Το ερώτημα αυτό επιχειρούν να διερευνήσουν και οι οικονομολόγοι, αλλά από μια διαφορετική σκοπιά. Προσπαθούν σιωπηρά να υπολογίσουν τον αντίκτυπο του Facebook στα στοιχεία για το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, δηλαδή να μετρήσουν τι κάνει ο εθισμός μας στα κοινωνικά δίκτυα στην οικονομική παραγωγή.
Τούτο ίσως φαίνεται ένα προφανές ερώτημα για έναν οικονομολόγο. Άλλωστε, οι στατιστικολόγοι υπολογίζουν εδώ και καιρό τι κάνουν οι εταιρείες και οι καταναλωτές στα νούμερα του ΑΕΠ.
Αλλά στην περίπτωση του Facebook τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το πλαίσιο του ΑΕΠ, το οποίο κατασκευάστηκε τον 20ο αιώνα για μια βιομηχανική οικονομία, μετράει την οικονομική δραστηριότητα με όρους χρήματος. Αλλά οι καταναλωτές απολαμβάνουν τις υπηρεσίες του Facebook «δωρεάν» - ή ακριβέστερα, όπως έγραψα πρόσφατα σε αυτή την στήλη, τις ανταλλάσσουν με δεδομένα, χωρίς να δίνουν ή να παίρνουν χρήματα.
Αν και το Facebook κερδίζει χρήματα με το διαφημιστικό του μοντέλο, οι συναλλαγές αυτές δεν συλλαμβάνουν τη χρηστική του αξία για τους καταναλωτές. Οπότε υπάρχει κάποιος τρόπος να μετρηθεί αυτή η «δωρεάν» δραστηριότητα και να συμπεριληφθεί στο ΑΕΠ;
Ο Κέβιν Φοξ, αυστραλός οικονομολόγος, πιστεύει ότι υπάρχει. Σε συνεργασία με τέσσερις ακόμα οικονομολόγους, μεταξύ των οποίων και του Έρικ Μπρούνγιολφσον, καθηγητή στο MIT, πραγματοποίησε πρόσφατα έρευνα σε καταναλωτές για να δει τι θα «πλήρωναν» για το Facebook με χρηματικούς όρους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως το ποσό θα ήταν περίπου 42 δολάρια το μήνα.
Προεκτείνοντας το παραπάνω στην ευρύτερη οικονομία, υπολόγισε ότι η «αξία» του κοινωνικού δικτύου ανέρχεται στο 0,11% του ΑΕΠ των ΗΠΑ.
Το παραπάνω μπορεί να μην φαίνεται κάτι συγκλονιστικό. Αλλά αυτή την εβδομάδα ο κ. Φοξ παρουσίασε τα ευρήματα της ομάδας σε συνέδριο του ΔΝΤ για την ψηφιακή οικονομία στην Ουάσιγκτον και υποστήριξε ότι αν η δραστηριότητα του Fadebook είχε συμπεριληφθεί στα στοιχεία για το ΑΕΠ, θα είχε ανεβάσει το μέσο ρυθμό ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας από 1,83% στο 1,91% για την περίοδο από το 2003 ως το 2017.
Ο αριθμός θα ανέβαινε ακόμα περισσότερο αν περιλαμβάνονταν και άλλες πλατφόρμες – οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι «χάρτες» και το WhatsApp είναι πολύ σημαντικά – ή άλλες υπηρεσίες.
Πάρτε για παράδειγμα τις φωτογραφίες. Το 2000, όπως επισημαίνει η ομάδα των οικονομολόγων, περίπου 80 εκατομμύρια φωτογραφίες έβγαιναν κάθε χρόνο με κόστος 50 σεντς τη μία. Αυτό καταγραφόταν στο ΑΕΠ. Σήμερα, 1,6 τρισεκατομμύρια φωτογραφίες βγαίνουν κάθε χρόνο κυρίως σε έξυπνα κινητά, «δωρεάν» και δεν συμπεριλαμβάνονται στα στοιχεία για το ΑΕΠ. Τι θα συνέβαινε αν λαμβάνονταν και αυτές υπόψη, μαζί με άλλα είδη ψηφιακών υπηρεσιών;
Τα άσχημα νέα είναι πως δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των οικονομολόγων στο ζήτημα αυτό και η συζήτηση βρίσκεται ακόμα σε πρωταρχικό στάδιο. Ορισμένοι εκτιμούν ότι είναι υπερβολικά υποκειμενική οποιαδήποτε μέτρηση μέσω ερευνών καταναλωτικής συμπεριφοράς. Άλλοι παρευρισκόμενοι στο συνέδριο του ΔΝΤ υποστήριξαν ότι δεν υπάρχει λόγο να ανησυχεί κανείς για τις μη χρηματικές πτυχές της αμερικανικής οικονομίας, καθώς υπήρχαν πάντοτε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Ακόμα και τον 20ο αιώνα, τα στοιχεία του ΑΕΠ απέκλειαν άλλες «δωρεάν» δραστηριότητες, όπως ας πούμε οι δουλειές του σπιτιού.
Αλλά ακόμα και αν η συζήτηση αυτή είναι αμφιλεγόμενη, καλωσορίζω το γεγονός ότι αρχίζει να κερδίζει έδαφος, όχι μόνο στο ΔΝΤ αλλά και σε σώματα όπως ο ΟΑΣΑ. (Η αλήθεια είναι πως ήμουν ένας από τους ομιλητές στο συνέδριο του ΔΝΤ).
Ακόμα καλύτερα, υπάρχουν αρκετές νέες ιδέες για το πώς μπορούν να απαντήσουν οι οικονομολόγοι. Η ομάδα των Φοξ και Μπρούνγιολφσον υποστήριξε να αντικατασταθούν οι μετρήσεις του ΑΕΠ με κάτι που ονομάζεται «ΑΕΠ-Β», το οποίο θα λάμβανε υπόψη των «δωρεάν» αντίκτυπο των ψηφιακών υπηρεσιών.
Ένα άρθρο των Τσαρλς Χούλτεν και Λέοναρντ Νακαμούρα, οικονομολόγων στο πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και στη Fed αντίστοιχα, εξηγεί μια διαφορετική ιδέα: μια μέτρηση γνωστή ως «ΕΑΕΠ» ή «Εκτεταμένο ΑΕΠ», που ενσωματώνει τις εισφορές «ευημερίας» από τις ψηφιακές υπηρεσίες. «Οι αλλαγές που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση» απαιτούν αλλαγές στα επίσημα στατιστικά στοιχεία» τονίζουν.
Ένα ακόμα άρθρο του Νακαμούρα, το οποίο έχει γράψει μαζί με την Νταϊάν Κόιλ του πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, υποστηρίζει πως πρέπει να ξαναδιαμορφώσουμε τα δεδομένα για να μετρήσουμε πως «ξοδεύουμε» το χρόνο μας, αντί «μόνο» για το πώς ξοδεύουμε τα χρήματα μας. «Για να ξανασυλλάβουμε την ευημερία την εποχή της ψηφιοποίησης χρειαζόμαστε σκιώδεις τιμές, ειδικά όσον αφορά το χρόνο» αναφέρουν.
Εν τω μεταξύ, οικονομολόγοι της αμερικανικής κυβέρνησης έχουν προσπαθήσει να μετρήσουν την αξία «δωρεάν» ανοιχτών λογισμικών, όπως το R, το Python, το Julia και το Java Script, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως αν ανιχνεύονταν από τις στατιστικές υπηρεσίες θα άξιζαν περίπου 3 δισ. δολάρια. Μια άλλη ομάδα κυβερνητικών στατιστικολόγων έχει προσπαθήσει να αποτιμήσει τα δεδομένα που έχουν οι εταιρείες. Με βάση τους υπολογισμούς τους, τα δεδομένα της Amazon αξίζουν αυτή τη στιγμή 125 δισ. δολάρια, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 35%, ενώ της Google περίπου 48 δισ. δολάρια και αναπτύσσονται 22% ετησίως.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο τα νούμερα αυτά -και οι μεθοδολογίες- να γίνουν κυρίαρχη τάση στο κοντινό μέλλον. Όχι τόσο γιατί θα είχε μεγάλο κόστος να αναμορφώσουμε τις στατιστικές μεθόδους.
Αλλά την επόμενη φορά που θα δείτε ένα πρωτοσέλιδο να αναφέρει στοιχεία για το ΑΕΠ, αναρωτηθείτε τι μπορεί να λείπει από αυτά τα στατιστικά στοιχεία ή να ρίξτε μια ματιά στο κινητό σας και να αναλογιστείτε αν η ζωή σας θα ήταν «φτωχότερη» χωρίς αυτό.
Πηγή: Financial Times, euro2day.gr