Του Ξένιου Μεσαρίτη
Μια ερώτηση στις φετινές εξετάσεις Ιστορίας για τη Γ’ Γυμνασίου, ζητούσε από τους μαθητές να κατονομάσουν το πρόσωπο που απεικονίζεται σε φωτογραφία και να απαντήσουν με ποιον πόλεμο σχετίζεται. Η φωτογραφία έδειχνε ξεκάθαρα τον Αδόλφο Χίτλερ με το χαρακτηριστικό μουστάκι, τη σβάστιγγα στον ώμο, παρόν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, άρα όλα τα «στοιχεία» παρόντα. Και όμως, η ορθή απάντηση σε αυτό το ερώτημα απέφερε 10 μονάδες από τις 100 του γραπτού.
Η επιλογή μιας τόσο προφανούς ερώτησης με τόσο βαρύ βαθμολογικό συντελεστή μάς προκάλεσε την περιέργεια και γέννησε προβληματισμό. Είναι σύμπτωμα ενός εκπαιδευτικού συστήματος ίσως και μιας κοινωνίας που έχει χαμηλώσει δραματικά τον πήχη της προσδοκίας. Αυτό είναι εν τέλει και κάτι που επιβεβαιώνουν οι διεθνείς θεσμοί με τις ετήσιες εκθέσεις τους τις τελευταίες μέρες.
Η Κομισιόν επιβεβαιώνει τις χαμηλές προσδοκίες
Στην προχθεσινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο, σημειώνεται ότι «οι αδυναμίες στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ξεκινούν από την προσχολική ηλικία, με χαμηλή συμμετοχή των παιδιών σε ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ECEC), και συνεχίζονται με περισσότερο από τους μισούς 15χρονους να μην επιτυγχάνουν τα ελάχιστα πρότυπα βασικών δεξιοτήτων.»
Ωστόσο δεν είναι μόνο οι αδύναμες επιδόσεις το πρόβλημα. Είναι και η παντελής έλλειψη υψηλών επιδόσεων κάτι που αντικατοπτρίζεται αργότερα τόσο στην οικονομία όσο και ευρύτερα στην κυπριακή κοινωνία. «Το χαμηλό ποσοστό μαθητών με υψηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες και στη δημιουργική σκέψη υπονομεύει την ικανότητα καινοτομίας της χώρας», σημειώνει η Κομισιόν.
Στις αξιολογήσεις με πιο ενδεικτική αυτή του PISA (Programme for International Student Assessment) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για το 2022, η Κύπρος βρέθηκε στις τελευταίες θέσεις, κάτι που επισημαίνεται αρκετές φορές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι μόλις το 1,4% είχαν προηγμένες ικανότητες στην ανάγνωση έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που κυμαίνεται στο 6,5%. Αντίστοιχα στα μαθηματικά 3,9 % έναντι 7,9% στην ΕΕ και 2% στις φυσικές επιστήμες έναντι του 6,9% στην ΕΕ. Επίσης ενδεικτικό, κάτι που σχετίζεται και με την επιβράβευση με του 10% να αναγνωρίσεις την φωτογραφία του Χίτλερ, μόνο 10,4% είχαν υψηλή επίδοση στην δημιουργική σκέψη, έναντι 25,1% του μέσου όρου της ΕΕ.
Δεν έχει να κάνει με τις κοινωνικές τάξεις, οι αδυναμίες είναι οριζόντιες
Η Επιτροπή καταγράφει ότι η κρίση στις επιδόσεις αφορά όλες τις κοινωνικές ομάδες. Σημειώνει ότι, «Η μείωση στις επιδόσεις σε βασικές δεξιότητες ήταν πιο έντονη ανάμεσα σε μαθητές όλων των κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων.»
Αναφέρει ενδελεχώς ότι 32,7% των μαθητών από την ανώτερη κοινωνικοοικονομική τάξη έχουν χαμηλές επιδόσεις, τρεις φορές πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (10,9%). 69,8% των μαθητών από την κατώτερη τάξη δεν φτάνουν το ελάχιστο επίπεδο στα μαθηματικά (αντίστοιχα στην ΕΕ 48%), ενώ η η επίδοση αυτών των μαθητών επιδεινώθηκε κατά 17,6 μονάδες μεταξύ 2018 και 2022.
Το ΔΝΤ στο ίδιο μήκος κύματος
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με την Έκθεσή του για την Κύπρο τις προηγούμενες μέρες. «Οι πολιτικές για την εκπαίδευση πρέπει να διαμορφωθούν κατάλληλα ώστε να ανταποκρίνονται στις ελλείψεις στην αγορά εργασίας και στην αναντιστοιχία δεξιοτήτων.» «Οι πολιτικές για την απασχόληση πρέπει να επικεντρωθούν στην κάλυψη των κενών και στην αναντιστοιχία δεξιοτήτων, καθώς και στην ένταξη των υπόλοιπων τμημάτων του εργατικού δυναμικού, ιδιαίτερα των νέων και των μακροχρόνια ανέργων».
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ουσιαστικά, επαναλαμβάνει την προφανή σύνδεση. Η ποιότητα της εκπαίδευσης δεν είναι παιδαγωγικό ζήτημα μόνο, αλλά είναι οικονομικό και κοινωνικό ζήτημα πρώτης γραμμής.
Ας τους ρωτήσουν αν αναγνωρίζουν και τον Χριστό
Αν η αναγνώριση του Χίτλερ, δυστυχώς μίας προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από τις πιο αναγνωρίσιμες στον κόσμο μας, βαθμολογείται με 10%, για τους τελειόφοιτους του Γυμνασίου, τότε μπορούμε να θέσουμε προς προβληματισμό γιατί να μην ζητηθεί από τους 15χρονους μαθητές να αναγνωρίσουν και τον Ιησού Χριστό για άλλες 10 μονάδες του γραπτού για να περάσουν την επόμενη χρονιά στο Λύκειο;
Εν τέλει ποια αξία έχει η Ιστορία, αν το εξεταστικό σύστημα περιορίζεται στο αυτονόητο και αδιαφορεί για τη δημιουργικότητα, τη σύνθεση της γνώσης αλλά και την χιλιοειπωμένη κριτική σκέψη; Ποια δημιουργικότητα αναπτύσσεται όταν η σωστή αναγνώριση μιας φωτογραφίας ανταμείβεται περισσότερο από τη σύνθεση μιας ερμηνείας;
Είναι καθρέφτης
Όταν οι διεθνείς δείκτες κραυγάζουν για αδυναμία στις βασικές δεξιότητες και πλήρη απουσία αριστείας, η «ερώτηση-δώρο» στις εξετάσεις δεν είναι αθώα. Το επίπεδο του γραπτού της τελικής εξέτασης της Ιστορίας για να προβιβαστεί ένας μαθητής στο Λύκειο πρέπει να εξυπηρετεί στόχους για να δημιουργήσει πολίτες και οικονομικούς δρώντες. Στην τελική δεν αρκεί να ξέρεις ποιος ήταν ο Χίτλερ. Πρέπει να κατανοείς πώς και γιατί κατέστρεψε την Ευρώπη και πώς να μην τον ξαναδείς να επιστρέφει, έστω και με άλλη μορφή. Ούτως ή αλλιώς οι σημερινοί 14χρονοι ή 15χρονοι μαθητές μας της Τρίτης Γυμνασίου θα κληθούν από τα 17 τους, πλέον, να ψηφίσουν και ένα χρόνο μετά στα 18 τους να αποφασίσουν τι να σπουδάσουν και πώς θα συνεχίσουν το μέλλον τους σε αυτή την κοινωνία. Το επίπεδο της παιδείας μας είναι εν τέλει ένας καθρέφτης. Και σαφώς δεν μας κολακεύει.