Των Andrew Jack, Nastassia Astrasheuskaya, Alice Hancock, Amy Kazmin και Cynthia O’Murchu στους Financial Times
Όταν η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία, ο Alexei Mordashov κινήθηκε γρήγορα για να βγάλει από το όνομά του μετοχές ύψους δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ένα superyacht 500 εκατ. δολαρίων συνδεδεμένο με τον ολιγάρχη επέστρεψε στην πατρίδα του.
Ο Mordashov, που έκανε περιουσία από το ατσάλι, αλλά έχει επίσης συμφέροντα σε κλάδους από τον άνθρακα και τον χρυσό μέχρι τα ταξίδια και τα ΜΜΕ, είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας. Αλλά αφότου η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο τον έβαλαν στο στόχαστρο των κυρώσεων, δυσκολεύεται να κρατήσει κάποια από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά του στοιχεία.
Όπως πολλοί ολιγάρχες είναι εκτεθειμένος σε διεθνές δίκτυο συμφερόντων, αλλά προστατεύεται από τη χρήση αδιαφανών δομών ιδιοκτησίας και διαφόρων νομοθετικών «παραθύρων» που διαφέρουν από τη μια χώρα στην άλλη.
«Γίνεται πολύ ξεκάθαρο πως υπάρχουν κενά στο πλαίσιο» λέει η Maira Martini, ειδήμονας σε θέματα ροής χρήματος στην ομάδα Διεθνής Διαφάνεια. «Έχει καταντήσει ανέκδοτο με τον αριθμό των παραθύρων που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο κόσμος για να παρακάμψει τους κανόνες».
Στις 28 Φεβρουαρίου, τέσσερις ημέρες μετά την εισβολή και την ίδια ημέρα που η ΕΕ του επέβαλε κυρώσεις, ο Mordashov μεταβίβασε το 29,9% που κατείχε στον γερμανικό ταξιδιωτικό όμιλο TUI από την εγγεγραμμένη στα μητρώα της Κύπρου Unifirm, σε μια οντότητα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους που ελέγχεται από την Marina Mordashova, που πιστεύεται πως είναι η τρίτη σύζυγός του.
Της μεταβίβασε επίσης μερίδιο ελέγχου στην Nordgold, την μεταλλευτική του εταιρεία με έδρα στο Λονδίνο, δυο εβδομάδες προτού του επιβάλλει το Ηνωμένο Βασίλειο κυρώσεις.
Μετά, στα μέσα Μαρτίου, το αξίας 500 εκατ. δολαρίων γιοτ που λέγεται πως παραδόθηκε στον Mordashov πέρυσι, έριξε άγκυρα στις Σεϋχέλλες. Η τελευταία θέση του Nord, ενός σκάφους 142 μέτρων με σημαία Νήσων Κέυμαν, ήταν στο ρωσικό λιμάνι του Βλαδιβοστόκ.
Παρά τις κινήσεις αυτές, βρίσκεται υπό πίεση. Ο πλούτος του –έως 28 δισ. δολάρια πριν τον πόλεμο, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg- έχει μειωθεί. Η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε πως η μεταφορά των μετοχών της TUI είναι «άκυρη» μέχρις ότου ολοκληρωθεί επίσημη έρευνα για το θέμα.
Ο όμιλος Severstal του Ρώσου μεγιστάνα κινδυνεύει με κήρυξη χρεοστασίου καθώς η Citigroup πάγωσε τις πληρωμές τόκων, εν αναμονή της ολοκλήρωσης ρυθμιστικών ερευνών, ενώ ξένοι σύμβουλοι και διευθυντές έχουν παραιτηθεί. Οι ιταλικές αρχές κατέσχεσαν τις εγκαταστάσεις του αξίας 105 εκατ. ευρώ στη Σαρδηνία, καθώς και ένα ακόμα γιοτ, το Lady M., αξίας 65 εκατ. ευρώ.
Ο Mordashov έκανε την περιουσία του κατά τη διάρκεια του μετασοβιετικού χάους της δεκαετίας του 1990 παίρνοντας μερίδιο ελέγχου στην Severstal, του εργοστασίου χάλυβα που ιδρύθηκε από τον Στάλιν στην πόλη Τσερεποβετς και στο οποίο εργάζονταν οι γονείς του. Στη συνέχεια δημιούργησε όμιλο που απέκτησε μονάδες χάλυβα στις ΗΠΑ και αλλού -αν και η Severstal πούλησε το 2014 τα περιουσιακά στοιχεία της στη Βόρεια Αμερική- και διαφοροποιήθηκε, μπαίνοντας στους κλάδους του άνθρακα, του χρυσού, των τουρμπινών, του λιανεμπορίου, των ταξιδίων, των ΜΜΕ και των τηλεπικοινωνιών.
Από το 2007 άρχισε να αγοράζει μετοχές στην TUI, εντάχθηκε στο εποπτικό συμβούλιο και άρχισε να αυξάνει το μερίδιό του, που έφτασε έως το 34% πέρυσι στο πλαίσιο της έκτακτης AMK.
Άνθρωποι που έχουν συνεργαστεί με τον Mordashov τον περιγράφουν ως οξυδερκή, εύστοχο και άνθρωπο που εντοπίζει τις επιχειρηματικές ευκαιρίες, όχι όμως άτομο για ψιλοκουβέντα ή επίδειξη. Κατά τους ίδιους, δεν μιλούσε ποτέ για πολιτική.
Δημιούργησε μια κοινοπραξία με την TUI το 2009 στη Ρωσία και στην Ουκρανία προσφέροντας παραθαλάσσιες διακοπές στην Αίγυπτο και στην Τουρκία. Αλλά ήθελε να κινηθεί γρηγορότερα απ’ όσο άλλοι στην εταιρεία. Η TUI ολοκλήρωσε την αποεπένδυσή της το 2021.
Ο Mordashov διαθέτει MBA και είναι επίτιμος διδάκτορας της σχολής διοίκησης επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Northumbria στο Νιούκασλ, όπου έχει χρηματοδοτήσει την απόκτηση πτυχίου για πάνω από 200 μάνατζερ της Severstal μέσα σε διάστημα μεγαλύτερο από μια δεκαετία.
«Το Ηνωμένο Βασίλειο είχε γι’ αυτόν να κάνει περισσότερο με υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση» ανέφερε ο Andrew Kakabadse, επίτιμος καθηγητής του Cranfield School of Management, που έλαβε 1,7 εκατ. στερλίνες από τον Mordashov για έρευνα στο θέμα της διακυβέρνησης διοικητικών συμβουλίων. «Οι επιχειρηματικές του δραστηριότητες ήταν πολύ περισσότερο στις ΗΠΑ παρά στην Ευρώπη. Κάποια στιγμή ήταν ο αγαπημένος του (Βλαντίμιρ) Πούτιν, όχι λόγω των πολιτικών, αλλά λόγω των τεχνικών του δεξιοτήτων. Είναι πολύ καλός manager. Κράτησε τις αποστάσεις του. Κλήθηκε να γίνει υπουργός και αρνήθηκε».
Eνώ απέφυγε την οποιαδήποτε άμεση επίκριση του Putin, στις αρχές Μαρτίου ο Mordashov ζήτησε να μπει τέλος στην αιματοχυσία στην Ουκρανία και υποστήριξε πως απέχει από τα πολιτικά. «Δεν έχω απολύτως καμία σχέση με την ανάδυση της τρέχουσας γεωπολιτικής έντασης και δεν κατανοώ γιατί η ΕΕ μου επέβαλε κυρώσεις», είπε στο πρακτορείο ειδήσεων Tass.
Ωστόσο, από καιρό «καλλιεργεί» ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στον Putin. Το 2003 ο Mordashov αγόρασε μερίδιο στην Rossiya Bank, μέτοχοι της οποίας είναι μεταξύ άλλων ο «αντιπρόσωπος» του Putin, Yury Kovalchuk, ο Nikolay Shamalov (ο γιος του οποίου, Kirill, φέρεται πως ήταν κάποτε παντρεμένος με μια από τις κόρες του Ρώσου προέδρου) και η πετρελαϊκή εταιρεία Surgutneftegaz.
Μαζί με την τράπεζα και την Surgutneftgaz, ο Mordashov έστησε την μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία media της Ρωσίας, την National Media Group, με μερίδια σε αρκετές εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια, συμπεριλαμβανομένου του βασικού κρατικού Channel One, που υπερασπίζεται σθεναρά την «ειδική επιχείρηση» του Putin στην Ουκρανία.
Όταν η Rossiya Bank μπήκε στη «μαύρη λίστα» των κυρώσεων των ΗΠΑ το 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, άνοιξε υποκαταστήματα στην περιοχή και έναν λογαριασμό για τον Putin για τον μισθό του από το Κρεμλίνο. Όπως περιγράφεται στην εντολή κυρώσεων της ΕΕ του περασμένου μήνα, η Power Machines του Mordashov πούλησε επίσης τέσσερις τουρμπίνες στην χερσόνησο.
Ήταν βοηθός του Anatoly Chubais στο Leningrad Economic and Engineering University. Ο Chubais είναι ο επιχειρηματίας και πολιτικός πίσω από τις ιδιωτικοποιήσεις μέσω «δανείων έναντι μετοχών» που πραγματοποιήθηκαν την δεκαετία του 1990, ενώ πρόσφατα παραιτήθηκε από αντιπρόσωπος της Ρωσίας για το κλίμα.
Σε συνέντευξή του στους Financial Times πέρυσι, ο Mordashov είπε πως ήταν «σημαντικό να αναγνωριστεί πως ο κ. Putin είναι ο πρόεδρός μας και ο ηγέτης του έθνους μας, και αντανακλά σε μεγάλο βαθμό αυτό που έχει στο μυαλό του ο κάθε μέσος Ρώσος».
Αλλά καθώς οι κυβερνήσεις έβαλαν στο στόχαστρο τον Mordashov και άλλους ολιγάρχες με στενούς δεσμούς με τον Putin, το ζήτημα της μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων υπόσχεται να περιπλέξει τις προσπάθειές τους.
«Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι όταν ο κόσμος μεταφέρει περιουσιακά στοιχεία σε έμπιστους συνεργάτες, οικογένεια και άτομα που τον αντικαθιστούν», είπε ο Tom Stocks, ανώτερος ερευνητής του Organized Crime and Corruption Reporting Project.
«Είναι δύσκολο να ξηλωθούν».
Πηγή: Financial Times, euro2day.gr