Της Βάσιας Καττή
Στον απολογισμό της τουριστικής περιόδου του 2024, οι προκλήσεις που αντιμετώπισε ο κυπριακός τουρισμός αναδεικνύουν την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα του τομέα απέναντι σε μια σειρά από παγκόσμιες κρίσεις. Οι πληθωριστικές πιέσεις, το αυξημένο ενεργειακό κόστος και η κρίση στην αεροπλοΐα δημιούργησαν σημαντικές δυσκολίες, ενώ οι γεωπολιτικές αναταράξεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ενίσχυσαν την αβεβαιότητα. Η οικονομική ύφεση στη μεγαλύτερη αγορά μάς πρόσθεσε ακόμα περισσότερα εμπόδια στον κλάδο. Παρόλα αυτά, οι αριθμοί μίλησαν: η τουριστική βιομηχανία της Κύπρου αποδεικνύει την ανθεκτικότητά της, προμηνύοντας μια ελπιδοφόρα πορεία για το μέλλον. Ο Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης αναλύει την επιρροή των πρόσφατων προκλήσεων στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών και πώς ο τομέας προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, εστιάζοντας στις μεταβολές στις κρατήσεις και την αναζήτηση μοναδικών εμπειριών που θα διαμορφώσουν τη κατεύθυνση του κυπριακού τουρισμού στα επόμενα χρόνια.
Against all odds
Η αύξηση των αφίξεων για την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2024 κατά 4,2% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, σηματοδοτεί το καλύτερο αντίστοιχο εννιάμηνο στην ιστορία του τουρισμού της Κύπρου, την ώρα που σε ορίζοντα διετίας, η άνοδος των αφίξεων αγγίζει το 28,6%.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, για τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 καταγράφονται 3.268.090 αφίξεις, ενώ για την αντίστοιχη περσινή περίοδο οι αφίξεις ανήλθαν στις 3.136.145. Επιπλέον, η φετινή περίοδος Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου κατέγραψε αύξηση της τάξης του 0,2% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, έτος που αποτέλεσε ορόσημο για τον τουρισμό στη χώρα, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ με 3.976.777 αφίξεις περιηγητών. Τα αποτελέσματα αυτά θα λέγαμε ότι επιβεβαιώνουν την ανθεκτικότητα του κυπριακού τουρισμού, ο οποίος αποδεικνύει ότι μπορεί να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες.
Οι νέες τάσεις του τουρισμού: Late και super late bookings, βιωσιμότητα και μοναδικές εμπειρίες
Η τουριστική βιομηχανία της Κύπρου έχει παρατηρήσει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που οι ταξιδιώτες προγραμματίζουν τις διακοπές τους. «Παλαιότερα, οι πλείστες των αγορών προγραμματίζονταν και έκλειναν τις διακοπές τους μέχρι 12 και 14 μήνες προηγουμένως», σημειώνει ο Γενικός Διευθυντής του Παγκύπριου Συνδέσμου Ξενοδόχων, κ. Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης. Η πανδημία όμως, έσπειρε ένα αίσθημα αβεβαιότητας, οδηγώντας τους τουρίστες να κλείνουν τα ταξίδια τους μόνο 6 με 8 μήνες πριν. Επί τούτου ο κ. Ρουσουνίδης σημειώνει ότι έχει αναδυθεί η νέα τάση των «late bookings», που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ τα «super late bookings», δηλαδή οι κρατήσεις που γίνονται μόλις λίγες ημέρες πριν την αναχώρηση των ταξιδιωτών, κερδίζουν επίσης έδαφος. Αυτές οι τάσεις μπορεί να δημιουργούν προκλήσεις στον προγραμματισμό, αλλά, όπως επιβεβαιώνει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, η τουριστική βιομηχανία της Κύπρου έχει ήδη προσαρμοστεί σε αυτά τα νέα δεδομένα.
Περί sustainability ο λόγος
Πέρα από την αλλαγή που αναφέρθηκε στον προγραμματισμό των διακοπών, ο κ. Ρουσουνίδης παρατηρεί επίσης ότι οι ταξιδιώτες δείχνουν ολοένα και μεγαλύτερη προτίμηση σε καταλύματα που ακολουθούν τις αρχές της βιωσιμότητας και είναι πιστοποιημένα ως «πράσινα». Αυτή η στροφή προς την επιλογή οικολογικών λύσεων αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη ευαισθησία του κοινού για περιβαλλοντικά ζητήματα και την επιθυμία τους να στηρίξουν πιο βιώσιμες πρακτικές. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, αυτή η προτίμηση δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη, η τιμή παραμένει καθοριστικός παράγοντας. Αν ένα μη πιστοποιημένο κατάλυμα προσφέρει ελκυστική τιμή, οι ταξιδιώτες δεν θα διστάσουν να το επιλέξουν. Έτσι, οι ξενοδόχοι καλούνται να βρουν τη χρυσή τομή ανάμεσα στη βιωσιμότητα και την προσιτή τιμή, προκειμένου να προσελκύσουν περισσότερους επισκέπτες.
Προς αναζήτηση μοναδικών εμπειριών
Τελευταία παρατηρείται το φαινόμενο οι τουρίστες να επιδιώκουν ολοένα και περισσότερο «unique experiences». Όπως ανέφερε σχετικά ο Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης, η Κύπρος μπορεί να προσφέρει μια πλούσια ποικιλία εμπειριών λόγω του μικρού της μεγέθους και των αναπτυγμένων υποδομών. Οι εύκολες μετακινήσεις από τη θάλασσα στο βουνό και αντίστροφα επιτρέπουν την ανάπτυξη νέων ειδικών μορφών θεματικού τουρισμού, όπως ο γαστρονομικός, ο αθλητικός, ο τουρισμός ευεξίας και ο θρησκευτικός τουρισμός. Η συνεργασία με τοπικούς παραγωγούς και τεχνίτες μπορεί να προσφέρει στους επισκέπτες αυθεντικές εμπειρίες, όπως μαθήματα μαγειρικής ή περιηγήσεις σε τοπικά οινοποιεία, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομία των κοινοτήτων. Αυτές οι εμπειρίες δεν ενισχύουν μόνο το τουριστικό προϊόν, αλλά καθιστούν και την Κύπρο πιο ελκυστική στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.
Νέες αγορές και προοπτικές ανάπτυξης
Όπως είναι γνωστό, ο πόλεμος στην Ουκρανία οδήγησε σε σημαντική απώλεια εσόδων για τον κυπριακό τουρισμό. «Χάσαμε εν μία νυκτί περίπου το 25% της τουριστικής μας εισροής, τη ρωσική αγορά και την ουκρανική», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Ρουσουνίδης. Ωστόσο, αυτό το πλήγμα οδήγησε σε μια αναδιάρθρωση του τουριστικού τοπίου, καθώς χώρες της κεντρικής Ευρώπης, όπως η Αυστρία, η Ελβετία, η Γερμανία, η Γαλλία και η μεγάλη, αναδυόμενη αγορά της Πολωνίας, κατάφεραν να καλύψουν ένα μεγάλο μέρος του χαμένου εδάφους.
Ο Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης τόνισε ότι «πρέπει να επενδυθούν λεφτά στην προώθηση και την αναγνωρισιμότητα του προορισμού σε αυτές τις χώρες και είμαι σίγουρος ότι στα επόμενα χρόνια θα μπορούμε να μιλάμε για ουσιαστική τουριστική εισροή από χώρες της κεντρικής Ευρώπης αλλά και της Σκανδιναβίας, όπως είναι η Σουηδία, η Φινλανδία και η Νορβηγία». Αν και χρειάζεται χρόνος για να αποδώσουν αυτές οι επενδύσεις, τόνισε ότι η αύξηση της τουριστικής εισροής από αυτές τις αγορές μπορεί να είναι ευεργετική για την Κύπρο, καθώς αναμένεται να οδηγήσει σε ποιοτικότερο τουρισμό. «Δεν πρέπει να το βλέπουμε short term όλο αυτό», ανέφερε ο κ. Ρουσουνίδης, επισημαίνοντας ότι, αν και χρειάζεται συγκεκριμένο κονδύλι για να γίνει πραγματικότητα, αυτό «θα επιστρέψει σίγουρα στα ταμεία πολλαπλάσιο».
Η μάστιγα της έλλειψης εργατικού δυναμικού
Ο τομέας της φιλοξενίας στην Κύπρο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην απασχόληση, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 12-13% των εργαζόμενων στο νησί. Πρόκειται για ένα σημαντικό ποσοστό, καθώς αν εξαιρέσουμε τη δημόσια υπηρεσία, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η τουριστική βιομηχανία έχει γνωρίσει ραγδαία ανάπτυξη, φτάνοντας σε επίπεδα τετραπλάσια του γηγενούς πληθυσμού της Κύπρου. Με 4 εκατομμύρια τουρίστες να επισκέπτονται την Κύπρο, ενώ οι ντόπιοι κάτοικοι είναι περίπου 800.000, είναι προφανές ότι η αγορά εργασίας δεν μπορεί να καλυφθεί μόνο από ντόπιο προσωπικό.
Μέσα σε αυτή την πενταετία των πολλαπλών προκλήσεων, η έλλειψη εργατικού δυναμικού εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές ανησυχίες για τους ξενοδόχους. Η συνεχής αύξηση της τουριστικής ροής δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη για προσωπικό, καθώς και για ειδικότητες που εξυπηρετούν τις απαιτήσεις της αγοράς. Η ανάπτυξη μεγάλων έργων, όπως καζίνο και μαρίνες, έχει εντείνει αυτή την ανάγκη, οδηγώντας σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε άλλους τομείς. Ως αποτέλεσμα, η Κύπρος πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα εισαγωγής εργατικού δυναμικού από τρίτες χώρες, καθώς η Ευρώπη, με τη σειρά της, αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα βρέθηκε στο επίκεντρο της 89ης Γενικής Συνέλευσης του Πανευρωπαϊκού Οργανισμού του κλάδου της Φιλοξενίας – HOTREC στη Βαρσοβία. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στην ανάγκη για πιο ευέλικτα νομοθετικά πλαίσια που θα επιτρέπουν την εισαγωγή ξένων εργαζόμενων σε χώρες που έχουν ανάγκη, όπως είναι η Κύπρος. Το μήνυμα των ξενοδόχων είναι σαφές: η νομοθεσία πρέπει να γίνει πιο ευέλικτη, επιτρέποντας γρήγορη προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς.
Το «αγκάθι» των short-term rentals
Ένα άλλο θέμα που επίσης προβληματίζει την ξενοδοχειακή βιομηχανία και συζητήθηκε στη Βαρσοβία, αφορά τα short-term rentals. Όπως δήλωσε, στο Economy Today ο κ. Ρουσουνίδης, τα εν λόγω καταλύματα «δημιουργούν πολλά προβλήματα και κανιβαλίζουν τη βιομηχανία». Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχει οδηγήσει σε μια ανεξέλεγκτη ανάπτυξη αυτών των καταλυμάτων, με σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Ο κ. Ρουσουνίδης σημείωσε ότι οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κρατών παρουσίασαν πλέον σχέδια για αυστηροποίηση της νομοθεσίας, με στόχο να περιορίσουν την αχαλίνωτη εξάπλωση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης, ακόμα και την πλήρη απαγόρευσή τους σε συγκεκριμένες περιοχές.
Οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι εξίσου έντονες: οι βραχυχρόνιες μισθώσεις έχουν εκτοξεύσει τα ενοίκια σε πολλές πόλεις, καθιστώντας δυσβάστακτο το κόστος ζωής για τους μόνιμους κατοίκους. Η ανησυχία είναι έκδηλη σε όλη την Ευρώπη και οι ξενοδόχοι απαιτούν θεσμικά μέτρα που να επαναφέρουν την ισορροπία στην αγορά.
Προσδοκίες του ΠΑΣΥΞΕ για την επόμενη τουριστική περίοδο
Ερωτώμενος ποιες είναι οι προσδοκίες του ΠΑΣΥΞΕ για την επόμενη τουριστική περίοδο, ειδικά σε σχέση και με την έκρυθμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ο Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης σημείωσε ότι, ως πρεσβευτές της τουριστικής βιομηχανίας στην Κύπρο «είμαστε φύσει αισιόδοξοι», ωστόσο η έκρυθμη κατάσταση στο Μεσανατολικό τούς προκαλεί εύλογη ανησυχία. «Εμείς θα θέλαμε πρώτα και πάνω από όλα για το ανθρωπιστικό κομμάτι να δούμε μια αποκλιμάκωση. Να σταματήσουν να χάνονται ζωές και από εκεί και πέρα, εμείς θα προσπαθήσουμε, στα πλαίσια της σταθεροποίησης, να δημιουργήσουμε και τις συνθήκες ούτως ώστε να έχουμε μία χρονιά περίπου την ίδια με τη φετινή». Ο Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης σημείωσε ότι οι ξενοδόχοι θα ανεβάσουν τον πήχη όσον αφορά τις προσφερόμενες υπηρεσίες, προκειμένου να προσελκύσουν τουρίστες με υψηλότερα εισοδηματικά κριτήρια. Αυτή η στρατηγική αναμένεται να ενισχύσει τα δημόσια οικονομικά και να αναδείξει το επίπεδο του τουριστικού προϊόντος της Κύπρου.
Με το βλέμμα στο μέλλον
Η μεγάλη εικόνα του κυπριακού τουρισμού δεν είναι μόνο οι προκλήσεις, αλλά και οι ευκαιρίες που προκύπτουν. Καθώς ο τομέας αναζητά νέες στρατηγικές και καινοτόμες προσεγγίσεις, οι προοπτικές για ανάπτυξη είναι καλές. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ανάγκη για συνεχή προσαρμογή στις απαιτήσεις των σύγχρονων ταξιδιωτών, που αναζητούν όχι μόνο άνεση και πολυτέλεια αλλά και εμπειρίες που ενσωματώνουν την τοπική κουλτούρα και παράδοση. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ τουριστικών φορέων και τοπικών κοινοτήτων θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μοναδικών προσφορών που να ικανοποιούν τις προσδοκίες των επισκεπτών. Με το βλέμμα στραμμένο σε νέες αγορές και με την εκπαίδευση του προσωπικού στον τομέα της φιλοξενίας, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να φτιάξει την εικόνα της ως κορυφαίος τουριστικός προορισμός, καθιστώντας τον τομέα πιο ανταγωνιστικό στο παγκόσμιο σκηνικό.
Διαβάστε επίσης: Κουμής: Στόχος ένας τουρισμός που ανθίζει χωρίς να καταστρέφει οικοσυστήματα