Η αναγκαιότητα για φορολογική μεταρρύθμιση δημιουργείται από τις επιχειρηματικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου
Η Κύπρος μετά το 2003, χρονιά κατά την οποία υπήρξε η μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση, αποτελεί ένα ανταγωνιστικό χρηματοοικονομικό κέντρο, που εμπιστεύονται οι επενδυτές, παρά το γεγονός ότι υπήρξαν περίοδοι κατά τις οποίες η εμπιστοσύνη αυτή είχε κλονιστεί, όπως το 2013 με το κούρεμα των καταθέσεων.
Η φορολογία αποτελεί ένα εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής, που επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να διαμορφώνει την κοινωνική της πολιτική, τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό και την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών, όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος («πράσινοι φόροι»).
Η διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών πρέπει να λαμβάνει υπόψη από τη μια την κοινωνική συνοχή και από την άλλη τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Το φορολογικό βάρος δηλαδή σε πολίτες και επιχειρήσεις πρέπει να είναι τέτοιο, που για τους ιδιώτες να μην περιορίζει σημαντικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και για τις επιχειρήσεις να μη θέτει φραγμούς στις περαιτέρω επενδύσεις και ανάπτυξή τους.
Σταθερό, απλό και δίκαιο
Σημαντική παράμετρος επιτυχίας ενός φορολογικού συστήματος είναι η σταθερότητα, εφόσον τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι πολίτες θέλουν να γνωρίζουν το φορολογικό βάρος των επόμενων ετών, έτσι ώστε να μπορούν να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για περαιτέρω επενδύσεις και για καλύτερο σχεδιασμό του οικογενειακού τους προϋπολογισμού.
Έχουμε όλοι παρατηρήσει ότι οι συνεχείς αλλαγές στο φορολογικό σύστημα της Ελλάδας με τα διαδοχικά μνημόνια έπληξαν σημαντικά τις ξένες επενδύσεις και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.
Την ίδια στιγμή, το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, να είναι δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση. Σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η χρήση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης τόσο σε θέματα συμμόρφωσης (η Κύπρος κάνει σταδιακά βήματα βελτίωσης με την κατάθεση δηλώσεων ηλεκτρονικά και την αγορά νέου λογισμικού συστήματος από το Τμήμα Φορολογίας), όσο και σε θέματα ελέγχου (με το πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών η Κύπρος αναμένεται να λάβει μεγάλο όγκο πληροφοριών, νοουμένου ότι συμμορφωθεί πρώτα με τις διεθνείς πρακτικές προστασίας των προσωπικών δεδομένων).
Χρειάζεται «ξεκαθάρισμα» στις φορο-νομοθεσίες
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η χώρα μας, μη έχοντας βαριά βιομηχανία, χρησιμοποίησε το φορολογικό σύστημα ως εργαλείο ενίσχυσης των επαγγελματικών υπηρεσιών από το 2003, χρονιά κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η τελευταία, ολιστική φορολογική μεταρρύθμιση. Έκτοτε υπήρξαν πολλές τροπολογίες, είτε επειδή το επέβαλλαν οι συνθήκες για να μπορέσει η Κύπρος να διατηρηθεί ως ένα ανταγωνιστικό χρηματοοικονομικό κέντρο και να ενισχυθούν οι επενδύσεις, είτε επειδή επιβάλλονταν νέοι όροι μέσα από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τους διεθνείς δανειστές.
Το κείμενο των φορολογικών νομοθεσιών, ακόμη και αν δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές, χρήζει επαναδιατύπωσης και «ξεκαθαρίσματος», ώστε να είναι πιο εύκολο στην κατανόηση και την εφαρμογή. Για παράδειγμα, υπάρχουν διαφορετικά άρθρα, διάσπαρτα μέσα στις νομοθεσίες, που επιβάλλουν πρόστιμα για μη συμμόρφωση από τον φορολογούμενο, τα οποία θα ήταν καλύτερα να ενσωματωθούν σε ένα άρθρο ώστε να είναι ξεκάθαρες οι συνέπειες σε περίπτωση μη αποπληρωμής των φορολογικών υποχρεώσεων εντός χρονοδιαγραμμάτων.
Εργαλείο για προώθηση πολιτικών
Η φορολογική νομοθεσία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο προώθησης συγκεκριμένων πολιτικών. Πρόσφατα, για παράδειγμα, για να γίνει δυνατή η πώληση δανείων και ο περιορισμός των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), επεκτάθηκε η φορολογική απαλλαγή σε περιπτώσεις που επενδυτικό ταμείο ανακτά υποθήκες έναντι δανείου και σε περιπτώσεις που το ακίνητο πωλείται σε τρίτο πρόσωπο, με το αντίτιμο να χρησιμοποιείται για αποπληρωμή δανείου.
Επιπλέον φορολογικά κίνητρα δίνονται στις περιπτώσεις που η Πολιτεία θέλει να προωθήσει συγκεκριμένους τομείς, όπως έγινε πρόσφατα με τον τομέα των επενδυτικών ταμείων, ενώ αναμένονται να ακολουθήσουν τα νομοσχέδια που αφορούν τον τομέα της οπτικοακουστικής. Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στις φορολογίες και επιβαρύνσεις που αφορούν τα ακίνητα, κάτι το οποίο βοήθησε στην ανάκαμψη του τομέα. Η κατάργηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας εντελώς, είναι ένα θέμα το οποίο ακόμη συζητείται, εφόσον από τη μια γίνονται αναφορές για δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών και από την άλλη η μη φορολόγηση αδρανών περιουσιακών στοιχείων δεν προωθεί την ανάπτυξή τους.
Σημειώνεται ότι η αναγκαιότητα για φορολογική μεταρρύθμιση δημιουργείται από τις επιχειρηματικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου. Για παράδειγμα, από του χρόνου αυξάνονται τα «βάρη» στις επιχειρήσεις από την αύξηση στις εισφορές για κοινωνικές ασφαλίσεις και την καταβολή των εισφορών για το σχέδιο υγείας· την ίδια στιγμή αυξάνονται οι πιέσεις για την επιβολή ακόμη υψηλότερων «πράσινων» φόρων.
Κίνητρο για αποταμιεύσεις
Το μέτρο φορολογικής ελάφρυνσης, που περιλαμβάνεται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2019, είναι η μείωση του ποσοστού έκτακτης εισφοράς για την άμυνα στους τόκους εισπρακτέους. Η σημαντική μείωση των επιτοκίων σε συνδυασμό με την υψηλή φορολογία στους τόκους (για φορολογικούς κατοίκους Κύπρου, εφόσον μόνο αυτή η κατηγορία υπόκειται στη νομοθεσία που αφορά την έκτακτη εισφορά για την άμυνα), αποτελούσε αντικίνητρο στις αποταμιεύσεις και οδηγούσε τους πολίτες στο ψάξιμο άλλων επενδύσεων, όπως ο τομέας των ακινήτων, και στην κατανάλωση (ή ακόμα στην αποπληρωμή δανείων διότι μέχρι το 2013 υπήρχε το φαινόμενο κάποιος να έχει MEΔ στο ένα τραπεζικό ίδρυμα και καταθέσεις σε άλλο). Αυτό ωφελεί μια οικονομία, η οποία βρίσκεται σε ύφεση.
Με την απόσυρση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης και την αναμενόμενη αύξηση των επιτοκίων (και τη μείωση του φορολογικού βάρους), οι πολίτες, νοουμένου ότι ενισχύεται η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, ενδεχομένως να αυξήσουν το ποσοστό των εισοδημάτων που αποταμιεύουν. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης και περιορισμό του πληθωρισμού. Φυσικά, δεν αναμένεται σε καμία περίπτωση να παρατηρηθούν τα υπερβολικά υψηλά καταθετικά επιτόκια, τα οποία παρατηρήθηκαν την περίοδο πριν από την οικονομική κρίση.
Οι ζυμώσεις σε ευρωπαϊκό πεδίο
Την ίδια στιγμή, ο τομέας των υπηρεσιών καλείται να αναδιαμορφώσει το μοντέλο ανάπτυξής του. Είναι γεγονός πως αριθμός ξένων επενδυτών δημιουργούν εταιρείες στην Κύπρο πραγματοποιώντας τις επενδύσεις τους μέσω της χώρας μας, ώστε να εκμεταλλευτούν τον χαμηλό εταιρικό φορολογικό συντελεστή και τη μη φορολόγηση των μερισμάτων εισπρακτέων και των κερδών από την πώληση μετοχών/ομολόγων. Η τάση που διαμορφώνεται στο διεθνές πολιτικό σκηνικό είναι η αμφισβήτηση της δυνατότητας λειτουργίας τέτοιων εταιρειών, δηλαδή εταιρειών χωρίς βάση (substance) στη χώρα εγγραφής.
Οι ενέργειες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τη θέσπιση ενιαίας φορολογικής βάσης θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, ειδικά και μετά την επικείμενη έξοδο της Βρετανίας, η οποία ήταν μια από τις μεγάλες χώρες που έφερνε αντιρρήσεις διαχρονικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο από την ΕΕ. Αν, για παράδειγμα, αποφασιστεί, ενιαία, ότι τα μερίσματα εισπρακτέα φορολογούνται (αναφερόμαστε στις περιπτώσεις που ο ιδιοκτήτης της εταιρείας είναι μη φορολογικός κάτοικος Κύπρου και δεν υπόκειται σε έκτακτη εισφορά για την άμυνα), τότε το πλεονέκτημα που παρέχει η Κύπρος ως χώρα ίδρυσης ιθυνουσών εταιρειών θα περιοριστεί.