Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Η στροφή προς την Πράσινη Ενέργεια με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι όπως όλα συνηγορούν μονόδρομος. Το μέλλον στον τομέα της ενέργειας είναι πράσινο, αφού από τη μια η χρήση ορυκτών καυσίμων (κυρίως πετρέλαιο και άνθρακας) φαίνεται να έχει ημερομηνία λήξης, ενώ το φυσικό αέριο έχει χαρακτηριστεί ως μεταβατικό καύσιμο στον δρόμο προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ενδεικτικά της πορείας που έχουν λάβει τα πράγματα και της επιδίωξης των κρατών να ακολουθήσουν τον δρόμο της Πράσινης Ενέργειας, με συναφή απεξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα, ήταν τα αποτελέσματα της συνόδου των χωρών EU-MED 9, όπου έλαβε μέρος και η Κύπρος με τον υπουργό Ενέργειας. Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη συμφώνησαν στην ανάπτυξη της Μεσογείου ως Κόμβου Πράσινης Ενέργειας. Την ίδια ώρα, οι χώρες της Ε.Ε. επιδιώκουν να οριστικοποιήσουν ένα νέο ενεργειακό στόχο: Να ανεβάσουν στο 42,5% της ενέργειας της Ε.Ε., τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2030.
Πού στέκεται όμως η Κύπρος στον τομέα της Πράσινης Ενέργειας και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Η αλήθεια είναι ότι η χώρα μας καθυστέρησε να προχωρήσει στην παραχώρηση κινήτρων για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και κυρίως των φωτοβολταϊκών και των αιολικών συστημάτων. Και καθυστέρησε δεδομένου ότι η χώρα μας διαθέτει ηλιοφάνεια τις περισσότερες μέρες του χρόνου, κάτι που θα δικαιολογούσε την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο παρατηρήθηκε αύξηση της ζήτησης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, απόρροια τόσο των κινήτρων που δόθηκαν όσο και της αύξησης της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας που έκανε την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ακόμη πιο ελκυστική τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις. Την ίδια ώρα προχωρεί η ανάπτυξη μεγάλων φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων, τα οποία συνεισφέρουν στην παραγωγή ενέργειας της χώρας μας. Κάπου εδώ όμως φαίνεται να δημιουργείται πρόβλημα, καθότι η ζήτηση ενέργειας στη χώρα μας είναι σχετικά μικρή και επομένως όταν η παραγωγή υπερισχύσει της ζήτησης, χρειάζεται κάποια συστήματα να βγουν εκτός δικτύου. Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες απενεργοποίησης αριθμού φωτοβολταϊκών συστημάτων για λόγους ασφάλειας του δικτύου όπως αναφέρθηκε.
Όπως προκύπτει, ο τομέας της ενέργειας και ιδιαίτερα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βρίσκεται ενώπιον μεγάλων προκλήσεων τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς και οι αρμόδιοι καλούνται να βρουν τις λύσεις εκείνες για ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στα εθνικά συστήματα ενέργειας. Μάλιστα σε σχέση με τα πρόσφατα προβλήματα που προέκυψαν με την αποκοπή της ενέργειας από ΑΠΕ, εκπρόσωποι του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς, αλλά και της ΑΗΚ, σημείωσαν ότι με τα συστήματα αποθήκευσης που θα δημιουργηθούν και τη διασύνδεση με συστήματα άλλων χωρών, τα προβλήματα αναμένεται να επιλυθούν σε μεγάλο βαθμό.
Πλαίσιο για αποθήκευση ενέργειας
Αναλυτικότερα, μιλώντας στο Economy Today ο εκπρόσωπος Τύπου του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Βραχίμης Κουτσόλουκας, εξήγησε κατ’ αρχήν ότι οι βασικές αρμοδιότητες του Διαχειριστή, είναι η λειτουργία του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας και η αντικειμενική διαχείριση της εμπορίας ηλεκτρισμού στο ανταγωνιστικό περιβάλλον, στηρίζοντας και προωθώντας την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σε σχέση λοιπόν με την ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ, ο κ. Κουτσόλουκας σημείωσε πως όταν η παραγωγή είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση, τότε αναγκαστικά υπάρχουν περικοπές, ένεκα του ότι δεν υπάρχουν συστήματα αποθήκευσης. Σε πρώτο στάδιο οι αποκοπές γίνονται από τα μεγάλα πάρκα, ωστόσο σε ακραίες περιπτώσεις υπάρχει πιθανότητα να υπάρξουν και περικοπές από οικιακούς καταναλωτές όπως είπε.
Κληθείς να σχολιάσει το γεγονός ότι από τη μια ενθαρρύνονται οι καταναλωτές να τοποθετήσουν φωτοβολταϊκά και από την άλλη τους γίνονται περικοπές, ο κ. Κουτσόλουκας σημείωσε ότι οι αποκοπές γίνονται σπάνια και είναι αμελητέες σε σύγκριση με την εξοικονόμηση που επιτυγχάνουν οι καταναλωτές από την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών. Άλλωστε, πρόσθεσε, ήδη ετοιμάζεται το πλαίσιο για δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης, κάτι που θα επιλύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα.
Ειδικότερα, σε σχέση ακριβώς με το θέμα της αποθήκευσης ανέφερε ότι έχουν δοθεί οδηγίες από τη ΡΑΕΚ προς τον Διαχειριστή να προχωρήσει στην ετοιμασία πλαισίου το οποίο θα διέπει την αποθήκευση ενέργειας. Όπως είπε, είναι κάτι που συμβαίνει τώρα και σε άλλες χώρες, δηλαδή οι χώροι αποθήκευσης ενέργειας είναι μία τεχνολογία που ολοένα εξελίσσεται αυτή την περίοδο σε όλο τον κόσμο και δεν είναι ζήτημα της Κύπρου η καθυστέρηση. Με την αποθήκευση ενέργειας, θα μειωθούν οι περικοπές, ενώ θα βοηθήσει και στο θέμα των βλαβών, ανέφερε ο κ. Κουτσόλουκας. Καταλήγοντας, διευκρίνισε ότι τα συστήματα μπαταριών που θα εγκατασταθούν για την αποθήκευση ενέργειας, μπορούν να τα προμηθευτούν και οικιακοί καταναλωτές για την παραγωγή ενέργειας. Θα αποθηκεύουν την ενέργεια και θα τη χρησιμοποιούν όταν τη χρειάζονται.
Έρχονται και άλλα πάρκα από ΑΗΚ
Από την πλευρά της, η εκπρόσωπος Τύπου της ΑΗΚ Χριστίνα Παπαδοπούλου μιλώντας στο Economy Today, αναφέρθηκε στις προσπάθειες της Αρχής να επεκταθεί περισσότερο στις ΑΠΕ και έδωσε τις δικές της εκτιμήσεις σε σχέση με τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν πρόσφατα. Ειδικότερα, η κ. Παπαδοπούλου σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή η ΑΗΚ διαθέτει πολύ μικρό μερίδιο στην αγορά όσον αφορά στις ΑΠΕ το οποίο κυμαίνεται στο 3% περίπου. Αυτό είπε θέλουμε να αλλάξει, γι’ αυτό και πέραν του φωτοβολταϊκού πάρκου στο Τσέρι, προωθούνται άλλα δύο, ένα ιδιαίτερα μεγάλο πάρκο στην περιοχή Αχερά και άλλο ένα στην περιοχή Ακρωτηρίου στη Λεμεσό. Όπως έχει αναφερθεί, το πάρκο στην περιοχή Ακρωτηρίου αναμένεται να είναι ισχύος 12MW, ενώ το άλλο στην περιοχή Αχερά ενδεχομένως να αγγίζει τα 68MW.
Η κ. Παπαδοπούλου εξέφρασε την εκτίμηση ότι με την αύξηση των ΑΠΕ, αναμένεται να μειωθεί και η τιμή του ηλεκτρισμού, κάτι ασφαλώς που θα είναι προς όφελος των καταναλωτών.
Έχοντας απόλυτη εξάρτηση στην παραγωγή ενέργειας από το πετρέλαιο, είμαστε ευάλωτοι στις αυξήσεις της τιμής του στη διεθνή αγορά. Για τον λόγο αυτό, η ΑΗΚ κάνει προσπάθειες για μείωση της εξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα και προωθεί τις ΑΠΕ. Ερωτηθείσα κατά πόσο θεωρείται λήξαν το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί με την επέκταση της ΑΗΚ στις ΑΠΕ, η κ. Παπαδοπούλου ανέφερε ότι μάλλον θα πρέπει να θεωρείται λήξαν αφού η Αρχή έλαβε τις σχετικές άδειες για να προχωρήσει.
Αναφορικά τώρα με τις αποκοπές από το δίκτυο ενέργειας από τις ΑΠΕ, η κ. Παπαδοπούλου σημείωσε ότι αυτές φαίνεται να ήταν αναγκαίες. Όπως είπε, το δίκτυο της Κύπρου είναι μικρό και την ίδια ώρα δεν υπάρχουν συστήματα αποθήκευσης. Για τον λόγο αυτό, όση είναι η παραγωγή τόση πρέπει να είναι και η ζήτηση. Αλλιώς προκύπτουν θέματα όπως το πρόσφατο με τις περικοπές. Σύμφωνα με την κ. Παπαδοπούλου οι αποκοπές αφορούν κυρίως σε μεγάλα πάρκα και σπανιότερα γίνονται αποκοπές σε οικιακούς καταναλωτές. Έχει να κάνει με την ξαφνική αλλαγή του καιρού με απότομη και έντονη συννεφιά που επηρεάζει την παραγωγή από ΑΠΕ, όπως είπε. Η εκπρόσωπος της ΑΗΚ εκτίμησε ότι με τη δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης, αλλά και συστημάτων διασύνδεσης με άλλες χώρες το πρόβλημα αναμένεται να επιλυθεί.
Μικρό και απομονωμένο το σύστημα της Κύπρου
Για την αναγκαιότητα περικοπών/αποκοπών συστημάτων ΑΠΕ μίλησε πρόσφατα ο Πέτρος Μηνά, αναπληρωτής διευθυντής Δραστηριότητας Διαχειριστή Συστήματος Διανομής. Ειδικότερα, στην παρουσίασή του ο κ. Μηνά σημειώνει μεταξύ άλλων ότι το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου είναι μικρό και απομονωμένο χωρίς ηλεκτρική διασύνδεση με άλλη χώρα και χωρίς συστήματα αποθήκευσης. Η μέγιστη ημερήσια ζήτηση ηλεκτρικής ισχύος κυμαίνεται μεταξύ 400 με 450MW την άνοιξη και 1150MW το καλοκαίρι. Υπάρχει ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος όταν η συνολική παραγωγή είναι ίση με τη συνολική κατανάλωση.
Ειδικότερα σε σχέση με την ευστάθεια του συστήματος, ο κ. Μηνά ετοίμασε τη συγκεκριμένη παράσταση:
Σε κανονική Λειτουργία: Συχνότητα Συστήματος = 49,8 - 50,2Hz
● Όταν Παραγωγή > Κατανάλωση → Συχνότητα ↑
Θα πρέπει να γίνουν περικοπές/αποκοπές Συστημάτων ΑΠΕ
● Όταν Κατανάλωση > Παραγωγή → Συχνότητα ↓
Θα πρέπει να γίνουν αποκοπές Καταναλωτών
Συνεχίζοντας, σημειώνει ότι για την ασφαλή και εύρυθμη λειτουργία και τη διατήρηση της ευστάθειας του ηλεκτρικού συστήματος είναι αναγκαία η λειτουργία μονάδων παραγωγής με συμβατικά καύσιμα. Η ελάχιστη επιτρεπόμενη ασφαλής φόρτωση των συμβατικών μονάδων παραγωγής που θα πρέπει να μείνουν σε λειτουργία ανέρχεται στα 240MW. Όταν η μέγιστη ζήτηση είναι 400MW, η μέγιστη ασφαλής επιτρεπόμενη ασφαλής διείσδυση ΑΠΕ θα είναι της τάξης των 160MW.
Το εγκεκριμένο λειτουργικό όριο ασφάλειας τής μη ελεγχόμενης παραγωγής από ΑΠΕ είναι 145MW για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος. Το όριο αυτό των 145MW έχει ήδη ξεπεραστεί με την εγκατάσταση και λειτουργία μικρών Φωτοβολταϊκών Συστημάτων, ισχύος μέχρι και 7,14kW που ήταν η επιτρεπόμενη ισχύς για τα μη ελεγχόμενα ΦΒ Συστήματα.
Τεχνικό κομμάτι
Στο τεχνικό κομμάτι, ο κ. Μηνά σημείωσε τα εξής: Η αιολική διείσδυση (157,5MW) αφορά βασικά μεγάλα αιολικά πάρκα που ελέγχονται πλήρως από το Σύστημα Τηλελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας (SCADA) του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ).
Φωτοβολταϊκή διείσδυση της τάξης των 240MW που αφορά αρκετές δεκάδες μεγάλα εμπορικά Φωτοβολταϊκά Συστήματα Ισχύος ≥ 500kW ελέγχεται πλήρως από το Σύστημα Τηλελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας του Διαχειριστή Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ).
Φωτοβολταϊκή διείσδυση της τάξης των 85MW που αφορά αρκετές εκατοντάδες Φωτοβολταϊκά Συστήματα Ισχύος μεταξύ 7,15kW και 499kW ελέγχεται με δυνατότητα αποσύνδεσης/σύνδεσης μέσω του Συστήματος Τηλεχειρισμού Φορτίου (Ripple Control) του ΔΣΔ.
Φωτοβολταϊκή διείσδυση της τάξης των 150MW που αφορά μικρά Φωτοβολταϊκά Συστήματα Ισχύος μέχρι και 7,14kW δεκάδων χιλιάδων καταναλωτών, δεν ελέγχονται.
Περικοπές/Αποκοπές συστημάτων ΑΠΕ
Επί του παρόντος, οι περικοπές της διείσδυσης ΑΠΕ βασικά αφορούν τα μεγάλα αιολικά και Φωτοβολταϊκά Συστήματα, των οποίων η παραγωγή ελέγχεται πλήρως από τους δύο Διαχειριστές (ΔΣΜΚ και ΔΣΔ). Η αποσύνδεση (on/off) των Φωτοβολταϊκών Συστημάτων που είναι συνδεδεμένα με το Σύστημα Τηλεχειρισμού Φορτίου λαμβάνει χώρα μόνο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η μη ελεγχόμενη διείσδυση ΑΠΕ είναι της τάξης των 150MW, για σκοπούς συγκράτησης της υπέρβασης του λειτουργικού ορίου των 145MW για την ασφαλή, εύρυθμη και ευστάθεια της λειτουργίας του ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου, ακόμα και τα μικρά Φωτοβολταϊκά Συστήματα θα είναι πλέον ελεγχόμενα μέσω του Συστήματος Τηλεχειρισμού Φορτίου. Μόνο με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί η συνέχιση της εγκατάστασης των μικρών Φωτοβολταϊκών Συστημάτων δεκάδων MW (χιλιάδων αιτήσεων) στη βάση των Σχεδίων Στήριξης και Χορηγιών του Υπουργείου Ενέργειας, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η εύρυθμη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος.
Οι δύο Διαχειριστές (ΔΣΜΚ και ΔΣΔ) πρέπει να έχουν επαρκή και αποτελεσματικό έλεγχο σε όλα τα Συστήματα ΑΠΕ ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται την παραγωγή τους στις περιπτώσεις οριακών καταστάσεων του ηλεκτρικού συστήματος, όταν τίθεται σε κίνδυνο ο ασφαλής εφοδιασμός των καταναλωτών σε ηλεκτρική ενέργεια.
Αυξάνει τους στόχους η Ε.Ε.
Την ίδια ώρα που συμβαίνουν αυτά στην Κύπρο, οι χώρες της Ε.Ε. επιδιώκουν να οριστικοποιήσουν ένα νέο ενεργειακό στόχο: Να ανεβάσουν στο 42,5% της ενέργειας της Ε.Ε. τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2030. Η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη πιέζουν προς την απανθρακοποίηση των οικονομιών για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και να ενισχύσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού με την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής πράσινης βιομηχανίας για να αποφευχθεί η εξάρτηση από την ενέργεια από οποιαδήποτε χώρα όπως η Ρωσία.
Ο υφιστάμενος στόχος της Ε.Ε. είναι το μερίδιο των ΑΠΕ να φτάσει το 32% μέχρι το 2030. Ο νέος νόμος θέτει τον δεσμευτικό στόχο στο 42,5%, ενώ αναφέρει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να στοχεύουν για 45%.
Στον τομέα των μεταφορών, ο νόμος απαιτεί από τα κράτη μέλη οι ΑΠΕ να φτάσουν τουλάχιστον το 29% του μεριδίου ενέργειας ή να μειώσουν την ένταση των αερίων θερμοκηπίου του τομέα των μεταφορών τους κατά τουλάχιστον 13%.
Στη βιομηχανία, τα κράτη της Ε.Ε. θα πρέπει να αυξήσουν τη χρήση ΑΠΕ κατά 1,6% τον χρόνο. Μέχρι το 2030, το 42% του υδρογόνου που χρησιμοποιείται στη βιομηχανική διαδικασία πρέπει να προέρχεται από ΑΠΕ, φτάνοντας το 60% μέχρι το 2035.
Στο τελικό κείμενο, η Ε.Ε. συμφώνησε ότι τα κράτη μπορούν να μειώσουν τους στόχους τους για ΑΠΕ στη βιομηχανία κατά 20%, αν λιγότερο από το 23% του υδρογόνου τους παράγεται από ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2030, μία κίνηση που δίνει ώθηση στις χώρες που χρησιμοποιούν πυρηνική ενέργεια να εξαλείψουν τα ορυκτά καύσιμα από το ενεργειακό τους μίγμα.
Κόμβος Πράσινης Ενέργειας
Τη συνεργασία των χωρών EU-MED 9 για ανάπτυξη της Μεσογείου ως Κόμβου Πράσινης Ενέργειας, συμφώνησαν, στην πρώτη κοινή Σύνοδό τους, που πραγματοποιήθηκε στη Βαλέτα της Μάλτας, οι υπουργοί Ενέργειας της Κύπρου, της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κροατίας, της Μάλτας, της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας.
Σε παρεμβάσεις του κατά τις εργασίες της Συνόδου, ο υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Γιώργος Παπαναστασίου τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι όπως έχει καταδείξει και η ενεργειακή κρίση που διανύουμε, θα πρέπει στο μέλλον να αποφεύγεται η εξάρτηση των χωρών σε μία ή ελάχιστες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, όπως εξήγησε, δεδομένης και της αστάθειας στις τιμές των συμβατικών καυσίμων επιβάλλεται πλέον η στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, με την Κύπρο, που παραμένει ενεργειακά απομονωμένη, να έχει θέσει, επίσης, ως προτεραιότητα τη διασύνδεση του νησιού με τα δίκτυα ενέργειας γειτονικών χωρών όπως η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Ταυτόχρονα, πρόσθεσε ο κ. Παπαναστασίου, με σκοπό την αύξηση της συνεισφοράς των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της Κύπρου, η χώρα προχωρά σε αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος και εγκατάστασης συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.
Η πρώτη Σύνοδος των Υπουργών Ενέργειας των EU-MED 9, στην οποία συμμετείχε και η Ευρωπαία Επίτροπος Ενέργειας κα Kadri Simson, ολοκληρώθηκε με Κοινή Δήλωση των Υπουργών στην οποία καταγράφεται η δέσμευση των εννέα μεσογειακών χωρών, μελών της Ε.Ε., όπως συνεχίσουν τις προσπάθειες για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, διασφάλιση προσιτών τιμών ενέργειας και επιτάχυνση της μετάβασης στην Πράσινη Ενέργεια, στη βάση του στόχου της Ε.Ε. για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050.
Μεταξύ άλλων, οι υπουργοί συμφώνησαν, επίσης, στη δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής για επίτευξη των στόχων που τέθηκαν, στη δημιουργία κοινής πλατφόρμας διαλόγου στα θέματα ενέργειας και ενεργειακών διασυνδέσεων, στην κοινή χρηματοδότηση διασυνοριακών έργων με διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια και στην προτεραιοποίηση επενδύσεων τόσο για ανάπτυξη ΑΠΕ όπως υπεράκτια αιολικά και πλωτά φωτοβολταϊκά συστήματα, όσο και για την παραγωγή και μεταφορά πράσινου υδρογόνου μέσω των νέων διασυνδέσεων. Παράλληλα, αποφασίστηκε όπως κληθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει το ενδεχόμενο ενισχυμένης χρηματοδότησης για ενεργειακές διασυνδέσεις μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, καθώς και να διενεργήσει ολοκληρωμένη μελέτη για τις δυνατότητες της Μεσογείου ως διαδρόμου μεταφοράς Πράσινης Ενέργειας και υδρογόνου στην Ε.Ε. και σε τρίτες χώρες.