Του Αρίστειδη Τριμιντή*
Το Ντουμπάι είναι το δεύτερο πλουσιότερο Εμιράτο στα ΗΑΕ, μετά το Άμπου Ντάμπι, το οποίο είναι η οικονομική πρωτεύουσα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ). Το Ντουμπάι εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους τουριστικούς και εμπορικούς προορισμούς και το λιμάνι του είναι το μεγαλύτερο της Μέσης Ανατολής. Όλα αυτά τα χρόνια απέδειξε ότι και σαν Εμιράτο και σαν ΗΑΕ είναι έτοιμοι να κάνουν δραστικές και μεγάλες αλλαγές και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, εξελίξεις και απαιτήσεις της εποχής, χωρίς να επαναπαύονται.
Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι τα έσοδα του Ντουμπάι προέρχονται κυρίως από το πετρέλαιο. Όμως το Εμιράτο χρησιμοποίησε το πετρέλαιο αρχικά για να χρηματοδοτήσει τη δημιουργία των απαιτούμενων υποδομών για το εμπόριο, τη μεταποίηση και τον τουρισμό, προκειμένου να ανοικοδομήσει την οικονομία του. Πλέον, σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ του Ντουμπάι δεν βασίζεται στο πετρέλαιο αφού αντανακλά λιγότερο από το 1% της οικονομίας, ενώ ο τουρισμός αντιστοιχεί στο 20% του ΑΕΠ. Αυτά τα στοιχεία εξηγούν γιατί το Ντουμπάι έχει γίνει μια πιο δυναμική και διαφοροποιημένη οικονομία προκειμένου να επιβιώσει από τη μείωση των αποθεμάτων των ορυκτών καυσίμων.
Οικονομικές ζώνες και ζώνες ελεύθερου εμπορίου
Με τη λειτουργία του Dubai International Financial Centre (DIFC) το 2004, το Ντουμπάι αναπτύχθηκε ως οικονομικός κόμβος για εταιρείες – κυρίως ρυθμιζόμενες όπως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών - που δραστηριοποιούνται στις αγορές της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Νότιας Ασίας. Το DIFC που είναι μια ειδική ανεξάρτητη οικονομική ζώνη βάσει του Συντάγματος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με τους δικούς της αστικούς και εμπορικούς νόμους διαφορετικούς από αυτούς των ευρύτερων ΗΑΕ και τα δικά της δικαστήρια. Οι νόμοι και οι κανονισμοί του DIFC είναι γραμμένοι στα αγγλικά και προκαθορίζονται από το αγγλικό δίκαιο σε περίπτωση ασάφειας.
Την ίδια περίοδο ιδρύθηκε το Dubai Multi Commodities Centre (DMCC) με εξειδίκευση στις εταιρείες που ασχολούνται με το εμπόριο πολύτιμων αγαθών, ορυκτών καυσίμων και ενέργειας, χάλυβα και άλλων μετάλλων καθώς και γεωργικών προϊόντων.
Στη συνέχεια ιδρύθηκαν αρκετές ζώνες ελευθέρου εμπορίου όπως η International Free Zone Authority (IFZA), η Dubai Silicon Oasis (DSO), η Jebel Ali Free Zone (JAFZA), η Dubai Healthcare City (DHC) Sharjah Media City (SHAMS) οι οποίες εξειδικεύονται σε διάφορους τομείς αλλά παρέχουν και ένα ευρύ φάσμα εταιρικών οχημάτων και υπηρεσιών.
Το Ντουμπάι έχει επίσης καθιερωθεί ως διεθνής κόμβος τεχνολογίας και πληροφορικής. Το Dubai Internet City, μαζί με το Dubai Media City σχηματίζουν την TECOM (Dubai Technology, Electronic Commerce and Media Free Zone Authority), που είναι ένας θύλακας που στεγάζει γνωστές εταιρείες πληροφορικής όπως EMC Corporation, Microsoft, Hewlett-Packard, Dell, Oracle. Corporation και IBM και Οργανισμούς μέσων ενημέρωσης όπως το BBC, MBC, CNN, Reuters και Sky News.
Αποτελεί έναν από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς
Έχοντας παραδοσιακά ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της περιοχής, το Ντουμπάι άρχισε να επενδύει συστηματικά και στο αεροδρόμιο του και να το επεκτείνει τόσο στο εμπορικό, όσο και στον τουριστικό και διακομιστικό τομέα με πάνω από 70 εκατομμύρια επιβατική κίνηση τον χρόνο.
Ο κόμβος της Emirates είναι ο μεγαλύτερος κόμβος αεροπορικών εταιρειών στη Μέση Ανατολή. Η Emirates διαχειρίζεται το 51% της συνολικής επιβατικής κίνησης και αντιπροσωπεύει περίπου το 42% όλων των μετακινήσεων αεροσκαφών στο αεροδρόμιο.
Σε συνδυασμό με το πιο πάνω ο τουρισμός έχει αναδειχθεί ως σημαντικός πυλώνας του ΑΕΠ, με το Ντουμπάι να υποδέχεται περίπου 15 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, κατατάσσοντάς το σε έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως. Το Ντουμπάι έχει επίσης εμφανιστεί ως η εμπορική πρωτεύουσα της Μέσης Ανατολής, χάρη στις ποικίλες αγορές και τα περισσότερα από 100 εμπορικά κέντρα. Το Ντουμπάι αναφέρεται εύστοχα ως η «Πόλη του Χρυσού», καθώς η πόλη στεγάζει σχεδόν 250 καταστήματα χρυσού.
Μέσα στα πλαίσια της πολιτικής του να προσαρμόζεται, τον Οκτώβριο του 2019, για πρώτη φορά, το Ντουμπάι παρά το γεγονός ότι είναι μουσουλμανική χώρα, χαλάρωσε τους νόμους του για το ποτό. Επιτρέπει στους τουρίστες να αγοράζουν αλκοόλ από καταστήματα που ελέγχονται από το κράτος.
Ακόμα ένα μεγάλο κομμάτι του ΑΕΠ είναι και η βιομηχανία ανάπτυξης γης. Η αγορά ακινήτων του Ντουμπάι συγκρίνεται και ανταγωνίζεται πλέον με τις κορυφαίες αγορές ακινήτων στον κόσμο. Με την προοδευτική διακυβέρνησή του, το ευνοϊκό εμπορικό περιβάλλον και τη μαζική παγκόσμια απήχηση, έχει γίνει αγαπητό τόσο στους αγοραστές όσο και στους επενδυτές.
Με τους πολλά υποσχόμενους ρυθμούς ανάπτυξης, το Ντουμπάι έγινε μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στη Μέση Ανατολή, ενώ έχει εξαιρετικές εμπορικές σχέσεις με πολλές χώρες όπως η Κίνα η Ινδία και οι Η.Π.Α.
Οι πιέσεις και η εφαρμογή του ΦΠΑ
Τα ΗΑΕ σε μια προσπάθεια να επιτύχουν τους στρατηγικούς τους στόχους, να επιταχύνουν την ανάπτυξη και τον μετασχηματισμό, καθώς επίσης και να ενισχυθεί η διαφάνεια μετά από πιέσεις από κράτη όπως οι ΗΠΑ και Οργανισμούς όπως ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) προχώρησαν στην εισαγωγή φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) το 2018, ενώ από την πρώτη Ιουνίου 2023 προχωρούν με την εισαγωγή του εταιρικού φόρου καθώς και άλλων νομοθεσιών που προάγουν τη διαφάνεια.
Ο γενικός συντελεστής ΦΠΑ είναι 5% και ισχύει για τα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες, ενώ ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες υπόκεινται σε συντελεστή 0% ή απαλλαγή από τον ΦΠΑ (υπό ειδικές προϋποθέσεις).
Για εγχώριες εταιρείες φορολογικούς κατοίκους ΗΑΕ, το υποχρεωτικό όριο εγγραφής ΦΠΑ είναι 375.000 AED και το όριο εθελοντικής εγγραφής είναι 187.500 AED.
Το εκκολαπτόμενο νέο φορολογικό πλαίσιο
Στις 9 Δεκεμβρίου 2022, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΑΕ δημοσίευσε τον νόμο περί εταιρικού φόρου, ο οποίος θα τεθεί σε ισχύ από οικονομικά έτη που ξεκινούν την ή μετά την 1η Ιουνίου 2023 και περιλαμβάνει χαρακτηριστικά που αντιπροσωπεύουν βέλτιστες πρακτικές στη διεθνή φορολογία. Το φορολογικό πλαίσιο διαθέτει αρκετές εξαιρέσεις για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε στρατηγικούς τομείς.
Νομικά και φυσικά πρόσωπα που ιδρύθηκαν και δραστηριοποιούνται σε ζώνες ελευθέρου εμπορίου μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούν τον μηδενικό φορολογικό συντελεστή, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Οι γενικοί κανόνες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και οι μεταβατικοί κανόνες θα ισχύσουν τους επόμενους μήνες, ενώ αναμένεται η ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου στην Επίσημη Εφημερίδα των ΗΑΕ.
Ο κανονικός φορολογικός συντελεστής είναι 9%, ωστόσο συντελεστής 0% θα ισχύει για φορολογητέο εισόδημα που δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο που θα καθοριστεί με Υπουργική Απόφαση (αναμένεται να είναι 375.000 AED). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το Υπουργείο Οικονομικών είχε προηγουμένως επισημάνει ότι μπορεί να ισχύει υψηλότερος συντελεστής για μεγάλες πολυεθνικές που υπόκεινται στον δεύτερο πυλώνα, ο νόμος περί εταιρικής φορολογίας είναι ακόμα ασαφής ως προς αυτό. Στα μέσα ενημέρωσης της χώρας αλλά και σε κυβερνητικό επίπεδο διατυμπανίζεται η δέσμευση των ΗΑΕ να εισαγάγουν αυτούς τους κανόνες εν ευθέτω χρόνο και αναμένονται περαιτέρω εξελίξεις.
Τα τεχνικά ζητήματα
Όσον αφορά στο τεχνικό κομμάτι της φορολογίας, αναφέρεται στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς της χώρας ότι το υποκείμενο στον φόρο πρόσωπο θα υπόκειται σε φόρο πάνω στο παγκόσμιο εισόδημά του. Ωστόσο, τα έσοδα από μερίσματα και τα κεφαλαιουχικά κέρδη θα εξαιρούνται, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις της «απαλλαγής συμμετοχής». Ο νόμος προβλέπει επίσης απαλλαγή κερδών υποκαταστημάτων εξωτερικού, όταν τα κέρδη αυτά έχουν φορολογηθεί στο εξωτερικό με συντελεστή τουλάχιστον 9%. Θα είναι διαθέσιμη πίστωση φόρου για φόρους που καταβάλλονται στο εξωτερικό για μορφές εισοδήματος που δεν εξαιρούνται από τη φορολογική νομοθεσία των ΗΑΕ.
Επίσης, τα φυσικά πρόσωπα που είναι φορολογικοί κάτοικοι των ΗΑΕ και είναι υποκείμενα στον φόρο πρόσωπα θα φορολογούνται μόνο για το εισόδημα που αποκτάται από επιχειρηματικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στα ΗΑΕ.
Οι μη κάτοικοι θα υπόκεινται σε φορολογία για οποιοδήποτε φορολογητέο εισόδημα που αποδίδεται σε Μόνιμη Εγκατάσταση ή δεσμό στα ΗΑΕ ή οποιοδήποτε εισόδημα θεωρείται εισόδημα που προέρχεται από τα ΗΑΕ.
Ο νόμος για τη φορολογία εταιρειών εισάγει την έννοια του «Αναγνωρισμένου Ατόμου Ελεύθερης Ζώνης» (Qualifying Free-Zone Person - QFZP), το οποίο ορίζεται ευρέως ως εταιρεία ή υποκατάστημα εγγεγραμμένο σε ζώνη ελευθέρου εμπορίου που:
• Διατηρεί επαρκή φυσική παρουσία στα ΗΑΕ.
• Αποκομίζει εισόδημα που πληροί τις προϋποθέσεις (θα καθοριστεί με Υπουργική Απόφαση).
• Ικανοποιεί τις προϋποθέσεις τεκμηρίωσης τιμολόγησης ενδοομιλικών συναλλαγών (transfer pricing).
• Πληροί οποιεσδήποτε άλλες προϋποθέσεις ορίζονται με υπουργική απόφαση.
Ένα QFZP θα εξακολουθεί να υπόκειται σε φόρο εισοδήματος, αλλά μπορεί να επωφεληθεί 0% επί του εισοδήματος υπό προϋποθέσεις. Ένα QFZP μπορεί να επιλέξει να παραιτηθεί από αυτό το εν λόγω «καθεστώς επιλογής» και να υπόκειται στον κανονικό συντελεστή 9%.
Τα υποκείμενα στον φόρο πρόσωπα απαιτείται να εγγραφούν και να αποκτήσουν Αριθμό Φορολογικού Μητρώου. Γενικά, η αίτηση εγγραφής πρέπει να υποβάλλεται στη Ομοσπονδιακή Φορολογική Αρχή πριν τεθεί σε ισχύ ο Νόμος, αλλά αναμένονται περαιτέρω οδηγίες ως προς αυτό.
Τα υποκείμενα στον φόρο πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων των QFZP, θα υποχρεωθούν να υποβάλουν φορολογική δήλωση και να πληρώσουν τυχόν οφειλόμενο φόρο το αργότερο εννέα μήνες μετά το τέλος του οικονομικού έτους. Οι μητρικές εταιρείες συγκροτημάτων εταιρειών χρειάζεται να υποβάλουν μόνο μία φορολογική δήλωση.
Επιπλέον, ενδέχεται να ζητηθεί από τις επιχειρήσεις των ΗΑΕ να υποβάλουν οικονομικές καταστάσεις στη Ομοσπονδιακή Φορολογική Αρχή. Μπορεί επίσης να ζητηθεί από τους φορολογούμενους να τηρούν ελεγμένες ή επικυρωμένες οικονομικές καταστάσεις.
Προϊόν πιέσεων αλλά φαίνεται η ικανότητα προσαρμογής
Πολλά σημεία της νέας νομοθεσίας περί εταιρικής φορολογίας παραμένουν αδιευκρίνιστα ή ασαφή παρά τις προσπάθειες του Ντουμπάι να κοινωνήσει το τι ακριβώς θα ισχύει, κάτι που υποδεικνύει και τη «βιασύνη» των Αρχών να επιβάλουν τις επερχόμενες αλλαγές στο φορολογικό καθεστώς της χώρας.
Επιπρόσθετα από τα πιο πάνω έχει εισαχθεί και το Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων καθώς επίσης και Έκθεσης Σχετικά με την Ουσιώδη Οικονομική Παρουσία (ESR), ενώ έχει ενισχυθεί η νομοθεσία σχετικά με το Ξέπλυμα Βρώμικου Χρήματος.
Η αλλαγή μοντέλου στη φορολόγηση και η εφαρμογή περαιτέρω διαφάνειας, άσχετα αν ήταν προϊόν πιέσεων σε μεγάλο βαθμό, δείχνει για ακόμα μια φορά ότι το Ντουμπάι και τα ΗΑΕ γενικά, την κατάλληλη στιγμή θα κάνουν αλλαγές για να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα που κτίζουν τις τελευταίες δεκαετίες και είναι ένα μοντέλο που όλοι μας πρέπει να παρακολουθούμε.
*Διευθυντής της Istos Global Ltd