Του Βαρνάβα Πλέιπελ*
Υπάρχει μεγάλη ανησυχία μεταξύ δικηγόρων, λογιστών, τραπεζιτών και άλλων παρόχων επαγγελματικών υπηρεσιών σχετικά με την απόφαση της Ρωσίας να ακυρώσει τη συνθήκη διπλής φορολογίας στην τρέχουσα της μορφή και να επιβάλει παρακράτηση φόρου 15% στα μερίσματα, τους τόκους και τα δικαιώματα (royalties), χωρίς καμία από τις εξαιρέσεις που προσπάθησε να επιτύχει η Κυπριακή κυβέρνηση. Αυτό στην ουσία μπορεί να προκαλέσει σημαντική αλλαγή στο κλάδο των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο, ενός πολύ μεγάλου κλάδου της οικονομίας και ενός ζωτικού κλάδου για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ειδικά από τη Ρωσία.
Οι επίσημοι λόγοι που επικαλείται η Ρωσία για αυτήν τη στάση είναι προφανώς οικονομικοί, ενώ πιθανότατα το ζήτημα να είναι επίσης πολιτικό, και ίσως να έχει σχέση με τη μετατόπιση στις ισορροπίες πολιτικής επιρροής που ασκούνται στην Κύπρο από τη Δύση. Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη φορολογική συνθήκη ήταν κάποτε ο πυλώνας στον οποίο χτίστηκε η βιομηχανία των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο και έτσι, στην καλύτερη περίπτωση, ο κλάδος των επαγγελματικών υπηρεσιών πρέπει να προσαρμοστεί και, στη χειρότερη περίπτωση, να υποστεί σοβαρές συνέπειες, καθώς θα χάσει ίσως το νούμερο ένα πλεονέκτημα της προσέλκυσης ρωσικών επιχειρήσεων, δηλαδή της φορολογικής αποδοτικότητας (tax efficiency).
Για να θέσουμε τα πράγματα σε μια σειρά, για δεκαετίες δικηγόροι, λογιστές, φορολογικοί και άλλοι επαγγελματικοί σύμβουλοι προσέλκυαν ρωσικές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων, δημιουργώντας εταιρικές δομές που θα ελαχιστοποιούσαν ουσιαστικά τον φόρο που καταβάλλετε στη Ρωσία και έτσι θα προσέφεραν φορολογική εύνοια και εξοικονόμηση. Όσο μεγαλύτερα τα κέρδη τόσο μεγαλύτερη είναι η εξοικονόμηση.
Συγκεκριμένα, ένα τυπικό παράδειγμα μιας τέτοιας δομής, ίσως υπερβολικά απλοποιημένο, είναι μια ρωσική επιχείρηση που έχει κέρδη και ανήκει σε κυπριακή εταιρεία. Λόγω της συνθήκης αποφυγής διπλού φόρου, ο Ρώσος ιδιοκτήτης δεν υποχρεούται να καταβάλει φόρους μερισμάτων στη Ρωσία εκτός από την παρακράτηση φόρου (δηλ. Φόρος κατά τη μεταφορά μερισμάτων από τη Ρωσία στην μητρική της Κύπρο (5-10%). Επίσης, η κυπριακή οντότητα με τη σειρά της ανήκει σε υπεράκτια νομική οντότητα με μηδενικό φόρο (π.χ. Βρετανικές Παρθένους Νήσοι), επομένως ο πραγματικός φόρος σε μερίσματα είναι μόνο το ποσό της παρακράτησης φόρου. Αυτή η τελευταία παράμετρος της υπεράκτιας ιδιοκτησίας έχει ελαχιστοποιηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω των κανόνων κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ενός σημαντικού αριθμού κανόνων «πραγματικής ουσίας» και άλλων κανόνων ενάντια στην αποφυγή φόρου με χρήση υπεράκτιων δομών (de-offshorization).
Ωστόσο, αυτή η τελευταία απόφαση για την ακύρωση της συνθήκης διπλής φορολογίας αφήνει πολύ λίγο χώρο για οποιαδήποτε εξοικονόμηση φόρων. Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι φτιάχτηκε σκόπιμα, ώστε όλοι όσοι σκέφτονται να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο, ή επί του παρόντος χρησιμοποιούν την Κύπρο, ως διεθνή έδρα θα είναι καλύτερα να πληρώνουν τους φόρους τους στη Ρωσία.
Αυτό που στην πράξη θα έχει ως συνέπεια για τους δικηγόρους, τους λογιστές, τους τραπεζίτες και όλους τους άλλους επαγγελματίες στο τομέα επαγγελματικών υπηρεσιών είναι ότι είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε «έξοδο» των ρωσικών επιχειρήσεων από την Κύπρο, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι δεν μπορούμε πλέον να προωθήσουμε Κυπριακές εταιρικές δομές σε Ρώσους προσφέροντας την φορολογική απόδοση ως το κύριο πλεονέκτημα. Πρέπει λοιπόν να προσαρμοστούμε και να εξελιχθούμε, όπως κάναμε στο παρελθόν, να απομακρυνθούμε από αυτούς τους τύπους αμφισβητήσιμων εταιρικών δομών, καθιστώντας την Κύπρο το αντικείμενο ταινιών Netflix όπως το "Laundromat" (το «Πλυντήριο») και πρέπει να συγκεντρώσουμε τις σημαντικές και εξαιρετικές μας δεξιότητες ως εργατικό δυναμικό και βιομηχανία σε άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που αποτελούν το παρόν και είναι το μέλλον του κλάδου των επαγγελματικών υπηρεσιών.
Κατά τη γνώμη μου, το μέλλον του τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών έγκειται στην ενίσχυση και την εδραίωση της θέσης μας στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (financial services). Συγκεκριμένα, τόσο η κυβέρνηση όσο και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για την ενίσχυση της σταθερότητας στον ήδη εγκατεστημένο κλάδο των επενδυτικών εταιρειών (investment firms), πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για τη δημιουργία μιας ελκυστικής βιομηχανίας αμοιβαίων κεφαλαίων (investment funds) και τέλος πρέπει να αναζητήσουμε και να αναπτύξουμε νέες τάσεις σε προϊόντα και υπηρεσίες. Κατά τη γνώμη μου, ο τομέας στον οποίο τα τελευταία χρόνια σημείωσε εξαιρετική ανάπτυξη ανά το παγκόσμιο είναι η χρηματοοικονομική τεχνολογία και συγκεκριμένα τα ψηφιακά νομίσματα, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και οι πάροχοι ηλεκτρονικών πληρωμών, οι οποίοι ίσως τελικά θα επισκιάσουν τις παραδοσιακές τράπεζες.
*Ο Βαρνάβας Πλέιπελ είναι Δικηγόρος Εταιρικού και Εμπορικού Δικαίου