Συνέντευξη στην Ευδοκία Παπαδοπούλου
Ως «κρίσιμο εργαλείο» για την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των επιχειρήσεων, χαρακτηρίζει το ηλεκτρονικό εμπόριο ο διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Ο Κωνσταντίνος Καραγιώργης μιλά στο Economy Today για τις αλλαγές που έφερε στην κυπριακή αγορά η «ραγδαία», όπως περιγράφει, «αύξηση των αγορών μέσω διαδικτύου», αναλύοντας παράλληλα, τον ρόλο της υπηρεσίας του σε αυτή την εξίσωση. Σκιαγραφεί ακόμη τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τόσο οι καταναλωτές, όσο και οι εταιρείες στο «σημερινό πολύπλοκο επιχειρηματικό περιβάλλον» και εξηγεί πώς η σχέση μεταξύ των δύο μπορεί να είναι win – win. Επιπρόσθετα, αγγίζει, μεταξύ άλλων, το κεφάλαιο «διοικητικά πρόστιμα», αποκαλύπτοντας το μεγαλύτερο ποσό που έχει επιβληθεί σε εταιρεία – eshop, ενώ δεν αποκλείει το e-kalathi να επεκταθεί και σε τομείς του ηλεκτρονικού εμπορίου. Εστιάζοντας τέλος, στον νομοθετικό παράγοντα, υποδεικνύει πως το δίχτυ προστασίας για τους καταναλωτές φέρει πλέον «πράσινες αποχρώσεις» και κλείνει με μία λίστα.συμβουλές για διαδικτυακές αγορές.
Με ποιο τρόπο η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή διασφαλίζει τα δικαιώματα των καταναλωτών στο διαδικτυακό εμπορικό περιβάλλον;
Καταρχήν θα ήθελα να αναφέρω ότι η αποστολή της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, είναι η διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών στην ελευθεροποιημένη και ανταγωνιστική αγορά. Στο πλαίσιο αυτό και σε συνάρτηση με το σημερινό πολύπλοκο επιχειρηματικό περιβάλλον που δραστηριοποιούμαστε οι προκλήσεις για τους καταναλωτές είναι πράγματι πάρα πολλές. Ασφαλώς, η μετάβαση στην Ψηφιακή Εποχή είναι μια από αυτές καθώς, μεταξύ άλλων, προσφέρει σημαντική ευκαιρία για Αειφόρο Ανάπτυξη και για διασφάλιση της μελλοντικής πορείας της οικονομίας του τόπου. Η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, ανάμεσα σε άλλα, έχει θέσει ως απαρέγκλιτο στόχο τη διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών σε σχέση με τη χρήση υπηρεσιών Διαδικτύου που όπως όλοι γνωρίζουμε αποκτά σήμερα ολοένα και περισσότερη σημασία στην καθημερινότητά μας. Για την επίτευξη τού εν λόγω στόχου, η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή διασφαλίζει ότι οι πρόνοιες των νομοθεσιών που αφορούν το σχετικό καταναλωτικό δίκαιο εφαρμόζονται στον απόλυτο δυνατό βαθμό από τις επιχειρήσεις.
Επιπλέον, η υπηρεσία μεριμνά ώστε οι επιχειρήσεις να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται σωστά για τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους καταναλωτές όσον αφορά τις μεταξύ τους διαδικτυακές συναλλαγές. Οι κυριότερες υποχρεώσεις στις διαδικτυακές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν η προσυμβατική ενημέρωση και το δικαίωμα υπαναχώρησης από τη σύμβαση. Η ενημέρωση των επιχειρήσεων από την υπηρεσία γίνεται συνήθως μέσα από την ιστοσελίδα της υπηρεσίας, με δημόσιες ανακοινώσεις ή ανακοινώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διατηρεί η υπηρεσία. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση των επιχειρήσεων και του προσωπικού τους υλοποιείται κυρίως με σεμινάρια και ενημερωτικές εκδηλώσεις. Πέρσι μόνο έγιναν πάνω από 60 τέτοιες ενημερώσεις επιχειρήσεων.
Εξίσου σημαντικός πυλώνας για την υπηρεσίας μας είναι η σωστή ενημέρωση των καταναλωτών όσον αφορά τα δικαιώματα και τον τρόπο διεκδίκησής τους, καθώς και η διαμόρφωση καταναλωτικής κουλτούρας. Για την υλοποίηση του στόχου αυτού η υπηρεσία τα τελευταία χρόνια πραγματοποιεί και εκπαιδεύσεις σε δημοτικά σχολεία, έτσι ώστε από μικρή ηλικία τα παιδιά, ως μελλοντικοί καταναλωτές, να διαμορφώσουν την κατάλληλη συμπεριφορά.
Πιο υποψιασμένοι οι Κύπριοι καταναλωτές
Θα χαρακτηρίζατε τους Κύπριους καταναλωτές ως «εξοικειωμένους» με το ηλεκτρονικό εμπόριο; Διαπιστώνετε να υπάρχει στροφή προς αυτή την κατεύθυνση ή οι διά ζώσης αγορές διατηρούν ακόμη τη δυναμική τους;
Οι συνεχείς εξελίξεις στον τομέα της Ψηφιακής Τεχνολογίας συνεπικουρούμενες από τα γνωστά προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού είχε ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των αγορών μέσω διαδικτύου τόσο από τους Κύπριους όσο και από τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Οι Κύπριοι καταναλωτές τα τελευταία χρόνια είναι πιο ενημερωμένοι αλλά και πιο υποψιασμένοι για τυχόν κινδύνους που μπορεί να υπάρχουν κατά την πραγματοποίηση αγορών μέσω διαδικτύου. Προς μεγιστοποίηση της ασφάλειας του καταναλωτικού κοινού για διαδικτυακές αγορές η υπηρεσία προσφέρει εύκολη, γρήγορη και ανέξοδη πρόσβαση σε ενημέρωση/καθοδήγηση, μέσω της ιστοσελίδας της αναφορικά με τις προϋποθέσεις/όρους αλλά και την προσυμβατική ενημέρωση που πρέπει να τους παρέχει η επιχείρηση με την οποία συνάπτουν σύμβαση μέσω διαδικτύου. Επιπλέον, ο Κύπριος καταναλωτής μπορεί να ενημερώνεται σχετικά και από υλικό που εκδίδει κατά καιρούς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Είναι σαφές ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο αυξάνεται συνεχώς, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών και δη στου νέους. Από την πλευρά της, η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή θα συνεχίσει να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια.
Αντιστρέφοντας την ερώτηση, πώς θα αξιολογούσατε τις κυπριακές επιχειρήσεις ως προς τη χρήση του διαδικτύου για την πώληση των προϊόντων τους; Θεωρείτε πως η άνοδος της χρήσης του ηλεκτρονικού εμπορίου από πλευράς επιχειρήσεων θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση και τη διαφοροποίηση των εξαγωγών των προϊόντων τους;
Τα τελευταία χρόνια και μετά τις συνθήκες της πανδημίας όλο και περισσότερες επιχειρήσεις επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και στο διαδίκτυο με τη δημιουργία ηλεκτρονικών καταστημάτων. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω το νομικό πλαίσιο για την προστασία των καταναλωτών έχει εκσυγχρονιστεί και σε συνδυασμό με την καθοδήγηση, ενημέρωση και εκπαίδευση που έχει πραγματοποιήσει η υπηρεσία προς τις επιχειρήσεις, οι εμπορευόμενοι άρχισαν να συμμορφώνονται με τις πρόνοιες της ισχύουσας νομοθεσίας. Οι επιχειρήσεις πλέον αντιλαμβάνονται ότι η διασφάλιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών, αυξάνει την εμπιστοσύνη τους για την επιχείρηση και μπορεί να επιφέρει αύξηση στις πωλήσεις και κατ΄ επέκταση λειτουργεί ευεργετικά στην αειφορία τής κάθε επιχείρησης που είναι πάντοτε ο επιδιωκόμενος στόχος. Οι κυπριακές επιχειρήσεις αξιοποιούν ενεργά το διαδίκτυο για τις πωλήσεις τους, σύμφωνα με την υπηρεσία Εμπορίου, του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας.
Κρίσιμο εργαλείο το ηλεκτρονικό εμπόριο - €10 εκατ. σε επιχειρήσεις
Υπάρχουν δηλαδή, προγράμματα ενίσχυσης από πλευράς υπουργείου προς αυτή την κατεύθυνση;
Η ενθάρρυνση αυτής της προσαρμογής επιτυγχάνεται μέσω του Σχεδίου Ψηφιακής Αναβάθμισης των Επιχειρήσεων, μιας πρωτοβουλίας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, χρηματοδοτούμενης από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ε.Ε.. Το εν λόγω Σχέδιο, με προϋπολογισμό €10 εκατομμύρια, αποσκοπεί στην υποστήριξη της Ψηφιακής Επιχειρηματικότητας και στην ενίσχυση της Ψηφιακής Τεχνολογίας στον Επιχειρηματικό τομέα.
Η στρατηγική χρηματοδοτικής ενίσχυσης για Ψηφιακή Αναβάθμιση διευκολύνει τις εταιρείες να διευρύνουν τις εξαγωγές τους, παρέχοντας τη δυνατότητα ευρύτερης πρόσβασης σε διεθνείς αγορές και την ευελιξία να προσαρμόζουν τα προϊόντα τους στις ανάγκες των πελατών. Η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου αναδεικνύεται ως κρίσιμο εργαλείο για την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των επιχειρήσεων, προσφέροντας την ικανότητα για γρήγορη προσαρμογή στις νέες τάσεις της αγοράς και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
€56.000 τα πρόστιμα σε πέντε χρόνια
Πόσα διοικητικά πρόστιμα επέβαλε η υπηρεσία σας από το 2019 μέχρι σήμερα που σχετίζονται με το ηλεκτρονικό εμπόριο και πού ανέρχονται τα ποσά; Ποιο ήταν το μεγαλύτερο πρόστιμο που υπεβλήθη ποτέ και τι ακριβώς αφορούσε η καταγγελία;
Η υπηρεσία από το 2019 μέχρι και σήμερα εξέδωσε τρεις διοικητικές αποφάσεις και έχει επιβάλει τρία διοικητικά πρόστιμα σε εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται διαδικτυακά – ηλεκτρονικά καταστήματα. Αναλυτικότερα, το 2021, το 2022 και το 2024 έχουν εκδοθεί διοικητικές αποφάσεις εναντίον εταιρειών με διοικητικό πρόστιμο ύψους €30.000, €6.000 και €20.000 αντίστοιχα. Σε γενικές γραμμές οι διοικητικές αποφάσεις αφορούσαν το δικαίωμα υπαναχώρησης από εξ αποστάσεως σύμβαση και τη σχετική ενημέρωση που πρέπει να παρέχεται στον καταναλωτή, τις προϋποθέσεις επιστροφής των προϊόντων, τη μη πραγματοποίηση αντικατάστασης των ελαττωματικών αγαθών από την εταιρεία εντός εύλογου χρονικού διαστήματος και χωρίς σημαντική ενόχληση των καταναλωτών και τις προϋποθέσεις παράδοσης προϊόντων.
Επισημαίνεται πως με βάση το μηχανογραφικό σύστημα που διατηρεί η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία σε σχέση με καταγγελίες που να αφορούν αποκλειστικά το ηλεκτρονικό εμπόριο, ωστόσο, διαπιστώνεται «ότι υπάρχει αυξητική τάση στις καταγγελίες που αφορούν αγορές μέσω διαδικτύου, κυρίως λόγω της ραγδαίας αύξησης των διαδικτυακών αγορών».
Πώς διασφαλίζετε ότι οι επιχειρήσεις συμμορφώνονται με τις συστάσεις σας;
Η επιβολή διοικητικών προστίμων στις επιχειρήσεις δεν είναι αυτοσκοπός για την υπηρεσία. Σημαντικό για την υπηρεσία είναι η συμμόρφωση των επιχειρήσεων με τις συστάσεις της, στηριζόμενες στο νομικό πλαίσιο που εφαρμόζει, καθώς περιλαμβάνει ισχυρές εξουσίες όπως η έκδοση διοικητικών αποφάσεων και επιβολή διοικητικών προστίμων, καθώς και δημοσίευση της διοικητικής απόφασης, οι οποίες αποτελούν για τις επιχειρήσεις αποτρεπτικούς παράγοντες για τη συνέχιση της παράβασης.
Η υπηρεσία μετά την ολοκλήρωση της διερεύνησης μιας υπόθεσης για συγκεκριμένη εταιρεία, σε περίπτωση κατά την οποία εντοπίζει οποιαδήποτε παράβαση της νομοθεσίας, προβαίνει σε έκδοση διοικητικής απόφασης με επιβολή διοικητικού προστίμου ή λαμβάνοντας υπόψη τυχόν δεσμεύσεις της εταιρείας προβαίνει σε αποστολή προειδοποιητικής επιστολής. Ακολούθως η υπηρεσία πραγματοποιεί σχετικούς ελέγχους ανάλογα με το θέμα και τα χρονικά περιθώρια που είχαν δοθεί αρχικά στην επιχείρηση, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αν η επιχείρηση συμμορφώνεται με τις συστάσεις της υπηρεσίας. Οι έλεγχοι συνήθως αφορούν επιτόπιες επιθεωρήσεις ή έρευνες, διερεύνηση στοιχείων και εγγράφων που παρέχει η εταιρεία, καθώς και οποιαδήποτε άλλα αποδεικτικά στοιχεία, συμβάσεις, πληροφορίες κ.τλ..
e-kalathi και για το e-commerce, γιατί όχι;
Πιστεύετε πως θα μπορούσε να εφαρμοστεί ένα είδος παρατηρητηρίου ή ένας νέος τύπος e-kalathi σε τομείς του ηλεκτρονικού εμπορίου στην κυπριακή αγορά;
Όπως είναι ευρέως γνωστό οι δυνατότητες της τεχνολογίας είναι πλέον ανεξάντλητες. Ταυτόχρονα, είναι επίσης γνωστό ότι η διαφάνεια οδηγεί σε ευεργετικά αποτελέσματα όσον αφορά την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού προς όφελος των επιχειρήσεων, των καταναλωτών αλλά και της οικονομίας του τόπου γενικότερα. Έχοντας υπόψη ότι με το e-kalathi οι καταναλωτές θα μπορούν σε πραγματικό πλέον χρόνο να λαμβάνουν τα δεδομένα από όλα τα στοιχεία που έχουν οι υπεραγορές, κάτι που ασφαλώς θα επηρεάζει θετικά τις αγοραστικές συνήθειές τους, τότε σίγουρα ο θεσμός αυτός θα μπορούσε σε ευθετότερο χρόνο να επεκταθεί και σε διάφορους άλλους τομείς. Η υπηρεσία, αναλόγως της εξέλιξης του διαδικτυακού εμπορίου και των προκλήσεων που ενδεχομένως να προκύψουν σε σχέση με την προστασία των καταναλωτών, θα αξιολογήσει την υλοποίηση τέτοιας προοπτικής. Με τον τρόπο αυτό θα εμπεδωθούν ακόμη περισσότερο οι θεσμοί της διαφάνειας και του ανταγωνισμού που μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να επιφέρουν.
Κανόνες, οδηγίες και στο φόντο η Πράσινη Μετάβαση
Εντοπίζονται, κατά την άποψή σας, νομοθετικά κενά ως προς αυτό το πεδίο ενδεχομένως και σε σύγκριση με το τι ισχύει σε άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε..; Το Υπουργείο Εμπορίου δρομολογεί οποιοδήποτε νομοσχέδιο ως προς τη ρύθμιση του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Κύπρο;
Κατά την άποψή μας δεν εντοπίζονται οποιαδήποτε νομοθετικά κενά ως προς αυτό το πεδίο σε σύγκριση με το τι ισχύει σε άλλα κράτη – μέλη της Ε.Ε.. Να σημειωθεί ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει πρόσφατα ψηφισθεί η Οδηγία σχετικά με την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την Πράσινη Μετάβαση. Οι νέοι κανόνες θα ενισχύσουν τα δικαιώματα των καταναλωτών, μέσω της τροποποίησης της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και της οδηγίας για τα δικαιώματα των καταναλωτών και της προσαρμογής τους για την Πράσινη Μετάβαση και την κυκλική οικονομία, ενώ οι καταναλωτές θα ενημερώνονται καλύτερα, θα προστατεύονται καλύτερα και θα είναι καλύτερα εξοπλισμένοι, ώστε να είναι πραγματικοί παράγοντες της Πράσινης Μετάβασης χωρίς να θυματοποιούνται.
Πρόσφατα έχει επίσης ψηφισθεί η Οδηγία όσον αφορά τις συμβάσεις Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών που συνάπτονται εξ αποστάσεως, η οποία ρυθμίζει αυτού του είδους τις συμβάσεις και εμπεριέχει διατάξεις που ρυθμίζουν, μεταξύ άλλων, τις υποχρεώσεις προσυμβατικής ενημέρωσης, το δικαίωμα υπαναχώρησης, αλλά και την πρόσθετη προστασία του καταναλωτή σε περίπτωση διαδικτυακών επαφών. Επίσης, προσδιορίζει κυρώσεις για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων παραβιάσεων των σχετικών ρυθμίσεων.
Περαιτέρω, στις 17 Φεβρουαρίου του 2024 τέθηκε σε ισχύ ο Κανονισμός (Ε.Ε.) 2022/2065 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, που εγκρίθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2022 και ο οποίος αφορά την ενιαία αγορά Ψηφιακών Υπηρεσιών και τροποποιεί την οδηγία 2000/31/ΕΚ (πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες). Ο σκοπός του είναι να εναρμονίσει τους κανόνες για τις ενδιάμεσες Ψηφιακές Υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, διασφαλίζοντας ένα ασφαλές, προβλέψιμο και αξιόπιστο επιγραμμικό περιβάλλον.
Ενημερωτικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε τακτά χρονικά διαστήματα και αφού εντοπίσει κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, τυχόν ελλείψεις ή/και κενά στις διάφορες νομοθεσίες προωθεί ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις.
Τα SOS για τους καταναλωτές
Τι πρέπει να προσέξουν οι καταναλωτές όταν προβαίνουν σε αγορές από το διαδίκτυο;
Οι καταναλωτές όταν πραγματοποιούν αγορές μέσω διαδικτύου θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να παρατηρούν εάν το ηλεκτρονικό κατάστημα ανήκει όντως σε εταιρεία ή πρόκειται για απάτη. Αυτό μπορούν να το εξακριβώσουν ελέγχοντας καταρχήν αν υπάρχουν τα στοιχεία της επιχείρησης, όπως η επωνυμία, η γεωγραφική διεύθυνση, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας με την επιχείρηση, όπως τηλέφωνο και διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Θα πρέπει να κοιτάζουν μεταξύ άλλων, αν δίνεται πληροφόρηση για τα κύρια χαρακτηριστικά των αγαθών ή των υπηρεσιών, τη συνολική τιμή των αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των φόρων και όλων των επιπρόσθετων επιβαρύνσεων, τις διευθετήσεις πληρωμής, παράδοσης, εκτέλεσης, για το δικαίωμα υπαναχώρησης, καθώς και τις προϋποθέσεις άσκησης του δικαιώματος και εξαιρέσεις από το δικαίωμα υπαναχώρησης, την υπενθύμιση της ύπαρξης νόμιμης εγγύησης για τη συμμόρφωση των αγαθών. Σχετική καθοδήγηση είναι πάντοτε διαθέσιμη προς τους καταναλωτές μέσω της ιστοσελίδας τής Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή ή/και τη Γραμμή Καταναλωτή στον δωρεάν τηλεφωνικό αριθμό 1429 .
Διαβάστε επίσης: Σε 2 χρόνια εξαπλασιάστηκαν οι καταγγελίες για διαδικτυακές απάτες