Του Χρήστου Μιχάλαρου
Σε ανησυχητικά επίπεδα και αρκετά πιο πάνω από τον μέσο όρο των κρατών της Ευρώπης κινείται η παραοικονομία στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Η έκθεση αφορά στην περίοδο από το 2000 μέχρι το 2016 και αφορά όλες τις χώρες της Ευρώπης, ανεξαρτήτως αν βρίσκονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ζώνης του ευρώ.
Όπως φαίνεται και στο σχετικό διάγραμμα, το μέγεθος της παραοικονομίας στην κυπριακή επικράτεια για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα βρίσκεται ψηλότερα από χώρες όπως η Ελλάδα, η Αλβανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστρία που σημειώνει τις καλύτερες επιδόσεις.
Σε υψηλότερα επίπεδα κινούνται χώρες όπως η Εσθονία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και το Κόσοβο το οποίο φιγουράρει στην κορυφή της λίστας.
Το «οικοσύστημα» μεγαλώνει
Το ανησυχητικό στοιχείο, όπως καταγράφεται στην έκθεση, είναι ότι το μέγεθος και το «οικοσύστημα» των παράνομων οικονομικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο διευρύνονται, την ώρα που ο μέσος όρος στην Ευρώπη παραμένει σταθερός, ενώ χώρες όπως η Τσεχία και Βόρεια Μακεδονία έχουν προχωρήσει σε μέτρα και μεταρρυθμίσεις οι οποίες μείωσαν το πρόβλημα.
«Ενώ το μέσο μέγεθος της παραοικονομίας στην Ευρώπη παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερό στα μέσα της δεκαετίας του 2000, η δυναμική παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάμεσα στα κράτη. Σε πολλά από αυτά η παραοικονομία αυξήθηκε τις αρχές της δεκαετίας του 2000 (π.χ. στην Κροατία, την Κύπρο, την Ελλάδα και την Σερβία), ενώ σε άλλες μειώθηκε (Τσεχία, Βόρεια Μακεδονία). Στις περισσότερες χώρες η παραοικονομία αυξήθηκε για την περίοδο 2008-2010 και στην συνέχεια μειώθηκε σε προ κρίσης επίπεδα», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Χαρτογραφώντας το πρόβλημα στις ευρωπαϊκές χώρες, το ΔΝΤ σημειώνει ότι αυτό παρουσιάζει μεγάλο εύρος, καθώς εκτείνεται από λιγότερο από 10% μέχρι άνω του 40% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Στις αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες η παραοικονομία διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στο 10-20%, ενώ στις αναπτυσσόμενες, ο δείκτης σκαρφαλώνει στο 30-35%.
Στην Κύπρο, το έτος 2016 η παραοικονομία «κλείδωσε» στο 30,4%.
Αλλιώς τα υπολογίζει η Στατιστική Υπηρεσία
Διαφορετική εικόνα για την κυπριακή οικονομία και την παραοικονομία φαίνεται ότι έχει η Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου, η οποία υπολογίζει ότι το μέγεθος του προβλήματος δεν ξεπερνάει το 5% του ΑΕΠ.
Μιλώντας στο Economy Today, ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Σταύρος Καραγιώργος αναφέρει ότι η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στην χώρα μας είναι μια από τις τέσσερις συνολικά της ΕΕ για την οποία δεν διατηρούνται επιφυλάξεις εκ μέρους της Eurostat, κάτι που ενισχύει την αξιοπιστία.
«Η Eurostat είναι ένας εξαιρετικά ισχυρός επόπτης, προσφέρει ένα επιστημονικά δυνατό μεθοδολογικό υπόβαθρο και διαθέτει πρωτόκολλα τα οποία έχει ενσωματώσει και η Κύπρος. Η “σκιώδης οικονομία” υπάρχει όπου υπάρχει οικονομία κι έχει βρεθεί τρόπος να περιλαμβάνεται στο ΑΕΠ της κάθε χώρας. Εμείς είμαστε σε θέση να ενσωματώσουμε στους υπολογισμούς μας την παραοικονομία και σας βεβαιώ ότι αυτή δεν ξεπερνάει το 5% του κυπριακού ΑΕΠ και μάλιστα με πτωτική τάση από το 2017 κι εντεύθεν», τονίζει.
Οι γενικές διαπιστώσεις μας «φωτογραφίζουν»
Η έκθεση του ΔΝΤ ναι μεν δεν προχωράει σε πορίσματα και προτάσεις για την κάθε χώρα, περιοριζόμενη στις γενικές διαπιστώσεις, ωστόσο κάποια συμπεράσματα μοιάζουν να «κουμπώνουν» στην περίπτωση της Κύπρου.
Σύμφωνα με αυτές, το μεγάλο μέγεθος της παραοικονομίας ενισχύει την στρατηγική των εταιριών να διατηρούν μικρό το επίσημο μέγεθός τους, προκειμένου να μην εντοπίζονται εύκολα όταν προχωρούν σε παράνομες ή μη σύννομες ενέργειες. Την ίδια ώρα, οι ασαφείς οικονομικές δραστηριότητες και η απουσία συγκεκριμένων δομών και στελέχωσης διευρύνουν την παραοικονομία, πλήττουν την φοροεισπρακτική ικανότητα του κράτους και μειώνουν τα δημόσια έσοδα, κάτι που έχει άμεση επίπτωση στα δημόσια οικονομικά και στην δυνατότητα της γενικής κυβέρνησης να αυξήσει τις δαπάνες σε κρίσιμους τομείς όπως η Υγεία, η Παιδεία και εν προκειμένω η Άμυνα.
Τι προκαλεί την παραοικονομία
Ποια όπως είναι τα αίτια της διατήρησης της παραοικονομίας σε τόσο υψηλά επίπεδα; Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η χαμηλή ποιότητα των κρατικών θεσμών, η μεγάλη γραφειοκρατία, τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, η διαφθορά στο δημόσιο, η βαριά φορολογία σε συνδυασμό με τον αδύναμο φοροεισπρακτικό μηχανισμό αποτελούν τις βασικές πληγές, ενώ μια από τις πιο αποτελεσματικές «θεραπείες» του προβλήματος προβάλλεται η ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.