Οι οικονομολόγοι εδώ και καιρό επισημαίνουν ότι η συμπεριφορά των χρηματιστηρίων δεν αποτελεί πάντα αξιόπιστο δείκτη της πορείας της πραγματικής οικονομίας. Οι μετοχές ανεβοκατεβαίνουν λόγω πολλών παραγόντων — από τεχνολογικές καινοτομίες έως αλλαγές στη νομισματική πολιτική. Υπάρχουν όμως και στιγμές που οι αγορές στέλνουν ξεκάθαρα μηνύματα. Αυτό συμβαίνει και τώρα: οι περισσότεροι επενδυτές εκτιμούν ότι οι δασμοί του Τραμπ και τα αντίμετρα των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ οδηγούν σε αυξημένες τιμές, επιβράδυνση της ανάπτυξης και πιθανή παγκόσμια ύφεση.
Η ψυχολογία των αγορών και οι επιπτώσεις στην κατανάλωση
Η πτώση στις τιμές των μετοχών δεν αντικατοπτρίζει απλώς ανησυχίες για μια επερχόμενη ύφεση. Μπορεί και να την προκαλέσει. Όταν οι καταναλωτές βλέπουν τις αποταμιεύσεις τους να εξανεμίζονται, περιορίζουν τις δαπάνες τους. Αν οι αναταραχές στις αγορές συνεχιστούν για εβδομάδες ή μήνες, τα οικονομικά κόστη αυξάνονται σταδιακά, προειδοποιεί ο Ryan Sweet, επικεφαλής οικονομολόγος στην Oxford Economics, σύμφωνα με τους ΝΥΤ.
Οι δασμοί πλήττουν άμεσα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, τα οποία καταναλώνουν μεγαλύτερο ποσοστό σε βασικά αγαθά που υπόκεινται σε επιβαρύνσεις. Από την άλλη, η πτώση στις αγορές επηρεάζει κυρίως τα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα, τα οποία έχουν υψηλή έκθεση σε μετοχές και επενδυτικά προϊόντα.
Τα εύπορα νοικοκυριά πατάνε φρένο
Οι εύποροι καταναλωτές διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση της ζήτησης τα τελευταία χρόνια, αντισταθμίζοντας εν μέρει τις πιέσεις που βίωναν τα φτωχότερα νοικοκυριά από τις αυξήσεις τιμών, επιτοκίων και τη στασιμότητα των μισθών. Πλέον όμως, ακόμη και αυτοί ενδέχεται να περιορίσουν τις δαπάνες τους καθώς βλέπουν τις επενδύσεις τους να χάνουν αξία.
Trump’s incoherent trade policy will do lasting damage. Even after his backtracking, the president has done profound harm to the global economy. The president and his advisers display jaw-dropping insouciance about the damage tariffs have on the American people and the world. https://t.co/EEtRzYYkl3
— Karyn Caplan (@KarynCaplan) April 10, 2025
Ταυτόχρονα, όλο και περισσότεροι Αμερικανοί διαθέτουν μετοχές, είτε άμεσα είτε μέσω συνταξιοδοτικών λογαριασμών. Η έκρηξη των meme stocks κατά την πανδημία ενίσχυσε αυτό το φαινόμενο. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των νοικοκυριών που προσαρμόζουν τις δαπάνες τους με βάση την πορεία του χρηματιστηρίου έχει τετραπλασιαστεί σε σχέση με την προ πανδημίας περίοδο. Αυτό αυξάνει την εξάρτηση της αμερικανικής οικονομίας από τη χρηματιστηριακή σταθερότητα.
Οι επιχειρήσεις σε φάση αναμονής
Οι μειώσεις στις δαπάνες θα μπορούσαν να επιφέρουν γενικευμένους τριγμούς. Ήδη, οι επιχειρήσεις δείχνουν επιφυλακτικότητα στις προσλήψεις και στις επενδύσεις, εν μέσω αβεβαιότητας για την εμπορική πολιτική. Αν και δεν έχουν προχωρήσει σε απολύσεις, μια αισθητή μείωση πωλήσεων θα μπορούσε να πυροδοτήσει αυτό το επόμενο βήμα.
Ο Michael Gapen, επικεφαλής οικονομολόγος των ΗΠΑ στη Morgan Stanley, εξηγεί πως αυτός είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου ξεκινά μία ύφεση: οι δαπάνες των υψηλόμισθων υποχωρούν, οι επιχειρήσεις μειώνουν τις θέσεις εργασίας και τελικά πλήττονται και οι χαμηλόμισθοι. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που μπορεί να εξελιχθεί ταχύτατα.
Πτώση μετοχών, πετρελαίου και παγκόσμια ανησυχία
Τα πρόσφατα δεδομένα των αγορών ενισχύουν αυτούς τους φόβους. Οι μετοχές τεχνολογικών εταιρειών, αυτοκινητοβιομηχανιών και πολυεθνικών με σύνθετες εφοδιαστικές αλυσίδες υπέστησαν σημαντικές απώλειες. Η πτώση όμως δεν περιορίστηκε εκεί. Επιχειρήσεις του τουριστικού και καταναλωτικού τομέα, όπως αεροπορικές και ξενοδοχεία, καταγράφουν επίσης μειώσεις, καθώς η αβεβαιότητα περιορίζει την κατανάλωση.
Ταυτόχρονα, οι τιμές του πετρελαίου σημειώνουν κατακόρυφη πτώση, ένδειξη ότι οι επενδυτές προβλέπουν επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ. Χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές, ενδέχεται να πληγούν περισσότερο, καθώς η επιβράδυνση του εμπορίου παγκοσμίως αναμένεται να έχει ευρύτερο αντίκτυπο. Όπως λέει ο Gapen, είναι ίσως πιο πιθανή μια παγκόσμια ύφεση απ’ ό,τι μια καθαρά αμερικανική.
Aναλυτικά ο οικονομικός αντίκτυπος από τους δασμούς Τραμπ
1. Επιβράδυνση του παγκόσμιου ΑΕΠ
Οι εμπορικοί πόλεμοι αυξάνουν το κόστος συναλλαγών, περιορίζουν τις εξαγωγές και επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις, γεγονός που ρίχνει την παγκόσμια ζήτηση. Ο ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ είχαν εκτιμήσει ότι ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ–Κίνας μείωνε ετησίως το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 0,3% έως 0,5%, ήτοι περίπου 400–600 δισ. δολάρια παγκοσμίως.
2. Αύξηση τιμών – πληθωριστική πίεση
Οι δασμοί αύξησαν το κόστος εισαγωγών για επιχειρήσεις και καταναλωτές. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, κατέβαλαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε επιπλέον κόστη για προϊόντα από την Κίνα. Οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν, χωρίς αυτό να συνοδευτεί από ανάλογη αύξηση των μισθών.
3. Αποδιοργάνωση παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων
Πολλές πολυεθνικές αναγκάστηκαν να αναδιοργανώσουν τις γραμμές παραγωγής τους ώστε να αποφύγουν τους δασμούς, μεταφέροντας παραγωγή από την Κίνα σε χώρες όπως το Βιετνάμ ή το Μεξικό, προκαλώντας αστάθεια και αυξημένα λειτουργικά κόστη.
4. Πλήγμα στις αγορές – επενδυτική αβεβαιότητα
Οι δασμοί προκάλεσαν έντονες διακυμάνσεις στις χρηματαγορές, αποθαρρύνοντας επενδύσεις. Σε κάποιες φάσεις του εμπορικού πολέμου, εξαφανίστηκαν τρισεκατομμύρια από τη χρηματιστηριακή αξία εταιρειών, κυρίως σε τεχνολογία και εξαγωγικούς κλάδους.
5. Επιδείνωση εμπιστοσύνης μεταξύ κρατών
Η μονομερής επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ αποδυνάμωσε τον ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) και τροφοδότησε μια επιστροφή στον οικονομικό εθνικισμό, εντείνοντας τις γεωπολιτικές εντάσεις (π.χ. ΗΠΑ–ΕΕ, ΗΠΑ–Κίνα).
6. Ανακατανομή εμπορικών ροών
Παρά τα προβλήματα, κάποιες χώρες επωφελήθηκαν προσωρινά (π.χ. Μεξικό, Βιετνάμ, Καμπότζη), απορροφώντας μέρος της ζήτησης που απομακρύνθηκε από την Κίνα, αλλά σε γενικές γραμμές, ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου μειώθηκε.
Συνολικό κόστος για τις ΗΠΑ
Άμεσο δημοσιονομικό κόστος: πάνω από 80 δισ. δολάρια επιπλέον κόστη δασμών που πλήρωσαν οι Αμερικανοί καταναλωτές και επιχειρήσεις.
Απώλειες ΑΕΠ: από 0,3% έως 0,7% ετησίως, ανάλογα με την ένταση των μέτρων.
Αγροτικός τομέας: επλήγη ιδιαίτερα λόγω κινεζικών αντιμέτρων, με τη διοίκηση Τραμπ να χορηγεί ενισχύσεις δισεκατομμυρίων για να στηρίξει Αμερικανούς αγρότες.
Ο παγκόσμιος αντίκτυπος από την επιβολή δασμών επί προεδρίας Τραμπ —και ιδιαίτερα ο εμπορικός πόλεμος με την Κίνα— καθίσταται πολύπλευρος και οικονομικά επώδυνος, όχι μόνο για τις ΗΠΑ και τους εμπορικούς τους εταίρους, ενώ τίθεται σε κρίση η σταθερότητα του παγκόσμιου εμπορίου. Το χειρότερο είναι πως ουδείς μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια το ποια θα είναι η εξέλιξη όλων αυτών των γεγονότων. Το εξίσου άσχημο είναι πως υπάρχουν πολλοί οι οποίοι υπενθυμίζουν πως οι κανονικοί πόλεμοι έπονται των οικονομικών. Και κάπως έτσι, ο πλανήτης κρατά την ανάσα του…
Πηγή: newmoney.gr
Διαβάστε επίσης: Παπαναστασίου: «Προσωρινή η μείωση στις τιμές καυσίμων» – Το 2027 κυπριακό φυσικό αέριο