Σε ένα ολοένα και μεγαλύτερο σωρό αποταμιεύσεων «κάθονται» τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά, γεγονός που λειτουργεί ανασταλτικά στην αύξηση των καταναλωτικών δαπανών και κατ΄επέκταση την τόνωσης της οικονομίας της περιοχής, ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα ανταγωνιστικότητας με τις ΗΠΑ.
Το ερώτημα είναι εάν ο κόσμος θα επιστρέψει στην κανονικότητα ή εάν βρισκόμαστε μπροστά σε μία πιο μόνιμη αλλαγή. Πολλά εξαρτώνται από την απάντηση.
Εάν οι αποταμιεύσεις αυτές, που βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από τις χειρότερες ημέρες της πανδημίας του κορωνοϊού, κινητοποιηθούν, τότε θα μπορούσε να απογειωθεί ο ρυθμός ανάπτυξης. Εν απουσία όμως καταλυτών για την επανεκκίνηση των επιχειρήσεων και των καταναλωτικών δαπανών, η οικονομία θα εγκλωβιστεί σε μία καθοδική σπείρα.
«Όταν μιλάμε για τις προοπτικές της ανάπτυξης, η συμπεριφορά των καταναλωτών παίζει κομβικό ρόλο», αναφέρει η Κάθριν Μαν, μέλος του δ.σ. της Τράπεζας της Αγγλίας.
Τα νοικοκυριά της Ευρωζώνης αποταμίευσαν το 15,7% του διαθέσιμου εισοδήματός τους στο δεύτερο τρίμηνο, νούμερο κατά πολύ υψηλότερο από το 12% πριν από την πανδημία και το ποσοστό αυτό καταγράφει συνεχή άνοδο την τελευταία διετία.
Στη Βρετανία, το ποσοστό αποταμίευσης κυμαίνεται στο 10% αγγίζοντας επίπεδα που έχουν να επαναληφθούν από την περίοδο της πανδημίας, όταν οι καταναλωτές είχαν περιορίσει τις δαπάνες τους.
Σε αντίθεση, το ποσοστό ατομικής αποταμίευσης στις ΗΠΑ υποχώρησε φέτος.
Πρόκειται για μόνιμη αλλαγή;
Οι βαθύτεροι λόγοι είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθούν, επειδή κάποιοι είναι προσωρινοί και άλλοι πιο μόνιμοι.
Όσοι θεωρούν την τάση αυτή προσωρινή, υποστηρίζουν ότι τα νοικοκυριά θα δημιουργήσουν ξανά πλούτο μετά την χειρότερη πληθωριστική κρίση που έχει σημειωθεί εδώ και μια γενιά. Ορισμένοι επικαλούνται και τη μείωση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων, καθώς οι κεντρικές τράπεζες έχουν αρχίσει τις επιτοκιακές μειώσεις.
Οι καταναλωτές είναι επίσης ανήσυχοι και από τον πόλεμο στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, στην Ουκρανία, τη μεταβλητότητα στις τιμές ενέργειας, τον αντίκτυπο από το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ, τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη βαθιά βιομηχανική ύφεση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες περικοπές θέσεων εργασίας.
Ωστόσο, κάποιες διαρθρωτικές μεταβολές είναι πιο ανησυχητικές. Οι καταναλωτές έχουν υποστεί τρία απανωτά σοκ -της πανδημίας, της ενέργειας και του πληθωρισμού- και αυτό θα μπορούσε να τους κάνει πολύ πιο συγκρατημένους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Επίσης, η κλιματική αλλαγή, η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, η αποπαγκοσμιοποίηση και η στροφή της οικονομίας από τη βιομηχανία προς τις υπηρεσίες θα μπορούσαν να κλονίσουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.
Η Γερμανική Ένωση Καταθετών έκανε μία έρευνα ανάμεσα στους καταναλωτές ρωτώντας τους τι θα έκαναν εάν ξαφνικά αποκτούσαν 500 ευρώ και οι περισσότεροι απάντησαν ότι θα τα αποταμίευαν. Αυτό δεν είναι κάτι της στιγμής, είναι μία πιο βαθιά αλλαγή, όπως σημείωσε ο πρόεδρος της ένωσης. Πολύ περισσότερο, οι νεότερες γενιές είναι πιο ανασφαλείς και προβληματισμένες για την κλιματική αλλαγή, τη συνταξιοδότησή τους και πολλά άλλα θέματα.
Η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε μόλις 0,1% στο δεύτερο τρίμηνο στην ΕΕ, ενώ οι επενδύσεις μειώνονται σταθερά.
Αισιόδοξα σημάδια
Βέβαια, υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά σημάδια στον ορίζοντα. Τα επιτόκια μειώνονται, επομένως οι τράπεζες θα μειώσουν τα επιτόκια των καταθέσεων, ενθαρρύνοντας τους καταθέτες να δαπανήσουν τα χρήματά τους.
Επίσης, κάποιοι δείκτες εμπιστοσύνης αρχίζουν να παρουσιάζουν μέτρια βελτίωση και τα νοικοκυριά αρχίζουν να βλέπουν κάποια αύξηση στα εισοδήματά τους μετά από τρία και περισσότερο χρόνια πληθωρισμού.
Η θετική έκπληξη στο ΑΕΠ Ευρωζώνης τρίτου τριμήνου αποδίδεται εν μέρει στην ιδιωτική κατανάλωση, η οποία παρότι παραμένει εξασθενημένη, φαίνεται ότι έχει ήδη αγγίξει κατώτατο σημείο.
Την ίδια στιγμή, η αγορά εργασίας παραμένει ανθεκτική, παρά τα κενά των θέσεων εργασίας. «Οι επιχειρήσεις μπορεί να εξακολουθούν να δυσκολεύονται να καλύψουν τις κενές θέσεις, όμως οι εργαζόμενοι και ειδικά οι πιο εξειδικευμένοι βρίσκουν σχετικά πιο εύκολα δουλειά. Θα υπάρξει ανάκαμψη το 2025», αναφέρει ο Βέλγος κεντρικός τραπεζίτης Πιέρ Βουνς.
moneyreview.gr με πληροφορίες από Reuters
Διαβάστε επίσης: Αυτές είναι οι απόψεις των στελεχών της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό και τα επιτόκια