Του Μάριου Πούλλαδου
Που κυκλοφόρησε πρόσφατα και την οποία εξασφάλισε το Economy Today.
Oπως σηµειώνεται στην έκθεση, το πλαίσιο που αφορά το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια στο επίπεδο της γεωπολιτικής, των θεµελιωδών µεγεθών της αγοράς φυσικού αερίου, της διάρθρωσης της αγοράς, της δοµής των τιµών και των προκλήσεων που αντιµετωπίζει η βιοµηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ανάλυση υπογραµµίζει την αξία που θα αποκτήσει τα επόµενα χρόνια το υγροποιηµένο φυσικό αέριο (LNG) στις παγκόσµιες αγορές και ειδικά στην Ε.Ε. Η Κύπρος, χώρα-µέλος της Ε.Ε., αν και θα µπορούσε να αξιοποιήσει τα δικά της αποθέµατα φυσικού αερίου αλλά και γειτνιάζοντα για κατασκευή σταθµού LNG, επέλεξε να µεταφέρει τις επιβεβαιωµένες ποσότητες του «Αφροδίτη» στην Αίγυπτο µε αγωγό για υγροποίηση. Εµπειρογνώµονες ωστόσο που µίλησαν στο Economy Today εξήγησαν πώς µπορεί να λυθεί αυτός ο γόρδιος δεσµός µε τρόπο που θα συµφέρει οικονοµικά και πολιτικά στην Κυπριακή ∆ηµοκρατία.
ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ
Σύµφωνα µε την έκθεση του Oxford Institute for Energy Studies, οι υψηλές τιµές του φυσικού αερίου κατά την περίοδο 2011-14, ειδικά σε σχέση µε τον άνθρακα και τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, επηρέασαν τη ζήτηση φυσικού αερίου. Η ζήτηση φυσικού αερίου έχει επιταχυνθεί τα τελευταία δύο χρόνια αλλά η αύξηση στην οικιστική, εµπορική και βιοµηχανική ζήτηση παραµένει περιορισµένη, εξαιτίας της αποδοτικότητας και της ανάπτυξης των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, που είχαν και κρατική υποστήριξη. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ζήτηση αναµένεται να αυξηθεί οριακά, σύµφωνα µε το σενάριο των νέων πολιτικών του ∆ιεθνούς Οργανισµού Ενέργειας (ΙΕΑ). Στο πλαίσιο του σεναρίου βιώσιµης ανάπτυξης (SD), η εικόνα για το φυσικό αέριο αποτελεί πρόκληση. Βάσει των νέων σχεδιασµών, η ζήτηση µειώνεται µόνο οριακά το 2030, αλλά, µετά από αυτό το ορόσηµο, η µείωση της ζήτησης γίνεται πιο σοβαρή εάν πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι µείωσης του άνθρακα.
Από την πλευρά της προσφοράς, η ευρωπαϊκή εγχώρια παραγωγή µειώνεται, αλλά οι χώρες έχουν πρόσβαση σε άφθονες πηγές τροφοδοσίας. Η µείωση της εγχώριας προσφοράς, ειδικά πιο πρόσφατα στις Κάτω Χώρες και τη Βόρεια Θάλασσα στο Ηνωµένο Βασίλειο, σηµαίνει ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί περισσότερες εισαγωγές αερίου, νωρίτερα από ό,τι αναµενόταν πριν από µερικά χρόνια. Ωστόσο, ο ρωσικός αγωγός φυσικού αερίου, και τώρα το υγροποιηµένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ-LNG), και η τεράστια πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα θα µπορούσαν να φέρουν το αέριο στην αγορά συντοµότερα. Οι ρωσικές προµήθειες και η ευρωπαϊκή προµήθεια φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί σηµαντικά και αναµένεται να συνεχιστούν καθώς µειώνεται η ευρωπαϊκή παραγωγή. Οι ευρωπαϊκές εισαγωγές LNG έχουν αυξηθεί επίσης σηµαντικά το 2019, καθώς το νέο LNG των ΗΠΑ που µπήκε στην αγορά αρχικά για την Ασία θα καταλήξει τελικά στην Ευρώπη και το LNG του Κατάρ θα εκτοπιστεί από την Ασία καθώς η Αυστραλία εντείνει τη δική της παραγωγή αναζητώντας ευρωπαϊκές αγορές. Φαίνεται ότι η Ευρώπη θα καταστεί το κέντρο µεταφοράς LNG, την ώρα ωστόσο που η ζήτηση αναµένεται να αυξηθεί µόνο οριακά ή οριζόντια µέχρι το 2020. Η στρατηγική της Ρωσίας για το φυσικό αέριο είναι καθοριστική για τον προσδιορισµό της δυναµικής της αγοράς φυσικού αερίου.
ΤΟ «ΜΑΤ» ΡΩΣΙΑΣ-ΚΑΤΑΡ
Η έκθεση εκτιµά πως, εάν η Ρωσία αποφασίσει να ανταγωνιστεί σε όγκους παρά σε τιµές και το Κατάρ στρέψει το LNG στην Ευρώπη, ο ανταγωνισµός θα καταστεί έντονος, µε τους παραγωγούς χαµηλού κόστους (Ρωσία και Κατάρ) να ωφελούνται. Με εξαίρεση την Πολωνία, τις χώρες της Βαλτικής και την Ουκρανία, είναι απίθανο για τους Ευρωπαίους εισαγωγείς να προθυµοποιηθούν να πληρώσουν ένα ασφάλιστρο για διαφοροποίηση των πηγών τους και µερική απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σε µια απελευθερωµένη αγορά και στην παγκοσµιοποιηµένη αγορά LNG υπάρχει µια απροθυµία για υπογραφή ενεργειακών συµβολαίων 20-25 χρόνων.
Οι παλιές µέρες χρηµατοδότησης και η µετατόπιση των κινδύνων προς τους καταναλωτές έχουν εξαφανιστεί. Χωρίς µακροπρόθεσµες συµβάσεις, τα νέα έργα χρηµατοδότησης ΥΦΑ σε πράσινο περιβάλλον καθίστανται πιο δύσκολα. Επίσης, είναι απίθανο κάποιος να υπογράψει µια σύµβαση που να συνδέεται µε την τιµή του πετρελαίου. Λόγω γεωπολιτικής και διαµετακοµιστικού κόστους, η κατασκευή αγωγών έχει καταστεί δύσκολο εγχείρηµα. Πολύ λίγοι αγωγοί –εκτός από τη Ρωσία στην Ευρώπη και την Ασία– αναµένεται να προχωρήσουν το επόµενο διάστηµα. Τα έργα LNH θα κυριαρχήσουν στο µελλοντικό εµπόριο φυσικού αερίου. Έως το 2020 είναι πιθανό να υπάρχουν 18 φορτία LNG εν πλω κάθε µέρα και έτσι η πρόσβαση είναι απίθανο να αποτελεί πρόβληµα. Αυτό θα κάνει την υπογραφή µακροπρόθεσµων συµβάσεων ακόµη πιο δύσκολη.
ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Σύµφωνα πάντα µε την έκθεση, η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένας νέος χώρος µε σχετικά µικρά αποθέµατα και σχετικά υψηλότερο κόστος παραγωγής (π.χ. από το Κατάρ ή τη Ρωσία ή τις ΗΠΑ). Εάν η Ευρώπη γίνει επίκεντρο µεταφοράς για το φυσικό αέριο και οι χαµηλές τιµές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη γίνουν ο κανόνας, το κόστος των νέων έργων LNG µε περίπου 6-8 δολάρια ανά Mmbtu µπορεί να είναι υπερβολικά υψηλό για πολλές αγορές, συµπεριλαµβανοµένης της Ευρώπης. Περιθώρια θα υπάρξουν, αλλά αυτά θα είναι µικρά.
Είναι σηµαντικό ότι οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Μεσογείου δεν υπερβάλλουν για τις προσδοκίες σχετικά µε το µέγεθος του δυνητικού ενοικίου από τις πρόσφατες ανακαλύψεις αερίου. Όπως σηµειώνεται, η ανάπτυξη των αποθεµάτων φυσικού αερίου θα µπορούσε αρχικά να ικανοποιήσει την περιφερειακή ζήτηση ενέργειας, που εξακολουθεί να αυξάνεται. Σε ορισµένες χώρες, υπάρχει µια καταπιεσµένη ζήτηση ενέργειας, που πρέπει να ικανοποιηθεί. Η έλλειψη αξιόπιστων πηγών τροφοδοσίας σε ορισµένες χώρες επηρεάζει τις οικονοµίες και τις επιχειρήσεις και εξοργίζει τους πολίτες. Το µερίδιο φυσικού αερίου είναι χαµηλό ή ανύπαρκτο σε πολλές χώρες όπως ο Λίβανος και η Κύπρος, οπότε οποιαδήποτε στροφή προς το φυσικό αέριο θα έχει τεράστια περιβαλλοντικά οφέλη.
ΟΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ
Υπάρχουν επίσης οφέλη από τη χρήση των υφιστάµενων υποδοµών προκειµένου να µειωθεί το κόστος, ειδικά όταν τα κοιτάσµατα είναι µικρά. Για παράδειγµα, οι σταθµοί LNG στην Αίγυπτο υπολειτουργούν και κάποιοι αγωγοί έχουν ήδη κατασκευαστεί. Αλλά το θεµελιώδες ζήτηµα είναι η εµπορική σκοπιµότητα των επανεξαγωγών φυσικού αερίου από την Αίγυπτο, η οποία είναι εξαιρετικά δύσκολη. Υπό την τρέχουσα διεθνή κατάσταση στις αγορές, είναι εξαιρετικά απίθανο να µπορούν να επανεξαχθούν οι προµήθειες φυσικού αερίου τρίτων µερών από τα εργοστάσια ΥΦΑ της Αιγύπτου και να αποφέρουν κέρδη. Μεταξύ άλλων, η ανάλυση του Oxford εµφανίζεται ιδιαίτερα απαισιόδοξη για την ευρύτερη συνεργασία στην περιοχή, καθώς, όπως σηµειώνει, η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι απλά µια γεωγραφική περιοχή αλλά ένας χώρος όπου το φυσικό αέριο δεν είναι από µόνο του µια ικανή συνθήκη προκειµένου να ξεπεραστούν τα ιστορικά και βαθιά ριζωµένα προβλήµατα.
ΣΤΑΘΜΟΣ ΥΓΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Υπενθυµίζεται πως στην περίπτωση της Κύπρου η κατασκευή σταθµού υγροποίησης στο Βασιλικό υπήρξε διαχρονικός στόχος της κυβέρνησης και µέχρι σήµερα δεν έχει υλοποιηθεί παρά το ενδιαφέρον που εξέφρασαν κατά καιρούς διάφοροι επενδυτές.
Ουσιαστικά, κάθε φορά που το συγκεκριµένο ζήτηµα ερχόταν στον δηµόσιο διάλογο, το Υπουργείο Ενέργειας και κυβερνητικοί αξιωµατούχοι τόνιζαν πως µια τέτοια επένδυση, ύψους 8,5 δισ. δολαρίων, προϋποθέτει πρώτα την εξεύρεση ικανοποιητικών ποσοτήτων. Οι ποσότητες που χρειάζονται για να είναι βιώσιµος ένας σταθµός υγροποίησης είναι τουλάχιστον 10 tcf φυσικού αερίου, ωστόσο αυτό δεν θεωρείται ικανοποιητική ποσότητα για να κάνουν απόσβεση οι εταιρείες που θα επενδύσουν στην κατασκευή του.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ
Ειδικοί στα θέµατα ενέργειας και οικονοµικών του φυσικού αερίου µίλησαν στο Economy Today και υπογράµµισαν τον ρόλο που µπορούν να παίξουν τα διάφορα επενδυτικά ταµεία για επενδύσεις στον τοµέα της ενέργειας. Όπως µας εξήγησαν, τα εν λόγω ταµεία θα µπορούσαν να προσελκύσουν παγκόσµιας κλάσης επενδυτές και να ισχυροποιήσουν τη θέση της Κύπρου διεθνώς. «Όπως χρησιµοποιούµε τα κοιτάσµατα και τα δίνουµε σε µεγάλες εταιρείες εξόρυξης, έτσι θα µπορούσαµε να χρησιµοποιήσουµε και επενδυτικά κεφαλαία από πολύ ισχυρούς παίκτες για υποδοµές στην ενέργεια, ακόµα και για ανάπτυξη», δήλωσαν.
Σε αυτό το πλαίσιο, τόνισαν πως τα επενδυτικά ταµεία θα µπορούσαν παράλληλα να καταστούν η αιχµή του δόρατος της οικονοµικής διπλωµατίας που διακαώς θέλει να προωθήσει η σηµερινή κυβέρνηση. Να συσφίξει δηλαδή τις σχέσεις των χωρών της περιοχής, και όχι µόνο, µέσω της σύγκλισης οικονοµικών συµφερόντων που θα µπορούσαν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές ισχύος για την Κυπριακή ∆ηµοκρατία.
ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΟΙ
Αναλυτές εκτιµούν παράλληλα πως µε τυχόν απόφαση για κατασκευή σταθµού υγροποίησης θα ανοίξουν στο νησί µας εκατοντάδες θέσεις εργασίας, γεγονός που θα λύσει πολλαπλά προβλήµατα και θα επιφέρει έσοδα από τη φορολογία. Επιπλέον, θα αποτελέσει κίνητρο και για την τ/κ κοινότητα για να κατανοήσει πως και αυτή θα µπορέσει να καρπωθεί οικονοµικά οφέλη, αρκεί να συµβάλει στη λύση του Κυπριακού µε τρόπο δίκαιο, που να βασίζεται σε ευρωπαϊκές αρχές και αξίες. Στη Μεσόγειο µέχρι στιγµής µόνο η Αλγερία, η Αίγυπτος και η Λιβύη είναι οι χώρες που διαθέτουν εγκαταστάσεις υγροποίησης και µπορούν να εξάγουν, ενώ µόλις έξι χώρες (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία και Πορτογαλία) µπορούν να εισάγουν αέριο µε την υγροποιηµένη µορφή (LNG).