Της Θεοδώρας Νικολάου
Δύσκολες αποφάσεις θα κληθούν να λάβουν οι κυπριακές επιχειρήσεις μετά το πέρας της εφαρμογής των σχεδίων στήριξης της κυβέρνησης και βεβαίως μετά τη λήξη της ρήτρας για απαγόρευση απολύσεων, που ισχύει μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2020.
Από την 1η Νοεμβρίου, λοιπόν, οι εργοδότες θα βρεθούν στην άβολη θέση να προβούν σε επώδυνες ενέργειες, ώστε να διατηρήσουν βιώσιμες τις επιχειρήσεις τους, όπως το να μειώσουν το προσωπικό ή το να μειώσουν τις ώρες εργασίας, κάτι που θα συνεπάγεται μειώσεις μισθών, ενώ δυστυχώς δεν αποκλείεται να υπάρξουν και επιχειρήσεις που θα βάλουν λουκέτο.
Όποια οδό κι αν ακολουθήσουν, το σίγουρο είναι ότι ο αριθμός των ανέργων στη χώρα μας θα εκτοξευθεί και πάλι στα ύψη. Ήδη τους τελευταίους μήνες, με την έξαρση της πανδημίας και την αναγκαστική εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων και το lockdown, παρατηρούμε μια σταδιακή αύξηση της ανεργίας. Με στόχο την αναχαίτιση αυτού του φαινομένου, το Υπουργείο Εργασίας επεξεργάζεται σχέδια κινήτρων για προσλήψεις από τους καταλόγους ανέργων, ενώ τονίζει πως ακόμα και οι προειδοποιήσεις για απόλυση δεν θα πρέπει να γίνονται πριν από την 1η Νοεμβρίου 2020.
Η ανεργία το πρώτο εξάμηνο
Με βάση τα στοιχεία που τηρούνται στα Επαρχιακά Γραφεία Εργασίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος Ιανουαρίου έφτανε τα 26.214 πρόσωπα, τον Φεβρουάριο τα 25.620, τον Μάρτιο τα 26.353, τον Απρίλιο τα 28.591, τον Μάιο τα 29.604 και στο τέλος Ιουνίου 2020 έφτασε τα 31.158 πρόσωπα. Με βάση τα στοιχεία διορθωμένα για εποχικές διακυμάνσεις, τα οποία δείχνουν την τάση της ανεργίας, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων τον Ιούνιο του 2020 μειώθηκε στα 33.538 πρόσωπα σε σύγκριση με 33.797 τον προηγούμενο μήνα. Σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2019, σημειώθηκε αύξηση 12.198 προσώπων ή 64,3%, που αποδίδεται κυρίως στους τομείς των δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης (αύξηση 6.880), του εμπορίου (αύξηση 1.757), των μεταφορών και αποθήκευσης (αύξηση 820), των διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων (αύξηση 635), των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων (αύξηση 456) και των τεχνών, διασκέδασης και ψυχαγωγίας (αύξηση 355).
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Επαρχιακών Γραφείων Εργασίας, ο ακριβής αριθμός εγγεγραμμένων ανέργων στον τομέα των υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης τον Ιούνιο του 2019 ήταν μόλις στους 1.972, ενώ τον φετινό Μάιο εκτοξεύθηκε στους 9.293 και τον Ιούνιο στους 8.852. Στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο, στην επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών, τον Ιούνιο του 2019 ήταν εγγεγραμμένοι 3.564 άνεργοι, ενώ φέτος τον Μάιο αυξήθηκαν στους 5.162 και τον Ιούνιο στους 5.321. Μεγάλη αύξηση σημειώθηκε και στον τομέα της μεταφοράς και αποθήκευσης, αφού πέρσι τον Ιούνιο οι εγγεγραμμένοι άνεργοι ήταν μόλις 600, ενώ φέτος τον Μάιο ανήλθαν στους 1.405 και τον Ιούνιο στους 1.420.
Βεβαίως, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με ενημέρωση του Τμήματος Εργασίας, η σύγκριση των στοιχείων από τον μήνα Μάρτιο του 2020 και μετά, με τα στοιχεία προηγούμενων μηνών, δεν θεωρείται αντικειμενική. Αυτό οφείλεται στην εφαρμογή από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης των έκτακτων μέτρων που ανακοινώθηκαν από το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για διενέργεια αυτόματων ανανεώσεων των εγγεγραμμένων ανέργων και νέων εγγραφών ανέργων χωρίς φυσική παρουσία, με στόχο την αποφυγή της εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Βαρύς ο αντίκτυπος της πανδημίας
Μιλώντας στο Economy Today για τον αντίκτυπο της πανδημίας στις κυπριακές επιχειρήσεις, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΕΒΕ, Μάριος Τσιακκής, ανέφερε πως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επιπτώσεις είναι έντονες και πολύ σοβαρές. Όπως είπε, σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις έχουν μειωμένα έσοδα, την ώρα που τα έξοδά τους παραμένουν σταθερά, οπότε η ρευστότητά τους είναι σχεδόν μηδενική. Αυτό, συνέχισε, τους δημιουργεί πολλά προβλήματα στο να αντεπεξέλθουν και να νιώσουν ισχυρές για να μπορέσουν να διανύσουν αυτή τη νέα κρίση που βιώνουν.
Αναφερόμενος στη στήριξη που δόθηκε στις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους από το κράτος, ο κ. Τσιακκής είπε πως η κάλυψη ενός μέρους του μισθολογικού κόστους μέσω των σχεδίων του Υπουργείου Εργασίας ήταν ένα θετικό στοιχείο, αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος του συνόλου των εξόδων μιας επιχείρησης. Οπότε, εξήγησε, για να δημιουργήσουν κέρδος οι επιχειρήσεις ή για να καταστούν βιώσιμες σε βάθος χρόνου, δεν φτάνει μόνο η στήριξη που δόθηκε.
Ο κ. Τσιακκής τόνισε πως «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πάρα πολλές επιχειρήσεις θα δυσκολευτούν να σταθούν στα πόδια τους μετά το τέλος της στήριξης. Ακόμα κι αυτές που παραμένουν ακόμη κάτω από τη στήριξη του κράτους, ουσιαστικά τους δίνεται μια παράταση για να αντέξουν». Σύμφωνα με τον ίδιο, αν η οικονομία δεν μπορέσει να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς, που η εκτίμηση είναι ότι δεν θα μπορέσει, λόγω του τουρισμού που δεν θα λειτουργήσει φέτος, ή λόγω της μειωμένης καταναλωτικής συμπεριφοράς του κόσμου που παίρνει μειωμένα εισοδήματα, ή ακόμα και λόγω της μείωσης του κύκλου εργασιών των εξαγωγικών αγορών στις οποίες αποτείνονται, τότε οι επιχειρήσεις θα βρεθούν δυστυχώς στη δύσκολη θέση να προχωρήσουν –σε συνεννόηση πάντα με τους εργαζομένους τους– σε αναπροσαρμογές μισθών και ωφελημάτων. Αυτό, όπως είπε, μπορεί να σημαίνει μείωση των ωρών εργασίας, που θα επιφέρει κάποια αναπροσαρμογή στο ύψος των μισθών, ενώ κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει ότι κάποιες επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να προβούν σε απολύσεις. Ερωτηθείς σχετικά, ο κ. Τσιακκής είπε πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν θα έχουμε μαζικές απολύσεις, ωστόσο οι εκτιμήσεις λένε ότι δεν θα έχουμε μεγάλη αύξηση στο ποσοστό ανεργίας. Άλλωστε, πρόσθεσε, ο στόχος είναι να κρατηθούν οι θέσεις εργασίας. «Κανένας, όμως, δεν μπορεί να αποκλείσει και το σενάριο κάποιες επιχειρήσεις να υποχρεωθούν να κλείσουν», συνέχισε.
Σε ερώτηση τι πρέπει να κάνουν οι επιχειρήσεις μετά το τέλος της παροχής στήριξης από το κράτος, ο κ. Τσιακκής είπε πως το ΚΕΒΕ συμβουλεύει τα μέλη του να κάνουν έναν επανασχεδιασμό και έναν επαναπρογραμματισμό, με βάση την ισχύουσα κατάσταση στην οποία βρίσκεται η κάθε εταιρεία. «Να λάβουν κάποιες αποφάσεις αυτοσυντήρησης και να προβούν σε προληπτικές κινήσεις, ώστε να μη βρεθούν στη δύσκολη θέση να κλείσουν. Για παράδειγμα, όπως έγινε και το 2013, όταν αρκετές εταιρείες μείωσαν τις ώρες και τους μισθούς, ώστε να μην προχωρήσουν σε απολύσεις. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο της καθολικής μείωσης μισθών, πάντα μετά από συνεννόηση με τους υπαλλήλους, για να μειωθεί το κόστος, ενώ η άλλη επιλογή είναι να μειωθεί το προσωπικό», κατέληξε.
Ανάκτηση απωλειών εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022
Με τη σειρά του, ο Γενικός Διευθυντής της ΟΕΒ, Μιχάλης Αντωνίου, σε δηλώσεις του στο Economy Today και ερωτηθείς για τον πραγματικό αντίκτυπο της πανδημίας στις κυπριακές επιχειρήσεις, είπε πως σε κάποιες επιχειρήσεις η πανδημία έχει προκαλέσει πραγματική ισοπέδωση, σε κάποιες άλλες βαριές απώλειες και σε άλλες σοβαρές αλλά για την ώρα διαχειρίσιμες ζημιές. Περαιτέρω, πρόσθεσε πως το βέβαιο είναι ότι, όταν θα γίνεται ο λογαριασμός των κερδοζημιών, πολύ δύσκολα θα εντοπιστεί επιχείρηση με θετικό πρόσημο. Εξάλλου, σημείωσε, ακόμα και στο αισιόδοξο σενάριο, οι ασκήσεις προσομοίωσης της ΟΕΒ δίνουν μείωση του ΑΕΠ εντός του 2020 πέριξ του 6%, ποσοστό που δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη καμιά οικονομική δραστηριότητα.
Σε ερώτηση πόσο ορατός είναι ο κίνδυνος απολύσεων μετά το τέλος της παροχής στήριξης από το κράτος, ο κ. Αντωνίου απάντησε πως «δεν είναι εύκολο να αποφευχθούν οι απολύσεις σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης, όπως αυτές που δημιουργούνται. Το σίγουρο είναι ότι τα σχέδια έχουν λειτουργήσει καταλυτικά στην αποφυγή μαζικών απολύσεων και μας έχουν δώσει χρόνο για ψύχραιμη αξιολόγηση των δεδομένων και σχεδιασμό των αντιδράσεών μας. Χάρη στα σχέδια της Υπουργού Εργασίας, έχουμε την αναγκαία άνεση χρόνου να αναζητήσουμε και να συμφωνήσουμε με τους κοινωνικούς μας εταίρους ηπιότερα μέτρα, περιορίζοντας στο ελάχιστο δυνατόν τις απολύσεις. Γνωρίζετε βέβαια ότι, μέχρι και τον Φεβρουάριο, το σοβαρότερο πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας ήταν η οξύτατη έλλειψη εργατικού δυναμικού». Ο κ. Αντωνίου τόνισε ότι ουδείς εργοδότης επιθυμεί να αποδεσμεύσει εργαζομένους επί των οποίων επένδυσε και τους οποίους θα χρειάζεται εκ νέου μόλις επιστρέψει η κανονικότητα. Πρόσθεσε πως είναι γι’ αυτό που η ΟΕΒ ενθαρρύνει τις συναινετικές διευθετήσεις για επιμερισμό του προβλήματος, με προσωρινές ρυθμίσεις που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να παραμείνουν βιώσιμες και στους εργαζομένους να κρατήσουν τις δουλειές τους. «Η αύξηση της ανεργίας είναι ωστόσο αναπόφευκτη, αλλά πιστεύω ότι θα είναι σε διαχειρίσιμα επίπεδα, ενώ το στοίχημα θα είναι η γρήγορη ανάκτηση όσων θέσεων εργασίας θα έχουν χαθεί». Οι εκτιμήσεις της ΟΕΒ, συνέχισε, δείχνουν ότι θα φτάσουμε στα επίπεδα του 2019 εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022.
Όσον αφορά τις επιλογές των επιχειρήσεων, ο κ. Αντωνίου ανέφερε πως πλήγματα που είναι ανεπανόρθωτα συνήθως παράγουν μη αναστρέψιμα αποτελέσματα και οδηγούν είτε στη σημαντική συρρίκνωση είτε στην παύση των εργασιών μιας επιχείρησης. «Εκεί όμως που υπάρχουν έστω και ελάχιστες προοπτικές επιβίωσης, ο Κύπριος επιχειρηματίας θα βρει τους τρόπους να σταθεί όρθιος και να συνεχίσει την πορεία του. Μετά από τριάντα χρόνια που ζω με τους επιχειρηματίες, έμαθα να πιστεύω βαθιά στις δημιουργικές τους ικανότητες», κατέληξε.
Στα σκαριά σχέδια κινήτρων για προσλήψεις ανέργων
Στο μεταξύ, από πλευράς της, η κυβέρνηση ετοιμάζει σχέδια κινήτρων προς τις επιχειρήσεις μέσω της επιδότησης του μισθολογικού κόστους για προσλήψεις από τον ερχόμενο Νοέμβριο από τον κατάλογο των ανέργων. Όπως δήλωσε πρόσφατα ενώπιον της Βουλής η Υπουργός Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ζέτα Αιμιλιανίδου, στόχος της κυβέρνησης είναι ένα μεγάλο κονδύλι από την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, γύρω στα 12 με 15 εκατομμύρια ευρώ, να πάει στην κατάρτιση ανέργων, ενώ ένα άλλο ποσό από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα στοχεύει στην επιδότηση του μισθολογικού κόστους για πρόσληψη ανέργων, οι οποίοι πιθανόν να αντιμετωπίσουν προβλήματα μετά τον Οκτώβριο, που λήγουν τα υφιστάμενα ειδικά σχέδια του Υπουργείου Εργασίας.
Η Υπουργός ανέφερε ότι εδώ και έναν μήνα υπάρχει συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων με στόχο «την πλήρη αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για νέα σχέδια για την ανεργία ή νέα σχέδια για διατήρηση θέσεων εργασίας».
«Ήδη έχουμε πάρει την έγκριση από τη Διεύθυνση για τη νέα προγραμματική περίοδο 2021 για αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου», ανακοίνωσε η κ. Αιμιλιανίδου, εκφράζοντας την ελπίδα ότι σύντομα θα προκηρυχθούν τα σχέδια για τη στήριξη της πρόσληψης ανέργων, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι τα σχέδια αυτά θα έχουν ισχύ τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2020 και Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2021.
Ο όρος που θα τίθεται για τις επιχειρήσεις, σύμφωνα με την κ. Αιμιλιανίδου, είναι να μην είχαν προβεί σε απολύσεις και σε μείωση μισθών.
«Για τις σωστές επιχειρήσεις θα είναι μεγάλο κίνητρο», ανέφερε και σημείωσε ότι «η εκπαίδευση με την πρόσληψη θα έχει μεγάλη σημασία και ένας από τους στόχους μας θα είναι η εκπαίδευση στην ψηφιακή τεχνολογία». Ανέφερε επίσης ότι, αν εργοδοτήσουν από τον κατάλογο των ανέργων, η επιδότηση θα ανέρχεται στο 90% και προειδοποίησε πως «οποιαδήποτε πρόσληψη (εργαζομένου) είναι εκτός του καταλόγου δεν θα επιδοτείται».
ΑΠΟ 1η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΟΙ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Περαιτέρω, η Υπουργός Εργασίας είπε ότι το σημερινό ύψος της ανεργίας δεν είναι ανησυχητικό, λόγω του ότι αυτό οφείλεται, όπως εξήγησε, στον ξενοδοχειακό τομέα, οι εργαζόμενοι του οποίου υπό άλλες συνθήκες θα επέστρεφαν στην εργασία τους. Πρόσθεσε επίσης ότι τα δεδομένα δείχνουν πως η ανεργία οφείλεται κυρίως στο ότι «δεν επέστρεψε ο ξενοδοχοϋπάλληλος στα ξενοδοχεία και δεν επέστρεψαν οι εργαζόμενοι στα κέντρα αναψυχής των τουριστικών περιοχών και σε όλες τις συναφείς δραστηριότητες». Ωστόσο, η κ. Αιμιλιανίδου εξέφρασε ανησυχία για το πώς θα εξελιχθεί η ανεργία μετά τη λήξη των ειδικών σχεδίων για εργαζόμενους και για επιχειρήσεις του Υπουργείου Εργασίας. «Μας ανησυχεί ιδιαίτερα και το ότι, ενώ έχουν δοθεί €500 εκατομμύρια για στήριξη της απασχόλησης, τόσο μέσω σχεδίων για επιχειρήσεις όσο και μέσω άλλων κυβερνητικών σχεδίων (αναστολή δόσεων, αναστολή ΦΠΑ κ.ά.), μια επιχείρηση μόλις τελειώσει η υποχρέωσή της ίσως αρχίσει να απολύει υπαλλήλους», ανέφερε, προσθέτοντας ότι αυτό το θεωρεί «απαράδεκτο». Δήλωσε επίσης ότι η πρώτη απόφαση που έλαβε το Υπουργείο Εργασίας για διατήρηση των θέσεων εργασίας είναι ότι οποιαδήποτε προειδοποίηση για απολύσεις, που με βάση τον νόμο κυμαίνεται ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας του κάθε εργαζομένου στις 4-5 εβδομάδες, δεν μπορεί να αρχίσει πριν από το τέλος Οκτωβρίου, που λήγει και το τελευταίο σχέδιο επιδότησης για τα ξενοδοχεία και τις συναφείς δραστηριότητες. Πρόσθεσε ότι πολλοί εργοδότες ζήτησαν να μπορεί να αρχίσει η προειδοποίηση για απόλυση πριν από τον Οκτώβριο και η απάντηση του Υπουργείου ήταν ότι οποιαδήποτε προειδοποίηση για απόλυση αρχίζει από την 1η Νοεμβρίου 2020.
- Διαβάστε επίσης: Υφυπουργός Καινοτομίας: Οι κυπριακές επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να καινοτομούν
Στον πάγο ο εθνικός κατώτατος μισθός
Όσον αφορά τις συζητήσεις που γίνονταν πριν από την έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού για εισαγωγή εθνικού κατώτατου μισθού, φαίνεται ότι αυτές μπαίνουν στον πάγο. Όπως εξήγησε η Υπουργός, πρόκειται για μια δέσμευση της κυβέρνησης και οι σχετικές μελέτες που έγιναν, σε συνεργασία με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας αλλά και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν ολοκληρωθεί. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι «θα πρέπει να συζητηθεί αυτό το θέμα όταν θα δούμε τα επίπεδα ανεργίας λόγω της πανδημίας», αφού η απόφαση της κυβέρνησης είναι η εισαγωγή του εθνικού κατώτατου μισθού όταν θα υπάρχουν συνθήκες πλήρους απασχόλησης.