Του Χρήστου Μιχάλαρου
Μπορεί να μοιάζει εν πρώτοις αδόκιμο στις ημέρες της εξάπλωσης μιας φονικής πανδημίας οι περισσότεροι εξ ημών να ασχολούμαστε με την οικονομική διάσταση, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για την αύξηση του κόστους δανεισμού του κράτους έναντι των διεθνών αγορών.
Ωστόσο, οι οικονομικές απώλειες που εκτιμάται να έχει η παγκόσμια οικονομία κατά την διάρκεια αυτής της κρίσης, τρομάζουν, βάζοντας στο ζύγι ιστορικές συγκυρίες που συγκρίνονται, όχι μόνο με το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, αλλά με εκείνες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε μια γωνία αυτής της συγκυρίας, οι εθνικές κυβερνήσεις μεταξύ άλλων έχουν να αντιμετωπίσουν το κόστος δανεισμού, το οποίο βλέπουν να αυξάνεται ραγδαία της τελευταίες ημέρες, αλλά και το κίνδυνο της πιστοληπτικής υποβάθμισης ή και της χρεωκοπίας. Και είναι λογικό: καθώς οι αρμοί κλυδωνίζονται, καθώς οι ισορροπίες κλονίζονται και οι ισολογισμοί αναθεωρούνται ο ένας μετά τον άλλο, γίνεται χρήση των δημοσιονομικών περιθωρίων και πέφτουν στην πραγματική οικονομία εκατομμύρια κρατικού χρήματος για να μην υπάρξει κατάρρευση, το κόστος δανεισμού, τα ποσά δηλαδή που τα κράτη πληρώνουν στις αγορές μέσω των τοκοχρεωλυσίων των κρατικών ομολόγων, αυξάνονται.
Αυξάνεται και το πόσο βαθιά βάζει το χέρι στην κρατική τσέπη το ίδιο το κράτος για να εξυπηρετήσει αυτές τις ανάγκες. Άρα ο φορολογούμενος.
Μπορεί οι εξαγγελίες για την κυπριακή οικονομία και οι κινήσεις της Κεντρικής Τράπεζας να ήταν άμεσες, ωστόσο σε μια τέτοια δύσκολη και ιδιαιτέρως σκοτεινή παγκόσμια συγκυρία, όπου το εμπόριο καθηλώνεται, οι υπηρεσίες βάζουν λουκέτο και οι αγορές βυθίζονται στο κόκκινο, τα πράγματα αν μη τι άλλο δεν μπορεί να είναι προβλέψιμα και η αβεβαιότητα στην οικονομία λειτουργεί ως δηλητήριο.
Τι είναι το κόστος δανεισμού;
Εξηγώντας με απλά λόγια στο Economy Today, ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης αναφέρει ότι το κράτος δεν διαφέρει και πολύ από τα οικονομικά που ξέρουμε ως νοικοκυριά, καθώς έχει τα εισοδήματα του (κυρίως από φόρους), αλλά και τα πολλά έξοδα του (μισθοί, έργα, υγεία, παιδεία, άμυνα κλπ.).
“Σχεδόν όλα τα κράτη έχουν διαχρονικά δημιουργήσει -όπως και τα νοικοκυριά- το χρέος τους, άλλα επενδύοντας τα χρήματα που δανείζονται σοφά και άλλα σε πρόσκαιρες προσφορές ωφελημάτων. Το χρέος αυτό αποτελεί την αγορά κρατικών ομολόγων. Πωλητές σε αυτή την αγορά τα διάφορα κράτη που εκδίδουν τα ομόλογα”, αναφέρει.
Ποιοι δανείζουν στο κράτος
Αγοραστές των ομολόγων, λέει ο κος Τελώνης, είναι διάφορα επενδυτικά ταμεία, ιδιώτες επενδυτές μεγάλοι και μικροί και κεντρικές τράπεζες που χρησιμοποιούν την αγορά αυτή ως εργαλείο για αύξηση ή μείωση της ρευστότητας στην αγορά.
“Το ομόλογο του κάθε κράτους αξιολογείται από τους επενδυτές αυτούς ανάλογα με τον κίνδυνο που παρουσιάζουν – κίνδυνο μη αποπληρωμής. Και η αξιολόγηση στηρίζεται σε μια αξιολόγηση του αξιόχρεου μιας χώρας που γίνεται από τους οίκους αξιολόγησης αλλά και από την ίδια άποψη των επενδυτών στην αγορά των ομολόγων. Για μια χώρα με χαμηλή αξιολόγηση –όπως η Κύπρος- σημαίνει ότι τα ομόλογα που εκδίδουμε ως χώρα θα πρέπει να προσφέρουν ικανοποιητικό επιτόκιο για να καλύπτουν το επενδυτικό ρίσκο”, τονίζει.
Είναι και οι συνθήκες
Πάντως, πέρα από αυτή την βασικής αρχής μεγάλο ρόλο διαδραματίζουν και οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά ομολόγων κατά την έκδοση του ομολόγου.
“Σε συνθήκες υπερβάλλουσας ρευστότητας όπως αυτές που επικρατούσαν το 2019 οι αγοραστές /επενδυτές υπερτερούσαν κατά πολύ των πωλητών. Έτσι, χώρες όπως η Κύπρος που κατά την κρίση των οίκων αξιολόγησης είχαν μια συνεπή πρόοδο «αμείβονταν» από τους επενδυτές με υπερπροσφορά για αγορά των ομολόγων τους με αποτέλεσμα να πετυχαίνουμε την μείωση του τελικού επιτοκίου της έκδοσης. Αυτό σημαίνει για μας μικρότερη δαπάνη για να εξυπηρετήσουμε το χρέος μας . Και το όφελος μετριέται σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ”, σημειώνει.
Τι συμβαίνει στην Κύπρο
Σύμφωνα με τον Χρηματοοικονομικό Αναλυτή και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του CFA Cyprus Διονύση Σινάνο, οι αποδόσεις, δηλαδή τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων παγκοσμίως έχουν ανέβει. Άρα και το κόστος δανεισμού.
“Τα κρατικά ομόλογα της Κύπρου δεν θεωρούνται τόσο ασφαλή ως επένδυση, όσο τα αμερικανικά ή τα γερμανικά ομόλογα. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι μια αδύναμη χώρα, η οποία μόλις βγήκε από μια βαριά κρίση. Συνεπώς, οι πιο αδύναμες χώρες έχουν ομόλογα αυξημένου κινδύνου και όσο αυξάνεται ο κίνδυνος, τόσο πιο εύκολα αυξάνονται και οι αποδόσεις, για να καλύψουν την αβεβαιότητα που υπάρχει στην αγορά με την επένδυσή τους. Αυτό, αυξάνει και το κόστος δανεισμού για την Κύπρο”, εξηγεί.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ωστόσο, υπάρχει όμως άλλος ένας παράγοντας που δεν βοηθάει την κατάσταση με τις αποδόσεις: οι περισσότερες κυβερνήσεις και δη οι ευρωπαϊκές, έχουν ανακοινώσει ότι θα προχωρήσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε δανεισμό, προκειμένου να ενισχύσουν τις δημοσιονομικές τους πολιτικές εν μέσω κρίσης.
“Αυτό θέτει σε κίνηση το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Δανεισμός σημαίνει κρατικά ομόλογα και η αυξημένη ζήτηση από τα κράτη σε δανεικά, κάνει το κόστος δανεισμού να αυξάνεται. Σε κάθε περίπτωση ο πιστωτικός κίνδυνος υπό τις παρούσες συνθήκες για όλα τα κράτη, άρα και για την Κύπρο, είναι ορατός”, τονίζει.
Σωσίβιο η επενδυτική βαθμίδα, αλλά για πόσο…;
Εξαιρετικά σημαντικό για την Κύπρο, σύμφωνα με τον κο Τελώνη, είναι το γεγονός ότι η Κύπρος βρίσκεται στην επενδυτική βαθμίδα (εκτός από την αξιολόγηση του οίκου Moody’s).
“Η επάνοδος στην επενδυτική βαθμίδα επιτρέπει στα κυπριακά ομόλογα να ενταχθούν στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης – δηλαδή να αγοραστούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα” αναφέρει.
Από την πλευρά του ο κος Σινάνος βάζει στην εξίσωση το γεγονός ότι η χώρα μας δεν έχει άμεσες υποχρεώσεις για αποπληρωμή χρέους. Τα κρατικά ομόλογα ναι μεν πληρώνουν εξαμηνιαία κουπόνια, ωστόσο η πλήρη εξόφληση αρχίζει από το 2022.
“Αυτό σημαίνει ότι η Κυβέρνηση έχει χρόνο να διαχειριστεί την κατάσταση, χωρίς την πίεση των αποπληρωμών που θα άδειαζαν μέρος των ταμείων. Σίγουρα θα πρέπει να υπάρξει νέος δανεισμός για να μπορέσει να χρηματοδοτηθούν οι νέες ανάγκες που προκύπτουν από το πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο Υπουργός Οικονομικών. Σημαντικό ρόλο παίζει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα η οποία προχωράει σε ποσοτική χαλάρωση για να βοηθήσει τις κυβερνήσεις”, εξηγεί.
Σημαντική κίνηση, σύμφωνα με τον ίδιο, αποδείχτηκε επίσης η γρήγορη έξοδος στις αγορές εντός των δύο πρώτων μηνών του 2020, με χαμηλό κόστος δανεισμού.
Η άλλη άποψη για νέο δανεισμό
Ο κος Τελώνης πάντως θεωρεί ότι ίσως να μην χρειαστούν νέα δανεικά. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Κυβέρνηση είχε δημιουργήσει μέσω των πλεονασμάτων του κρατικού προϋπολογισμού των τελευταίων χρόνων ένα απόθεμα που μειώνει σε κάποιο βαθμό τον δανεισμό που απαιτείται για να χρηματοδοτηθεί η δαπάνη της έκτακτης κατάστασης.
“Αυτά πρακτικά σημαίνουν ότι ο επιπρόσθετη δαπάνη που αναλαμβάνουμε μπορεί να χρηματοδοτηθεί χωρίς να χρεοκοπήσουμε το κράτος και ταυτόχρονα χωρίς να αναγκαστούμε να δανειστούμε στα ψηλά και αυξανόμενα επιτόκια μιας αγοράς ομολόγων υπό πανικό. Επομένως έχουμε την οικονομική δυνατότητα να καλύψουμε τα τεράστια έξοδα των πρώτων μηνών αυτού του αγώνα και μάλιστα αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα με επιθετικό τρόπο – κάτι που πιθανόν θα καθορίσει και το πόσο γρήγορα θα θέσουμε την κατάσταση υπό έλεγχο”, σημειώνει.
Καταλήγοντας, τονίζει ότι κάθε πρόβλεψη αυτή την στιγμή για το μέλλον είναι παρακινδυνευμένη.
“Μόνο όταν τεθεί η κατάσταση υπό έλεγχο όχι μόνο στην Κύπρο αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο – ηρεμήσουν οι αγορές και έχουμε μια αποτίμηση της νέας τάξης πραγμάτων – γιατί περί αυτού θα πρόκειται θα μπορέσουμε να δούμε πως προχωρούμε”, καταλήγει.
Πόσο είναι το κόστος δανεισμού σήμερα
Το νέο 10ετες ομόλογο αναφοράς της Κύπρου λήξης 2030 που εκδόθηκε μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, από 0,56% στο τέλος Φεβρουαρίου εκτινάχθηκε η απόδοση του μέχρι τις 19 Μαρτίου στο 1,63% στις διεθνείς αγορές, ξεπερνώντας κατά πολύ το κουπόνι έκδοσης του που ήταν το 0,63%.
Επιπλέον, η διαφορά απόδοσης του 10ετούς κυπριακού ομολόγου έναντι του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου (Spread) βρισκόταν στις 19 Μαρτίου περίπου στις 180 μονάδες βάσης από 110 μονάδες βάσης στο τέλος του προηγούμενου μήνα.
Το κυπριακό ομόλογο λήξης 2028 ανήλθε στο 1,42%, από μόλις 0,39% στο τέλος του προηγούμενου μήνα, με το κουπόνι έκδοσης του να είναι στο 2,38%.
Η απόδοση του νέου 20ετούς ομολόγους της Κυπριακής Δημοκρατίας με κουπόνι 1,25%, λήξης 2040, βρίσκεται στο 1,91%, από 1,08% στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020.
Επίσης, η απόδοση του 15ετους ομολόγου που εξέδωσε η Κυπριακή Δημοκρατία τον Φεβρουάριο του 2019 και λήγει το 2034, με κουπόνι 2,75%, βρίσκεται στο 1,71%, από 0,76%.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι αποδόσεις των ομολόγων της Κύπρου που διαπραγματεύονταν με αρνητική απόδοση και λήγουν το 2022, 2023 και 2024, βρίσκονται πλέον οι αποδόσεις τους στο 0,94%, 1,01% και 0,57%, αντίστοιχα.