- Ποια είναι η εκτίμησή σας για την πορεία της κυπριακής οικονομίας, δεδομένων των συνθηκών που επικρατούν σε τοπικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο συνεπεία της πανδημίας του κορωνοϊού;
Δυστυχώς η πανδημία Covid-19 έχει επιφέρει ένα τεράστιο πλήγμα στην κυπριακή οικονομία. Από την μια έχει μειωθεί σημαντικά το ΑΕΠ λόγω της μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας λόγω του «lockdown» και βεβαίως λόγω της μειωμένης εισροής εσόδων λόγω του αντίκτυπου στον τουρισμό και από την άλλη έχει διογκωθεί το δημόσιο χρέος. Η εκτίμηση για μείωση της τάξης του 7% είναι φυσιολογική και μακάρι να επαληθευθεί γιατί πολλά σενάρια εκτιμούν την μείωση του ΑΕΠ πέριξ του 10%. Το δεδομένο είναι ότι το 2020 είναι μια χαμένη χρονιά που θα αφήσει σημαντικά τραύματα στην οικονομία μετά από 5 χρόνια ανάπτυξης. Το μεγάλο στοίχημα είναι πλέον να περιοριστεί όσο γίνεται η ζημιά το τελευταίο τρίμηνο και να υπάρξουν οι βάσεις για ανάπτυξη το 2021. Επειδή υπήρχε η στήριξη των επιχειρήσεων τους τελευταίους 7 μήνες, θα πρέπει να δούμε τον τελικό λογαριασμό στο τέλος του έτους που πολύ φοβάμαι θα είναι χειρότερος από ότι υπολογίζαμε.
- Το μοντέλο «V» shape βλέπετε να επιβεβαιώνεται ή να διαψεύδεται;
Δεν πιστεύω στις απλοϊκές αναλύσεις, ειδικότερα εφόσον δεν έχουμε βιώσει ξανά τέτοια παγκόσμια οικονομική κρίση λόγω πανδημίας. Σίγουρα διαφαίνεται ότι το 2021 θα υπάρξει ανάπτυξη αλλά η δική μου πρόβλεψη είναι ότι θα είναι η ισχνή ανάπτυξη άρα το 2021 μπορεί να αποκαλεστεί και ως χρονιά σταθεροποίησης. Πολύ πιο πιθανόν η ραγδαία ανάπτυξη να έρθει περί τα τέλη του 2021 ή το 2022 εάν και εφόσον τεθεί υπό πλήρη έλεγχο η πανδημία με την ανάπτυξη ενός ασφαλούς εμβολίου και την περιβόητη «ανοσία της αγέλης».
- Πόσο πιθανό είναι να δούμε την κρίση του κορωνοϊού να μετατρέπεται σε χρηματοπιστωτική;
Είναι ένα από τα πιθανά σενάρια βεβαίως. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι χρειάστηκαν πέραν των 5 ετών από το 2013 μέχρι και το 2018 για να τεθεί υπό έλεγχο η μάστιγα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και να μπορέσουν οι τράπεζες να διαχειριστούν σε μεγάλο βαθμό το θέμα. Με βάση ότι ένα μεγάλο μέρος των δανειοληπτών έχουν αναστείλει τις δόσεις τους, θα είναι πλέον το μεγάλο στοίχημα να επανεκκινήσει ομαλά η αποπληρωμή των δόσεων τον Ιανουάριο 2021. Πολύ φοβάμαι ότι πολλοί δανειολήπτες δεν θα είναι σε θέση να αποπληρώσουν τις δόσεις τους και θα χρειαστούν νέες αναδιαρθρώσεις. Ας μην ξεχνάμε επίσης το θέμα των στρατηγικών κακοπληρωτών που μπορεί και πάλι να εκμεταλλευτούν την όλη κατάσταση.
- Πιστεύετε ότι οι τράπεζες είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν σε ένα νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων;
Η απλή απάντηση είναι όχι. Για αυτό ακριβώς τον λόγο οι τράπεζες θα πρέπει να εφαρμόσουν σχέδια αναδιαρθρώσεων άμεσα έτσι ώστε η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων να είναι πλήρως διαχειρίσιμη. Θα πρέπει να γίνει τιτάνια προσπάθεια από τις τράπεζες και τις εποπτικές αρχές για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει ραγδαία αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
- Ανοίγει εκ νέου το κεφάλαιο μεταρρυθμίσεις, το οποίο είχε ξεχαστεί στην μετά μνημονίου εποχή και συνδέεται με τα κεφάλαια που μπορούν να αντληθούν από τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Πιστεύετε ότι η χώρα θα πληρώσει αυτή την καθυστέρηση;
Αρκετά από τα Ευρωπαϊκά κονδύλια διατίθενται σε ανταγωνιστική βάση άρα θα πρέπει να αποδείξουμε σαν κράτος ότι έχουμε ξεκάθαρο στρατηγικό σχεδιασμό για να απορροφήσουμε όσο το μεγαλύτερο ποσό είναι δυνατόν αφού χρειαζόμαστε άμεσα ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών. Δυστυχώς δεν εκμεταλλευτήκαμε την κρίση του 2013 για να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στον βαθμό που χρειάζεται για να διασφαλιστεί η αποδοτικότητα και η παραγωγικότητα της δημόσιας υπηρεσίας αλλά και του κράτους ευρύτερα. Ευελπιστώ ότι αυτή την φορά η κρίση μπορεί επιτέλους να αποτελέσει εφαλτήριο για ριζικές δομικές μεταρρυθμίσεις για το καλό του τόπου παρόλο το πολιτικό κόστος που πάντα αποτελεί τροχοπέδη.
- Σας ανησυχεί το γεγονός ότι αυτή η κρίση συμπίπτει χρονικά με τις βουλευτικές εκλογές στην Κύπρο;
Βεβαίως γιατί το πολιτικό κόστος είναι ο πιο σημαντικός λόγος που δεν έχουμε επιτύχει στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που είναι απαραίτητες. Δυστυχώς η ιστορία μας έχει διδάξει ότι σε περιόδους πολιτικών εκλογών αυξάνεται ο λαϊκισμός και οι μεταρρυθμίσεις με πολιτικό κόστος αναβάλλονται.
- Αυτή η κρίση έχει χαρακτηριστεί από πολλούς και δη από την ίδια την επικεφαλής του ΔΝΤ ως μια κρίση άνευ προηγουμένου. Πόσο εύκολο ή δύσκολο να είναι να «συνέλθει» από το σοκ η παγκόσμια οικονομία και κατ΄ επέκταση και η κυπριακή οικονομία;
Είναι σίγουρα μια πρωτοφανής οικονομική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο και δεν υπάρχει η απαιτούμενη εμπειρία για διαχείριση της αφού εναπόκειται στο εύρος και βάθος της πανδημίας στο πόσο θα διαρκέσει. Έχουν γίνει κάποια βήματα από τον Μάρτιο προς την ορθή κατεύθυνση για σταθεροποίηση της κατάστασης αλλά προβλέπω ότι το 2021 θα είναι μια πολύ δύσκολη χρονιά με μεγάλες προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία.