Της Χριστιάνας Αντωνίου
Η Στατιστική Υπηρεσία δημοσίευσε στις 30 Ιουνίου τα προκαταρκτικά δημοσιονομικά αποτελέσματα για το πρώτο πεντάμηνο του έτους (Ιανουαρίου-Μαΐου 2025), καταδεικνύοντας πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης της τάξης των €551,2 εκ. (1,6% στο ΑΕΠ). Το ποσό είναι οριακά μεγαλύτερο σε σύγκριση με το πλεόνασμα των €542,6 εκ. (1,6% στο ΑΕΠ) της αντίστοιχης περιόδου του 2024. Ο οικονομολόγος Τάσος Γιασεμίδης, μίλησε στο Economy Today και ανάλυσε τη συνολική εικόνα της δημοσιονομικής υγείας της Κύπρου μέχρι στιγμής, εξηγώντας τα πορίσματα.
Σταθερότητα εν μέσω προκλήσεων
Ο κ. Γιασεμίδης αξιολογεί την καταγραφή πλεονασμάτων, σε συνδυασμό με τη μείωση του Δημόσιου Χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ και τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ως θετικά στοιχεία για την κυπριακή οικονομία, ιδίως ενόψει του δύσκολου εξωτερικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, σημείωσε ότι θα πρέπει να αναμένουμε τα στοιχεία Ιουνίου και Ιουλίου για να εκτιμηθεί πλήρως ο βαθμός επηρεασμού της οικονομίας.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί η θετική πορεία της οικονομίας και να προωθηθούν οι ανάλογες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είναι πιο εύκολο να υιοθετηθούν σε περιόδους πλεονασμάτων και μπορούν να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις και την καθημερινότητα των πολιτών. Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλιστούν συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής μέριμνας. Οπότε, παρόλο που οι αριθμοί κρίνονται ικανοποιητικοί, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων.
Σχετικά με το πλεόνασμα που διατηρείται στο ίδιο ποσοστό επί του ΑΕΠ (1,6%) και για τις δύο περιόδους, ο κ. Γιασεμίδης εξήγησε ότι τα στατιστικά στοιχεία του πρώτου πενταμήνου φέτος βρίσκονται στα ίδια επίπεδα με πέρυσι, με μια πολύ μικρή βελτίωση. Το ζητούμενο είναι η διατήρηση αυτής της τάσης, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωπολιτική αστάθεια και τα προβλήματα στο διεθνές εμπόριο.
Αύξηση εσόδων: Οι κύριοι μοχλοί
Ο κ. Γιασεμίδης υπογραμμίζει ότι η σημαντική αύξηση των συνολικών εσόδων κατά €310,8 εκ. (+5,6%) οφείλεται κυρίως στην ενίσχυση των εσόδων από τη φορολογία στο εισόδημα και τον πλούτο, καθώς και στις κοινωνικές εισφορές. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα καθαρά έσοδα του ΦΠΑ (μετά την αφαίρεση των επιστροφών), ο οποίος αποτελεί τον κύριο έμμεσο φόρος, παρουσιάζουν μείωση.
Διεθνείς εκθέσεις καταγράφουν ότι η Κύπρος εμφανίζει τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση σε σχέση με τα φορολογικά έσοδα από τα κέρδη εταιρειών, γεγονός που αποδίδεται τόσο στις καλές επιδόσεις των επιχειρήσεων όσο και στη μετεγκατάσταση εταιρειών στην Κύπρο με σημαντικό αριθμό υπαλλήλων. Ο αυξημένος αριθμός υπαλλήλων ενισχύει τις κοινωνικές εισφορές, οι οποίες όμως καταγράφονται την ίδια στιγμή και ως χρέος προς το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Έτσι, εταιρείες τεχνολογίας και χρηματοοικονομικών μέσων συμβάλλουν στα φορολογικά έσοδα του κράτους, ενώ οι καλές χρονιές σε τουρισμό, ακίνητα και κατασκευές ενισχύουν επίσης σημαντικά τα δημόσια έσοδα του κράτους. Η ναυτιλία, η εκπαίδευση και οι εξαγωγές -όπως αυτές των φαρμάκων- συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στην ενίσχυση του ΑΕΠ της χώρας.
Αύξηση δαπανών: Προβληματισμός για ανελαστικότητα
Σχετικά με την αύξηση των δαπανών κατά €302,1 εκ. (+6,0%), ο κ. Γιασεμίδης απαντά ότι, σε περιόδους αύξησης εσόδων, η αντίστοιχη αύξηση δαπανών μπορεί να θεωρηθεί ορθή διαχείριση. Ωστόσο, ένα αρνητικό στοιχείο είναι ότι, ποσοστιαία, η αύξηση των δαπανών υπερβαίνει αυτή των εσόδων, ενώ ένα μεγάλο μέρος της αύξησης οφείλεται στη διόγκωση του κρατικού μισθολογίου και άλλων ανελαστικών δαπανών.
Ένα υψηλό ποσοστό ανελαστικών δαπανών ενδέχεται να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε περιόδους ύφεσης, καθώς είναι δύσκολο για μια κυβέρνηση να ανακαλέσει παραχωρήσεις. Από την άλλη πλευρά, οι αυξήσεις στους μισθούς ενισχύουν την κατανάλωση και, κατά συνέπεια, τα έσοδα από έμμεσους φόρους – κάτι που προς το παρόν ίσως δεν αποτυπώνεται πλήρως, ενδεχομένως λόγω της υψηλής βάσης σύγκρισης με το προηγούμενο έτος.
Παράλληλα, οι κρατικές δαπάνες πρέπει να σχεδιάζονται ώστε να ενεργοποιούν πολλαπλάσιους ιδιωτικούς πόρους, ενισχύοντας τη συνολική οικονομική δραστηριότητα. Η απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη ανάπτυξη, εφόσον υποστηριχθεί από καλύτερη στόχευση των κρατικών δαπανών σε τομείς με υψηλό πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο και μέσω της ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στη δημόσια διοίκηση.
Συνολική αποτίμηση & μελλοντικές προκλήσεις
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία, ο κ. Γιασεμίδης σημειώνει ότι η κυπριακή οικονομία αναπτύσσεται, ωστόσο το μοντέλο ανάπτυξης απαιτεί προσοχή. Η κοινωνία αντιμετωπίζει δυσκολίες, οι δημόσιες δαπάνες προκαλούν προβληματισμό και οι προκλήσεις παραμένουν σημαντικές. Υπάρχουν θετικά στοιχεία, αλλά τα αρνητικά, όπως η αύξηση των δαπανών, θα πρέπει να τύχουν καλύτερης διαχείρισης.
Η προώθηση των μεταρρυθμίσεων είναι ευκολότερη σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, εφόσον υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι για την υλοποίησή τους. Το ζητούμενο είναι να αξιολογούνται εγκαίρως οι πιθανοί κίνδυνοι υπό λιγότερο ευνοϊκά σενάρια — για παράδειγμα, σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων ή υφεσιακών πιέσεων.
Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο, ωστόσο δεν είναι επαρκείς. Παρατηρείται καθυστέρηση στην προώθηση πολιτικά δύσκολων μέτρων, ιδίως όταν προκαλούνται αντιδράσεις από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Προτεραιότητα πρέπει να είναι το γενικότερο καλό, κάτι που απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση.
Η ψηφιοποίηση αποτελεί πλέον αναγκαιότητα για κάθε σύγχρονο κράτος που σέβεται τους πολίτες του, όπως και η μείωση του κόστους ενέργειας.
Δύσκολο ξωτερικό περιβάλλον & ανταγωνιστικότητα
Η κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει μέσα σε ένα δύσκολο εξωτερικό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από γεωπολιτικές εντάσεις, φαινόμενα αποπαγκοσμιοποίησης, ασθενή ευρωπαϊκή οικονομία, δασμολογικούς πολέμους και γενικότερη μεταβλητότητα. Υπό αυτές τις συνθήκες, οποιεσδήποτε αρνητικές εξελίξεις ενδέχεται να αφήσουν την Κύπρο εκτεθειμένη, εάν δεν υπάρξει έγκαιρη προσαρμογή και περιορισμός των δαπανών.
Από την άλλη πλευρά, η χώρα μας, μέσω της μετεγκατάστασης εταιρειών τεχνολογίας και άλλων κλάδων, έχει αναδειχθεί σε ανταγωνιστικό προορισμό τόσο για επιχειρήσεις όσο και για την εγκατάσταση οικογενειών. Το βασικό ζητούμενο είναι η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.
Τίθεται το ερώτημα: Τι συνιστά πραγματική ανάπτυξη; Είναι, για παράδειγμα, η ασύμμετρη πώληση ακινήτων ή η ορθολογική πολεοδομική ανάπτυξη που προσφέρει δυνατότητες στέγασης στους νέους; Η μονοδιάστατη ανάπτυξη συγκεκριμένων τομέων ενέχει κινδύνους, ενώ ο συνδυασμός τους με την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα –μέσω εισαγωγής στοχευμένης τεχνογνωσίας– μπορεί να προσδώσει μεγαλύτερη βιωσιμότητα. Οι επιδοτήσεις, από μόνες τους, δεν επαρκούν.
Οικονομικός μετασχηματισμός σημαίνει διαρκή προσαρμογή στα νέα δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη την ταχύτητα εξέλιξης της τεχνολογίας. Έτσι, βασικό κριτήριο επιτυχίας ενός δημοσιονομικού μοντέλου είναι η ικανότητα του κρατικού μηχανισμού και της διακυβέρνησης να αξιολογούν ορθά τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα που θα διατηρούν την ανταγωνιστικότητα.
Οι αναλύσεις πρέπει να βασίζονται σε τεχνοκρατικά δεδομένα, παρόλο που είναι αναμενόμενο πως οι πολιτικές ιδεολογίες και σκοπιμότητες θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν τον ρόλο τους. Συνταγή αποτυχίας αποτελεί η αδυναμία ενός κράτους να αντιληφθεί την αναγκαιότητα συγκεκριμένων αλλαγών ή, ακόμα χειρότερα, η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την εφαρμογή τους.
Κατά συνέπεια, από τη μία καταγράφεται ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, ενώ από την άλλη είναι επιτακτική η ανάγκη να τροχοδρομηθούν οι πολιτικές που θα διατηρήσουν τη χώρα ανταγωνιστική, θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών και θα την θωρακίσουν απέναντι σε ενδεχόμενες αρνητικές εξελίξεις στο εξωτερικό περιβάλλον.
Διαβάστε επίσης: Roman Dubov: Δεχθήκαμε πρόταση εξαγοράς για την Πάφος FC