Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποτελεί συνήθως το τελευταίο σκαλί για τους νέους πριν από την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Είναι η χρονική εκείνη περίοδος στη ζωή τους, κατά την οποία λαμβάνουν τα τελευταία εφόδια προτού βγουν στον στίβο της αναζήτησης εργασίας και στον βιοποριστικό αγώνα.
Η ανάπτυξη της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και ειδικότερα των πανεπιστημίων στην Κύπρο αποτέλεσε μεγάλο στοίχημα για τους αρμόδιους τα τελευταία χρόνια. Έγιναν σημαντικές προσπάθειες τόσο προς τα ίδια τα πανεπιστήμια, ώστε να αναβαθμίσουν το «προϊόν» τους, όσο και προς επενδυτές για να τοποθετηθούν στα κυπριακά ιδιωτικά πανεπιστήμια, καθώς και προς τους φοιτητές, ντόπιους και ξένους για να προτιμήσουν την Κύπρο ως το μέρος για τη φοίτησή τους, πείθοντάς τους ότι η χώρα μας και τα πανεπιστήμια μας δεν έχουν σε τίποτε να ζηλέψουν από τα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Και το έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό, αφού πολλοί φοιτητές επιλέγουν πλέον τα κυπριακά πανεπιστήμια για να φοιτήσουν, τόσο κρατικά όσο και ιδιωτικά, με αποτέλεσμα αρκετές περιοχές της χώρας να έχουν μετατραπεί σε φοιτητουπόλεις. Πλέον τα πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί σε μεγάλους Οργανισμούς γνώσης, αλλά την ίδια ώρα αποτελούν και ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομίας μας. Αν και είναι δύσκολο να μετρηθεί σε ποιο ποσοστό του ΑΕΠ αντιστοιχούν, εντούτοις οι επενδύσεις που γίνονται, καταδεικνύουν την ολοένα και μεγαλύτερη συνεισφορά τους στην οικονομία. Και όχι μόνο άμεσα αλλά και έμμεσα, καθώς η αύξηση των φοιτητών και η συνεπακόλουθη τεράστια ζήτηση για διαμερίσματα, η ανάπτυξη του κλάδου εστίασης με ταχυφαγεία και καφετερίες, δημιουργούν αλυσιδωτά οφέλη για την επιχειρηματικότητα και την οικονομία ευρύτερα.
Η προσπάθεια λοιπόν να καταστεί η χώρα μας ένα διεθνές περιφερειακό κέντρο πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, έχει ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια και συνεχίζεται με μεγάλο βαθμό επιτυχίας. Αυτή τη στιγμή στην Κύπρο έχουμε 12 πανεπιστήμια [τρία (3) Δημόσια και εννέα (9) Ιδιωτικά] εγγεγραμμένα στο Μητρώο Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και πέραν των 40 Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο συνολικός αριθμός των φοιτητριών και φοιτητών στην Κύπρο, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2021-22, είναι πέραν των 60.000. Από το σύνολο των φοιτητών/τριών, περίπου το 35% προέρχονται από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 18% από Τρίτες Χώρες.
Πέντε δράσεις για αναβάθμιση
Μάλιστα, όπως αναφέρει σε άρθρό της στο Economy Today η δρ Τέρψα Κωνσταντινίδου, διευθύντρια Ανώτερης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, με οδηγίες του προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη και με την εμπλοκή και άλλων υπουργείων, όπως των Υπουργείων Εξωτερικών, Οικονομικών, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας προωθεί τις εξής δράσεις, που στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό και την περαιτέρω αναβάθμιση της Ανώτερης Εκπαίδευσης:
1. Προώθηση της διεθνοποίησης της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου – «Βranding».
2. Αναβάθμιση της ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου / Προώθηση Αριστείας / Eκσυγχρονισμός σχετικών Νομοθεσιών.
3. Διασύνδεση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου με την αγορά εργασίας.
4. Προώθηση των Μικροδιαπιστευτηρίων (Micro-credentials) στην Ανώτερη Εκπαίδευση.
5. Παροχή κρατικών υποτροφιών σε ξένους/ες φοιτητές/φοιτήτριες.
Η ακτινογραφία της εκπαίδευσης
Ακτινογραφώντας τον κλάδο της Εκπαίδευσης μέσα από τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας και συγκεκριμένα μέσα από την έρευνα εκπαίδευσης της περιόδου 2020/2021 θα διαπιστώσουμε μεταξύ άλλων τα εξής: Με βάση τα αποτελέσματα της Ετήσιας Έρευνας Εκπαίδευσης, το σχολικό έτος 2020/2021 ο συνολικός αριθμός των μαθητών και φοιτητών σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης ανήλθε στις 201.273 παραμένοντας περίπου στα ίδια επίπεδα με το σχολικό έτος 2019/2020, όπου ο συνολικός αριθμός των μαθητών και φοιτητών ήταν 201.242. Ο συνολικός αριθμός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων το 2020/2021 ανήλθε στα 1.317 σε σχέση με 1.329 το 2019/2020. Τέλος, ο συνολικός αριθμός των εκπαιδευτικών το 2020/2021 ανήλθε στους 15.809 παρουσιάζοντας, αύξηση της τάξεως του 2,0%, σε σχέση με 15.499 εκπαιδευτικούς της προηγούμενης σχολικής χρονιάς.
Ειδικότερα για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, κατά το σχολικό έτος 2020/2021 λειτούργησαν 55 εκπαιδευτικά ιδρύματα με συνολικό αριθμό εγγραφών 53.508 φοιτητές. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για την ακαδημαϊκή χρονιά 2019/2020 ήταν στα ίδια επίπεδα, με 57 εκπαιδευτικά ιδρύματα και συνολικό αριθμό εγγραφών 53.192 φοιτητές.
Για το οικονομικό έτος 2020 οι δημόσιες δαπάνες για όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης ανέρχονταν στα €1.306,5 εκ. και αναλογούσαν στο 13,4% του Κρατικού Προϋπολογισμού και στο 6,0% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Τα αντίστοιχα ποσά για το οικονομικό έτος 2019, ανέρχονταν στα €1.280,7 εκ. και αναλογούσαν στο 14,5% του Κρατικού Προϋπολογισμού και στο 5,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Κατά το 2020, η τρέχουσα δημόσια δαπάνη κατά μαθητή, για τη Δημόσια Εκπαίδευση ήταν €5.204 για την Προδημοτική και Προσχολική, €6.978 για τη Δημοτική, €11.510 για τη Μέση Γενική, €14.114 για τη Μέση Τεχνική και €12.143 για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Η αντίστοιχη κατά μαθητή τρέχουσα δημόσια δαπάνη, για τη Δημόσια Εκπαίδευση, κατά το 2019, ήταν €5.098 για την Προδημοτική και Προσχολική, €6.668 για τη Δημοτική, €10.826 για τη Μέση Γενική, €14.205 για τη Μέση Τεχνική και €12.558 για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Η πορεία των δημόσιων δαπανών
Αλματώδης ήταν η αύξηση των δημοσίων δαπανών στην εκπαίδευση από το 1990 μέχρι και το 2019. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, οι συνολικές δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση το 1990 ήταν 171,4 εκατ, ενώ το 2019, οι δαπάνες εκτοξεύτηκαν στο 1,3 δις.. Πέραν αυτών οι δημόσιες δαπάνες κατά μαθητή ή φοιτητή και ανά επίπεδο εκπαίδευσης έχουν ως εξής: Το σύνολο των δημοσίων δαπανών ανά μαθητή στην Προδημοτική ήταν το 2018 5.350 ευρώ, στη Δημοτική 6.844, στη Μέση Γενική 10.884 και στη Μέση Τεχνική 13.606. Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση η συνολική δαπάνη ανά φοιτητή ήταν στη Μη Πανεπιστημιακή 4.998 και στην Πανεπιστημιακή κατηγορία 12.707. Για να αντιληφθούμε τη διαφορά διαμέσου των χρόνων, το 1995 οι αντίστοιχες συνολικές δημόσιες δαπάνες ήταν: Στην Προδημοτική 1.280 ανά μαθητή, στη Δημοτική 1.588, στη Μέση Γενική 2.771, στη Μέση Τεχνική 4.518, στην Τριτοβάθμια Μη Πανεπιστημιακή 5.528 και στην Τριτοβάθμια Πανεπιστημιακή 8.782.
Αριθμός φοιτητών
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο αριθμός των φοιτητών, ο οποίος αυξήθηκε εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια, ενδεικτικό της ανάπτυξης τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Την περίοδο 2018/19 το σύνολο των φοιτητών ανήλθε στις 50.211 από τους οποίους 22.823 ήταν Κύπριοι και 27.388 ξένοι. Την ίδια περίοδο, στα δημόσια πανεπιστήμια φοιτούσαν 12.581 φοιτητές και στα ιδιωτικά 25.441. Εκείνο που είναι χαρακτηριστικό είναι πως στα ιδιωτικά πανεπιστήμια οι ξένοι φοιτητές είναι σχεδόν διπλάσιοι από τους Κύπριους. Συγκεκριμένα, στα ιδιωτικά από τους 25.441, οι Κύπριοι είναι 9.017 και οι ξένοι 16.424. Στα δημόσια, από τους 12.581 φοιτητές, οι 9.393 είναι Κύπριοι και οι 3.188 ξένοι.
Την περίοδο 2007/08, την πρώτη που υπάρχουν στοιχεία για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, υπήρχαν συνολικά 25.688 φοιτητές, από τους οποίους 17.935 ήταν Κύπριοι και 7.753 ήταν ξένοι. Την ίδια περίοδο στα δημόσια πανεπιστήμια φοιτούσαν 6.144 φοιτητές, από τους οποίους 5.473 ήταν Κύπριοι και 671 ξένοι. Στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, φοιτούσαν 7.823 φοιτητές, από τους οποίους 6.948 ήταν Κύπριοι και 875 ξένοι. Πηγαίνοντας πιο πίσω για σκοπούς σύγκρισης, θα δούμε ότι την περίοδο 2000/01 το σύνολο των φοιτητών ήταν 11.934 με τους Κύπριους να ανέρχονται στους 9.462 και τους ξένους στους 2.472.
Η οικονομική διάσταση και οι προτάσεις του ΣΟΑΚ
Με την οικονομική διάσταση της εκπαίδευσης, αλλά και με την ευρύτερη ανάπτυξη του κλάδου ασχολήθηκε και το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου. Σημειώνει μεταξύ άλλων ότι η συνολική συνεισφορά των πανεπιστημίων στο ΑΕΠ είναι δύσκολο να υπολογιστεί καθώς, εκτός από τα άμεσα έσοδα των δαπανών για δίδακτρα και διαμονή, η οικονομία επωφελείται από τη βελτίωση του επιπέδου του εργατικού δυναμικού, την ανάπτυξη της Έρευνας και του Πολιτισμού και εν γένει της βελτίωσης τής ποιότητας ζωής του συνολικού πληθυσμού. Υπάρχουν, σημειώνει, σημαντικές προοπτικές για περαιτέρω βελτίωση της θέσης της Κύπρου ως διεθνούς Τριτοβάθμιου Εκπαιδευτικού Κέντρου. Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση θεωρείται από το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας τομέας προτεραιότητας σε ένα νέο, σύγχρονο μοντέλο της κυπριακής οικονομίας, όπως αυτό αντικατοπτρίζεται στο «Όραμα 2035», δηλαδή τη νέα Μακροπρόθεσμη Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας, το οποίο κινείται γύρω από τους άξονες της μακροπρόθεσμης Βιώσιμης Ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της ενίσχυσης της ευημερίας των πολιτών.
Το Συμβούλιο κατέθεσε αριθμό προτάσεων για περαιτέρω ανάπτυξη της πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Κύπρο. Συγκεκριμένα:
1. Ανάπτυξη στρατηγικού σχεδίου για αναβάθμιση του ρόλου της Κύπρου ως Τριτοβάθμιου Εκπαιδευτικού και Ερευνητικού Κέντρου με τη συνεργασία των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Ερευνητικών Οργανισμών, της Κυβέρνησης και των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων.
2. Συνεργασία των τριών ιατρικών σχολών στην Κύπρο μέσω της δημιουργίας κοινού πανεπιστημιακού νοσοκομείου.
3. Δημιουργία ενός Κέντρου Αριστείας για νέες τεχνολογίες.
4. Διευκόλυνση δημόσιων πανεπιστημίων στην προσέλκυση ξένων φοιτητών.
5. Καλύτερη διασύνδεση των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις.
6. Διευκόλυνση εργοδότησης φοιτητών και αποφοίτων.
7. Παροχή κινήτρων για προσέλκυση Τριτοβάθμιων Ιδρυμάτων/Σχολών σε μειονεκτικές περιοχές, όπως τις ορεινές, αγροτικές και τουριστικές περιοχές που επηρεάζονται σημαντικά από την εποχικότητα.
Ο ανταγωνισμός Βρετανίας και Ελλάδας
Ανέκαθεν οι Κύπριοι φοιτητές έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στα ελληνικά και στα βρετανικά πανεπιστήμια. Βέβαια, η Βρετανία είναι γνωστό πως αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα Εκπαιδευτικά Κέντρα παγκοσμίως, καθώς συρρέουν εκεί χιλιάδες φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο. Ωστόσο, αυτό άλλαξε μετά το Brexit, μιας και τα δεδομένα για ένα φοιτητή από την Ε.Ε. δεν είναι τα ίδια όπως προηγουμένως. Το κόστος έχει αυξηθεί δραματικά με αποτέλεσμα τα βρετανικά πανεπιστήμια να χάσουν από την ανταγωνιστικότητά τους. Αυτό θέλησε να εκμεταλλευτεί τόσο η Κύπρος όσο και άλλες χώρες που επιθυμούν να προσελκύσουν τους φοιτητές εκείνους που πλέον δεν θα πάνε στη Βρετανία.
Την ίδια ώρα, η Ελλάδα επιδιώκει να αναπτύξει και η ίδια την Ιδιωτική Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, ωστόσο οι μεγάλες αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα τόσο από κόμματα όσο και από φοιτητές δημιουργούν ερωτηματικά κατά πόσο το εγχείρημα τελικά θα πετύχει. Πάντως, τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο υπουργός Παιδείας της Ελλάδος, Κυριάκος Πιερρακάκης αναφέρθηκαν στην Κύπρο ως ένα πετυχημένο παράδειγμα όσον αφορά στην εξέλιξη των ιδιωτικών πανεπιστημίων και γενικότερα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η οποία αποτελεί πλέον ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και του ΑΕΠ.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός εξέφρασε τη θέση ότι το νομοσχέδιο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα αποτελεί μια ιστορική μεταρρύθμιση για την Ανώτατη Εκπαίδευση της χώρας. Υποστηρίζοντας ότι μέσω του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, η Ελλάδα θα καταστεί κέντρο προσέλκυσης φοιτητών από το εξωτερικό, ο κ. Μητσοτάκης σημείωσε ότι ταυτόχρονα θα δοθεί η δυνατότητα να μείνουν, να σπουδάσουν και να εργαστούν στη χώρα πολλοί από τους 40.000 νέους οι οποίοι αναζητούν κάθε χρόνο σπουδές στο εξωτερικό.
Διαβάστε επίσης: Έχει ακόμα δρόμο το σίριαλ με τις πολλαπλές συντάξεις