ στον Κλάδο Οπωροκηπευτικών, Ευθύμιος Οδυσσέως, αναφέρει στο Economy Today ότι η μέση τιμή πώλησης των μανιταριών κυμαίνεται στα δύο ευρώ το κιλό. Συνολικά, στον τομέα της καλλιέργειας μανιταριών δραστηριοποιούνται τρεις καλλιεργητές παγκύπρια, από τους οποίους ο ένας είναι στη Λεμεσό και οι άλλοι δύο στην επαρχία Λάρνακας. Κληθείς να σχολιάσει, ο κ. Οδυσσέως απαντά ότι «η ζήτηση ικανοποιείται σε πολύ σημαντικό βαθμό με την παραγωγή αυτών των τριών καλλιεργητών».
Όπως εξηγεί, πρόκειται για μια «σύνθετη παραγωγική διαδικασία μέσα σε θερμοκήπια, τα οποία ρυθμίζουν την κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία. Είναι όλα βιομηχανοποιημένα. Μιλάμε για μεγάλες αποδόσεις, παράγουν πολλά κιλά μανιταριών και συνεχόμενα, δεν υπάρχει εποχικότητα. Τα κυριότερα είναι τα λευκά, αλλά παράλληλα γίνεται και μια μικρή βιολογική παραγωγή. Απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις και υψηλή τεχνογνωσία». Όπως λέει ο κ. Οδυσσέως, το κόστος της ενέργειας ενδέχεται να είναι χαμηλότερο στην Κύπρο, καθώς τα μανιτάρια θέλουν ζεστό κλίμα με υγρασία. Φαγώσιμα μανιτάρια παράγονται όλο τον χρόνο και διατίθενται στην εγχώρια αγορά για να καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες των καταναλωτών.
«Ένθερμοι μανιταράδες οι Κύπριοι»
Πιο συγκεκριμένα, για το εμπόριο μανιταριών μίλησε στο Economy Today ο πρόεδρος του Μυκητολογικού Συνδέσμου Κύπρου Μιχάλης Λοϊζίδης. Όπως αναφέρει ο κόσμος αγοράζει πολύ τα μανιτάρια. «Οι Κύπριοι είναι ένθερμοι μανιταράδες, αλλά δεν έχουν οικολογική συνείδηση, γίνονται τεράστιες καταστροφές στα βουνά την ώρα που τα συλλέγουν με τα γεωργικά εργαλεία». Αναφορικά με τη μαύρη αγορά, λέει ότι τα κυπριακά μανιτάρια συλλέγονται από ανθρώπους χωρίς γνώση, δημιουργώντας κινδύνους στην υγεία, θέματα καταλληλόλητας και οικολογική καταστροφή. «Πωλούνται αφορολόγητα σε μεγάλες ποσότητες μέχρι και τόνους, γεγονός που εξαρτάται από την ξηρασία που θα παρατηρηθεί κάθε χρονιά».
Όπως εξηγεί ο κ. Λοϊζίδης για να εμφανιστούν τα μανιτάρια χρειάζονται βροχές και κατάλληλη θερμοκρασία, ενώ από την εποχή όπου ξεκινούν οι σημαντικές βροχοπτώσεις αρχίζουν και οι περισσότερες πωλήσεις. «Κάποτε έβρεχε από τον Οκτώβρη μέχρι την άνοιξη, όμως πλέον με την κλιματική αλλαγή ο καιρός είναι πιο ασταθής». Όπως τονίζει δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος ή γενικός κανόνας για να τα διαχωρίσει εξωτερικά, εύκολα κάποιος άπειρος που θέλει να τα συλλέξει, ωστόσο τα καλλιεργήσιμα μανιτάρια που διοχετεύονται στην αγορά από εγκεκριμένους παραγωγούς είναι ασφαλή.
Κέντρο βιοποικιλότητας η Κύπρος
Ερωτηθείς για το πώς το κυπριακό κλίμα ευνοεί την ποιότητα των μανιταριών, απαντά ότι τα μεσογειακά οικοσυστήματα έχουν ακραίες εναλλαγές από καλοκαίρι στον χειμώνα και είναι κέντρα βιοποικιλότητας όπως και η Κύπρος, «γιατί είμαστε απομονωμένοι, ένα μεγάλο νησί που ευνοεί την ανάπτυξη ενδημικών ειδών, με πλήθος οικοσυστημάτων, ψηλά βουνά και διάφορες οικολογικές συνθήκες. Τα τελευταία 10 με 15 χρόνια μιλάμε για τα είδη μανιταριών, ενώ θα μπορούσε να προσελκύσουμε τουρισμό δημιουργώντας πάρκα προστασίας». Όπως εξηγεί υπάρχουν 6.000 - 7.000 είδη μανιταριών, τα οποία μπορούμε να τα βρούμε παντού ακόμη και σε παραλίες, με τις περισσότερες καρποφορίες να γίνονται μέσα στα δάση και στα ψηλά βουνά, όπως στην οροσειρά του Τροόδους, όπου υπάρχει περισσότερη βροχόπτωση.
Εισαγωγές μανιταριών ανά τον κόσμο
Παρά τη μεγάλη ποικιλία μανιταριών που διαθέτουμε, δεν είναι επαρκής για να ικανοποιήσει όλους τους καταναλωτές, με αποτέλεσμα να εισάγουμε μανιτάρια από διάφορες χώρες. Ειδικότερα, μερικές από τις χώρες από τις οποίες εισάγουμε είναι το Ισραήλ, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ρωσία, η Ισπανία, το Βέλγιο, η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, από τον Ιανουάριο του 2022 μέχρι τον Ιούλιο του 2022 έχουμε εισάγει συνολικά περίπου 1,9 εκατ. κιλά μανιτάρια αξίας 1,6 εκατ. ευρώ. Ενδεικτικά, τα περισσότερα έχουν έρθει από το Ισραήλ με ποσότητα 508.000 κιλά, αξίας 474.000 ευρώ. Ακολουθεί η Ελλάδα με ποσότητα 418.000 κιλά, αξίας 406.000 ευρώ, η Ιταλία με 287.000 κιλά, αξίας 245.000 ευρώ και η Ρωσία με 239.000 κιλά και 141.000 ευρώ.
Στον Λίβανο οι περισσότερες εξαγωγές
Η αγορά του Λιβάνου κατά τη φετινή χρονιά ήταν πολύ σημαντική για τις εξαγωγές μανιταριών από τη χώρα μας, χωρίς να είναι η μοναδική βέβαια. Όσον αφορά στις εξαγωγές μανιταριών, λοιπόν, η Κύπρος σήμερα στέλνει μανιτάρια σε διάφορες χώρες, όπως στον Λίβανο, το Τόγκο, το Γιβραλτάρ, τη Λιβύη. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διαθέτει η Στατιστική Υπηρεσία από τον Ιανουάριο 2022 έως τον Ιούλιο 2022 οι περισσότερες ποσότητες, δηλαδή 233.000 κιλά μανιτάρια, αξίας 226.000 ευρώ, εξήχθησαν στον Λίβανο, ενώ πέρυσι είχαμε εξάγει συνολικά 1,2 εκατ. κιλά, αξίας 641.000 ευρώ, δηλαδή περισσότερα μανιτάρια, όμως με την ίδια αξία που έχουμε εξάγει τα φετινά.
Απαγορεύεται η χρήση εργαλείων για συλλογή μανιταριών
Με αφορμή την εξόρμηση του κοινού τη χρονική περίοδο που διανύουμε για συλλογή μανιταριών, το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, σε ανακοίνωσή του, απευθύνει έκκληση να εφαρμόζει τις σωστές πρακτικές εντοπισμού και συλλογής και να αναφέρει τυχόν παραβάσεις στον πλησιέστερο Δασικό Σταθμό.
«Η σαρωτική απομάκρυνση της φυλλάδας προκαλεί ζημιά στο δασικό οικοσύστημα αφού θανατώνει και τα μικρά μανιτάρια που πρόκειται να βλαστήσουν, καθώς και μικροοργανισμούς και φυτά της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα υποβαθμίζει αισθητικά το δάσος». Σημειώνεται επίσης ότι πολλοί συλλέκτες στην προσπάθειά τους να είναι πιο αποτελεσματικοί χρησιμοποιούν εργαλεία κυρίως τσουγκράνες (χτενιές), για απομάκρυνση της φυλλάδας που σκεπάζει τα μανιτάρια. «Η πρακτική αυτή απαγορεύεται ρητά από τον περί Δασών Νόμο και σε περίπτωση καταδίκης, επιφέρει ποινή φυλάκισης μέχρι ένα έτος ή χρηματική ποινή μέχρι 5.000 ευρώ ή και τις δύο αυτές ποινές».
Όπως προστίθεται, ο εντοπισμός των μανιταριών πρέπει να γίνεται μετά από προσεκτική παρατήρηση, από συλλέκτες που είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα εδώδιμα είδη από τα δηλητηριώδη. Κατά τη συλλογή πρέπει να αφαιρείται η φυλλάδα που βρίσκεται πάνω από το μανιτάρι και στη συνέχεια να αφαιρείται με προσεκτικές κινήσεις με το χέρι. Εναλλακτικά, το μανιτάρι μπορεί να κόβεται με μαχαίρι λίγο πάνω από το έδαφος. Ακολούθως να γίνεται επανατοποθέτηση της φυλλάδας που μετακινήθηκε.
«Η συλλογή πρέπει να γίνεται με προσοχή και με σεβασμό προς τη φύση. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι τόσο αν θα συλλεχθεί ή όχι το μανιτάρι (καρπός) όσο να μην καταστραφεί ο παραγωγικός μύκητας που βρίσκει προστασία κάτω από τη φυλλάδα». Είναι πολύ σημαντικό να συλλέγονται μόνο τα ώριμα μανιτάρια τα οποία έχουν απελευθερώσει μεγάλο αριθμό σπορίων, εξασφαλίζοντας έτσι την αναπαραγωγή τους και τα επόμενα χρόνια, καταλήγει η ανακοίνωση του Τμήματος Δασών.