Συνέντευξη στη Βάσια Καττή
«Έγκαιρα εντοπίσαμε λάθη και κενά και προσπαθήσαμε πριν ακόμα εφαρμοστεί η Μεταρρύθμιση, αλλά και μετά την έναρξή της, να τα διορθώσουμε» σημειώνει ο Υπουργός Εσωτερικών. Παράλληλα, επισημαίνει ότι «εναπόκειται πλέον στους ίδιους τους φορείς να επικεντρωθούν στα προβλήματα και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της Μεταρρύθμισης και την ομαλή λειτουργικότητά τους». Σε συνέντευξή του στο “The Golden List of Real Estate”, ο Κωνσταντίνος Ιωάννου στέκεται στην πορεία της μεγάλης Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ξεκαθαρίζει τις ευθύνες που πλέον περνούν στους Δήμους, στους ΕΟΑ και στις Κοινότητες. Την ίδια ώρα, τοποθετείται για το στεγαστικό, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που προκύπτουν και αναλύοντας τις παρεμβάσεις που προωθεί η Κυβέρνηση για να διασφαλίσει προσιτές λύσεις, ιδιαίτερα για νέες οικογένειες και νέους εργαζομένους.
Η Μεταρρύθμιση «μετρά» τον πρώτο χρόνο της
Έναν χρόνο μετά την εφαρμογή της Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ποιος είναι ο πρώτος απολογισμός; Ποιες είναι οι κυριότερες προκλήσεις που εντοπίστηκαν και σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται, μέχρι στιγμής, το νέο μοντέλο στους στόχους που είχαν τεθεί;
Τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είχαμε να αντιμετωπίσουμε μεγάλες προκλήσεις. Πρόκειται για μια εκ βάθρων αλλαγή που, ως αναμενόταν, ξεκίνησε με αρκετές δυσκολίες, απόρροια κυρίως των νομοθετικών αδυναμιών, αλλά και της ελλιπούς προετοιμασίας που έγινε σε κάποιες περιπτώσεις. Ως Κυβέρνηση, έγκαιρα εντοπίσαμε λάθη και κενά και προσπαθήσαμε πριν ακόμα εφαρμοστεί η Μεταρρύθμιση, αλλά και μετά την έναρξή της, να διορθώσουμε αρκετά σημεία, σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε να καταστεί πιο λειτουργικό το νέο περιβάλλον.
Σε επίπεδο Δήμων, έγιναν πολλές ενέργειες από πλευράς του Υπουργείου Εσωτερικών, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι νέες οντότητες έχουν στη διάθεσή τους όλα τα απαραίτητα εργαλεία για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Ενδεικτικά, η κρατική χορηγία είναι αυξημένη κατά €45 εκατομμύρια, ενώ παράλληλα διασφαλίσαμε ότι οι Δήμοι θα συνεχίσουν την υλοποίηση του αναπτυξιακού τους προγραμματισμού, με εξασφάλιση των €12 εκατομμυρίων που οι Τοπικές Αρχές απώλεσαν, εξαιτίας της μεταφοράς της αρμοδιότητας της αδειοδότησης στους ΕΟΑ. Δόθηκε επίσης ποσό ύψους €15 εκατομμυρίων, για να μπορέσουν οι Δήμοι να αναλάβουν ομαλά την αρμοδιότητα της συντήρησης των δρόμων πρωταρχικής σημασίας.
Την ίδια ώρα, όμως, εντοπίζονται αρκετά προβλήματα που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα κάποιων Δήμων, ως αποτέλεσμα κυρίως των συνενώσεων που έγιναν, για τις οποίες δεν λήφθηκαν υπόψη οι υποδείξεις των μελετών που είχαν διενεργηθεί από εμπειρογνώμονες. Διαπιστώθηκε ακόμα ότι η μεταβατική περίοδος των δύο χρόνων δεν αξιοποιήθηκε από όλους για την απαραίτητη προετοιμασία, και ως αποτέλεσμα υπάρχουν Δήμοι διαφορετικών ταχυτήτων. Μια εκ των σοβαρότερων στρεβλώσεων αφορά τον θεσμό των Αντιδημάρχων, τόσο ως προς τον αριθμό τους όσο και ως προς τα περιορισμένα καθήκοντά τους.
Σε σχέση με τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης, και εκεί διαφαίνεται ότι ορισμένοι δεν προετοιμάστηκαν επαρκώς και υπάρχει απόκλιση ως προς την απόδοσή τους, με κάποιους να είναι ακόμα αρκετά πίσω. Η Κυβέρνηση είχε μεριμνήσει για την κατά το δυνατό ομαλή έναρξη της λειτουργίας τους, ειδικότερα σε ό,τι αφορά στον τομέα της αδειοδότησης. Ανάμεσα σε άλλα, σε σχέση με τα θέματα προσωπικού, αποσπάστηκαν όλοι οι λειτουργοί αδειοδότησης από τα επαρχιακά γραφεία του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και των Επαρχιακών Διοικήσεων, μεταφέρθηκαν οι Εργαζόμενοι Ορισμένου Χρόνου που είχαν προσληφθεί για ενίσχυση του τομέα, προσφέρονται διαρκώς εκπαιδεύσεις στο προσωπικό, εγκρίθηκαν τα Σχέδια Υπηρεσίας και οι θέσεις που ζητήθηκαν από κάθε Οργανισμό κ.ο.κ. Επιπρόσθετα, λήφθηκαν μέτρα για την απλοποίηση των διαδικασιών εξέτασης και έκδοσης αδειών, ετοιμάστηκαν κοινά εγχειρίδια, λειτούργησε το σύστημα fast-track διαδικασίας έκδοσης αδειών πολεοδομίας και οικοδομής για χαμηλού και μεσαίου ρίσκου αναπτύξεις, διασφαλίσαμε ότι οι ΕΟΑ δεν θα απωλέσουν το 60% των εσόδων τους από τις αδειοδοτήσεις, ώστε να παραμείνουν οικονομικά βιώσιμοι και αυτόνομοι κ.ά. Εκείνο που αναμένεται, επομένως, είναι οι Οργανισμοί να αξιοποιήσουν όλα αυτά τα εργαλεία που τους έχουν δοθεί και να αυξήσουν την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητά τους, ανταποκρινόμενοι ικανοποιητικά στην εξυπηρέτηση των αναγκών των πολιτών.
Την ίδια ώρα, ευεργετική για τις Κοινότητες εκτιμώ ότι θα είναι η Μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα εξαιτίας της δημιουργίας των Συμπλεγμάτων Παροχής Υπηρεσιών, μέσω των οποίων θα εξορθολογιστεί το πλαίσιο λειτουργίας των Κοινοτικών Συμβουλίων τόσο μεμονωμένα όσο και ως ομάδες με κοινά γεωγραφικά, πολιτιστικά και διοικητικά χαρακτηριστικά. Η δυνατότητα των Συμπλεγμάτων να στελεχωθούν με επιστημονικό προσωπικό θα συμβάλει στη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας τους και θα περιορίσει τις περιπτώσεις κακοδιαχείρισης, ενώ θα επιτρέψει στις Κοινότητες να συμμετάσχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα και να εξασφαλίζουν χρηματοδότηση για την υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, ώστε να αναβαθμιστούν οι Κοινότητες και η ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Το Υπουργείο Εσωτερικών και η Κυβέρνηση έχουν προβεί σε σειρά ενεργειών, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η μετάβαση στο νέο περιβάλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα, με την κατάθεση δύο πακέτων τροποποιήσεων που κατέθεσε μέχρι στιγμής, έχουν ρυθμιστεί σοβαρές νομοθετικές αδυναμίες. Συνεπώς, εναπόκειται πλέον στους ίδιους τους φορείς (Δήμους, ΕΟΑ και Κοινότητες/Συμπλέγματα Κοινοτήτων) να επικεντρωθούν στα προβλήματα και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της Μεταρρύθμισης και την ομαλή λειτουργικότητά τους.
Διαφορετικές ταχύτητες στην απόδοση των ΕΟΑ
Η μετάβαση στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης συνοδεύτηκε από ενοποίηση υπηρεσιών, μετακίνηση προσωπικού και ζητήματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ενοποίησης αρχείων. Έχουν εντοπιστεί καθυστερήσεις σε στρατηγικά έργα; Υπάρχει σχεδιασμός για περαιτέρω ενίσχυση των Οργανισμών, ώστε να διασφαλιστεί η επιχειρησιακή τους ετοιμότητα;
Στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης μεταφέρθηκαν οι τομείς της αδειοδότησης, της υδροδότησης και της αποχέτευσης. Είναι γεγονός ότι η συγκέντρωση αυτών των αρμοδιοτήτων, που επηρεάζουν την καθημερινότητα όλων των πολιτών, υπό μια ομπρέλα, σίγουρα θα συμβάλει σε βάθος χρόνου στην καλύτερη εξυπηρέτηση.
Συγκεκριμένα σε σχέση με τον τομέα της αδειοδότησης, η συνένωση των 46 προηγούμενων αδειοδοτουσών Αρχών (Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, Δήμοι και Επαρχιακές Διοικήσεις) στους πέντε Οργανισμούς είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για καλύτερη διαχείριση του ανθρώπινου προσωπικού, αλλά και βελτίωση των διαδικασιών. Παρόλο που από πλευράς Κράτους έγιναν πολλές ενέργειες τόσο για την απλοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης όσο και για τη διευκόλυνση των ΕΟΑ (απόσπαση προσωπικού, εφαρμογή ταχείας διαδικασίας αδειοδότησης για χαμηλού και μεσαίου ρίσκου αναπτύξεις, εφαρμογή κοινού εγχειριδίου για την εξέταση και την έκδοση αδειών κ.ο.κ.), τα δεδομένα δείχνουν ότι κάποιοι ΕΟΑ ανταποκρίνονται σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό, ενώ κάποιοι άλλοι δεν βρίσκονται στο επιθυμητό επίπεδο. Είναι για αυτό που επαναλαμβάνω ότι οι ΕΟΑ, ως διοικητικά και οικονομικά αυτόνομες οντότητες, οφείλουν να καταρτίσουν και να εφαρμόσουν πλάνο για την αύξηση της αποδοτικότητάς τους και την γρηγορότερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Η αδειοδότηση των έργων στρατηγικής σημασίας και των μεγάλων αναπτύξεων παρέμειναν στην αρμοδιότητα του Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και εξετάζονται στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων και μέσω ταχείας διαδικασίας. Σε αυτό, συμβάλλει πλέον και η λειτουργία του Κέντρου Εξυπηρέτησης Επιχειρήσεων, ενός one-stop-shop, στο οποίο επενδυτές και επιχειρήσεις από την Κύπρο και το εξωτερικό απευθύνονται για να λάβουν καθοδήγηση και υποστήριξη, ώστε να εξασφαλίσουν όλες τις απαραίτητες άδειες για τη λειτουργία τους, περιλαμβανομένων και των αδειών πολεοδομίας και οικοδομής.
Νέα εποχή στην αδειοδότηση
Αναφερθήκατε στην ταχεία και αυτοματοποιημένη διαδικασία αδειοδότησης που εφαρμόζεται για περίπου το 50% των αιτήσεων, κάνοντας λόγο για «καινοτομία για τη χώρα μας». Ποια είναι τα μέχρι στιγμής ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα;
Από τον Οκτώβρη του 2023, υλοποιήσαμε σε φάσεις τη μεταρρύθμιση του τομέα της αδειοδότησης, ως μια παράλληλη και άμεσα συνδεδεμένη διαδικασία με τη Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο, εφαρμόσαμε μια σειρά 22 μέτρων για την απλοποίηση της διαδικασίας υποβολής, εξέτασης και έκδοσης αδειών πολεοδομίας και οικοδομής. Από αυτά, ξεχωρίζω την ετοιμασία εγχειριδίων για την κοινή και ομοιόμορφη εφαρμογή των οδηγιών και των εγκυκλίων και την εκ των προτέρων διεκπεραίωση διαβουλεύσεων με άλλες Υπηρεσίες/Αρχές, που περιορίζουν τις καθυστερήσεις και απλοποιούν τη διαδικασία. Για να επιταχυνθεί ακόμα περισσότερο η διαδικασία αδειοδότησης, εφαρμόστηκε από τον περασμένο Οκτώβριο η ταχεία και αυτοματοποιημένη διαδικασία αδειοδότησης για τις αναπτύξεις χαμηλού (μονοκατοικίες και διπλοκατοικίες) και μεσαίου (τετραώροφες πολυκατοικίες μέχρι 20 διαμερίσματα ή αναπτύξεις μέχρι 12 κατοικίες σε σειρά) ρίσκου, η οποία προβλέπει την έκδοση των απαραίτητων αδειών εντός συνολικά 40 και 80 εργάσιμων ημερών, αντίστοιχα. Πέραν της αισθητής μείωσης του χρόνου εξέτασης και έκδοσης των αδειών, η καινοτομία στον νέο τρόπο αδειοδότησης έγκειται στο γεγονός ότι μεταφέρεται η αρμοδιότητα για την ορθότητα των στοιχείων της αίτησης στους μελετητές, κάτι που ήταν και αίτημα του ΕΤΕΚ, ως αναγνώριση της επιστημονικής και επαγγελματικής κατάρτισής τους.
Την ίδια ώρα, βασική αλλαγή προωθήθηκε και στο επίπεδο των ελέγχων. Δεν μένουμε μόνο στον τυποποιημένο έλεγχο της αίτησης, αλλά μεταφέρουμε πλέον τον έλεγχο επί του εδάφους, στα εργοτάξια των οικοδομών, σε τρία στάδια καθ’ όλη τη διάρκεια των κατασκευαστικών εργασιών μιας ανάπτυξης. Ο νέος τρόπος ελέγχου, ιδιαίτερα στις μεσαίου ρίσκου αναπτύξεις, πέραν της ενίσχυσης της ποιότητας των ελέγχων, λειτουργεί αποτρεπτικά και στο κομμάτι της εμφάνισης αυθαίρετων και μη αναστρέψιμων κατασκευών στις οικοδομές.
Ανθρωποκεντρική πολιτική με στόχο την προσιτή κατοικία
Ποιες είναι οι βασικές αρχές της στεγαστικής πολιτικής που ακολουθεί σήμερα η Κυβέρνηση; Τι διαφορετικό επιχειρείται σε σχέση με το παρελθόν όσον αφορά τη στόχευση, τη συνεργασία με ιδιώτες και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων;
Η στεγαστική πολιτική που εφαρμόζει η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, είναι για πρώτη φορά ολοκληρωμένη και στοχεύει στην άμβλυνση του στεγαστικού προβλήματος που αντιμετωπίζει μερίδα του πληθυσμού. Τα Σχέδια που υλοποιούνται εστιάζουν πρωτίστως στην επίλυση της σοβαρής έλλειψης οικιστικού αποθέματος που παρατηρείται στην Κύπρο, εξαιτίας διάφορων παραγόντων. Ιδιαίτερα, η μεγαλύτερη έλλειψη παρατηρείται στα αστικά κέντρα, εξ ου και επικεντρωνόμαστε στις δημαρχούμενες περιοχές, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζουμε τις περιοχές της υπαίθρου και των ορεινών. Την ίδια ώρα, η στόχευση είναι στην παραγωγή προσιτής κατοικίας, έτσι ώστε να δοθούν περισσότερες επιλογές σε δικαιούχους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά κοινωνικής και οικονομικής ευαλωτότητας.
Η στεγαστική πολιτική εστιάζει σε δύο άξονες: την αύξηση του οικιστικού αποθέματος στην ολότητά του, με έμφαση στην παραγωγή προσιτής κατοικίας, και στην ενίσχυση της οικονομικής δυνατότητας των πολιτών, με επίκεντρο τους νέους και τις ομάδες του πληθυσμού που ανήκουν στις χαμηλές και μεσαίες εισοδηματικές τάξεις. Για να πετύχουμε τον σκοπό μας για αύξηση των μονάδων στέγασης, απαιτείται η σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα.
Σε αυτό το πλαίσιο, κατά την άποψή μου, η ουσιαστικότερη παρέμβαση που επιχειρείται με τη στεγαστική πολιτική είναι το Σχέδιο Παροχής Πολεοδομικών Κινήτρων και το Σχέδιο Build to Rent, μέσω των οποίων παραχωρείται επιπρόσθετος συντελεστής δόμησης μέχρι 45% σε επαγγελματίες ανάπτυξης γης, με υποχρέωση παραχώρησης μέρους ή του συνόλου των επιπλέον μονάδων στην αγορά προσιτής κατοικίας (ενοίκιο ή αγορά). Ο στόχος είναι διπλός: η αύξηση του αποθέματος στην ολότητά του και η προσθήκη προσιτών κατοικιών στην αγορά. Παράλληλα, προσφέρεται η επιλογή εξαγοράς του συντελεστή δόμησης, με καταβολή του αντισταθμίσματος στο Ειδικό Ταμείο Προσιτής Στέγης του ΚΟΑΓ. Ο Οργανισμός, ως ο καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας παραγωγής προσιτής κατοικίας, θα αξιοποιήσει αυτά τα ποσά για την υλοποίηση του δικού του προγράμματος, διασφαλίζοντας ότι θα προσφερθούν οικιστικές μονάδες οι οποίες να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών.
Τα Σχέδια αγκαλιάζονται από τους επαγγελματίες ανάπτυξης γης, και ήδη το ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Εκτιμάται ότι την επόμενη τριετία θα παραχθούν και θα ενταχθούν στην αγορά κατοικίας πέραν των 2.000 οικιστικών μονάδων, γεγονός που θα βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση. Επίσης, από το μέχρι στιγμής ενδιαφέρον, ποσό πέραν των €9 εκατομμυρίων θα εισρεύσει στο Ειδικό Ταμείο του ΚΟΑΓ.
Αναζητούνται λύσεις για το «Ανακαινίζω - Ενοικιάζω»
Παρά το ελκυστικό πακέτο που προσφέρεται με το ύψος των χορηγιών και των φοροελαφρύνσεων, το πρόγραμμα «Ανακαινίζω - Ενοικιάζω» καταγράφει περιορισμένη συμμετοχή. Πού εντοπίζετε τις βασικές αιτίες και ποια μέτρα εξετάζετε, ώστε να καταστεί το πρόγραμμα πιο ελκυστικό και αποτελεσματικό στην αύξηση του οικιστικού αποθέματος;
Το Σχέδιο «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, που συμπεριλήφθηκε στη στεγαστική πολιτική του Κράτους κατόπιν πρότασης του ΕΤΕΚ, ως επιστημονικού μας συμβούλου, με στόχο να δώσει βραχυπρόθεσμες λύσεις στην αγορά προσιτού ενοικίου. Παρ’ όλα αυτά, έχετε δίκιο ότι δεν έτυχε της αναμενόμενης ανταπόκρισης, παρά το ελκυστικό πακέτο κινήτρων και φορολογικών ελαφρύνσεων που περιλαμβάνει. Αξιολογούμε όμως συνεχώς τα δεδομένα, ώστε να το βελτιώσουμε με στόχο να έχει μεγαλύτερη απόδοση.
Η «πράσινη» μετάβαση της αγοράς ακινήτων
Η υποχρέωση για μηδενικές εκπομπές άνθρακα στα νέα δημόσια κτήρια από το 2028 και στα ιδιωτικά από το 2030 φέρνει σημαντικές αλλαγές για την αγορά ακινήτων. Πώς προετοιμάζεται η Κύπρος για την εφαρμογή αυτών των απαιτήσεων και ποια στήριξη παρέχεται ή σχεδιάζεται για τις επιχειρήσεις του τομέα ανάπτυξης γης, ώστε να συμμορφωθούν χωρίς να πληγεί η βιωσιμότητα των έργων;
Οι απαιτήσεις, που προβλέπονται στο πλαίσιο της υποχρέωσης για μηδενικές εκπομπές άνθρακα στα νέα κτήρια, θα ενσωματωθούν στην άδεια οικοδομής, ως υποχρεώσεις οποιουδήποτε υποβάλλει αίτηση για εξασφάλιση άδειας. Οι αλλαγές που θα εφαρμοστούν αφορούν κυρίως τον τρόπο κατασκευής ενός κτηρίου, τα υλικά που θα χρησιμοποιούνται κ.ο.κ. Η νέα διαδικασία θα δώσει τη δυνατότητα να υιοθετήσουμε έναν διαφορετικό τρόπο χτισίματος, χωρίς κατ’ ανάγκη ο τρόπος αυτός να συνεπάγεται αύξηση στο κατασκευαστικό κόστος. Το γεγονός πως τα υλικά που θα χρησιμοποιούνται θα είναι πιο βιώσιμα και με μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, μεσοπρόθεσμα θα μειώσει το κόστος και παράλληλα θα διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των έργων.
Διαβάστε επίσης: Ιωάννου: Οι ΕΟΑ θα στελεχωθούν άμεσα - Καμία ανησυχία για την εποπτεία πολυκατοικιών