του Τάσου Γιασεμίδη
Βασικό κριτήριο επιτυχίας ενός επιχειρηματικού ή δημοσιονομικού μοντέλου είναι η δυνατότητα της επιχείρησης ή του κρατικού μηχανισμού – διακυβέρνησης να αξιολογούν σωστά τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και να λαμβάνουν εκείνα τα μέτρα που θα διατηρούν την ανταγωνιστικότητα.
Οι αναλύσεις πρέπει να βασίζονται σε τεχνοκρατικά δεδομένα, αν και είναι αναμενόμενο ότι οι πολιτικές ιδεολογίες / σκοπιμότητες πάντοτε θα διαδραματίζουν τον ρόλο τους. Συνταγή αποτυχίας αποτελεί η αδυναμία να αντιληφθεί μια επιχείρηση ή ένα κράτος την αναγκαιότητα να υπάρξουν συγκεκριμένες αλλαγές ή ακόμα χειρότερα να μην υπάρχει η βούληση της διοίκησης της επιχείρησης ή της διακυβέρνησης να προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές.
Η διασύνδεση των οικονομιών των χωρών μεταξύ τους γίνεται σταδιακά εντονότερη, ειδικά όσον αφορά εξωγενείς οικονομίες χωρίς τη μεγάλη εσωτερική ζήτηση. Σημειώνεται ότι, με βάση τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία, τους πρώτους επτά μήνες του 2021 το εμπορικό έλλειμα στην Κύπρο μεγεθύνθηκε με τις εισαγωγές να παρουσιάζουν αύξηση πέραν του 11% και τις εξαγωγές μείωση κοντά στο 7%.
Η Κύπρος ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχει σε όλα τα θεσμικά όργανα και εφαρμόζει όλες τις οδηγίες. Στο πλαίσιο αυτό έχει λάβει τη βδομάδα που μας πέρασε την πρώτη δόση που αφορά το Ταμείο Ανασυγκρότησης, με την Πρόεδρο της Κομισιόν να αναφέρει ότι «ξεκινά ο πράσινος και ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας».
Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα εστιάζει κυρίως στην τεχνολογική αναβάθμιση/ψηφιοποίηση των οικονομιών, σε πολιτικές διασφάλισης του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της απασχόλησης και ευημερίας των πολιτών.
Γίνεται αντιληπτό ότι το όφελος για κάθε κράτος μέλος της ΕΕ θα εξαρτηθεί από τον χρόνο εκταμίευσης των κονδυλίων, το ποσοστό απορρόφησης και τον πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα που θα έχουν οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομία. Βασική προϋπόθεση επιτυχίας του σχεδίου είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενεργοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και επενδύσεων.
«Δεν σημαίνει διαγραφή του παρελθόντος»
Αν κάποιος αναλύσει αυτήν τη στιγμή σε ποιους τομείς οφείλεται το θετικό ποσοστό ανάπτυξης που παρουσιάζεται, θα διαπιστώσει ότι η ανάπτυξη έχει προέλθει από τους ίδιους παραδοσιακούς τομείς που τροφοδοτούσαν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας και πριν από δέκα χρόνια (με τους τομείς της Υγείας και της Εκπαίδευσης να ενισχύονται) ίσως να εντοπίζεται μια διαφοροποίηση ως προς το μέγεθος συνεισφοράς ανά τομέα.
Μετασχηματισμός της οικονομίας δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση διαγραφή του παρελθόντος, αλλά ενίσχυση των υφιστάμενων οικονομικών τομέων μέσα από πιο ευέλικτες διαδικασίες, συνέργειες και εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη νέων, μέσα από την εξέταση των αναγκών των επιχειρηματιών / επενδυτών και της κοινωνίας σε συνδυασμό με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει ο τόπος.
Από την έξαρση της πανδημίας μέχρι σήμερα υιοθετούνται μέτρα στήριξης των οικονομιών και ενίσχυσης της ρευστότητας / χρηματοδότησης. Η απόσυρση των μέτρων στήριξης από τη μια θα πρέπει να γίνει σταδιακά, αλλά από την άλλη η παρατεταμένη στήριξη θα δημιουργήσει ανισορροπίες και στρεβλώσεις στην αγορά και την οικονομία.
Στην τελική, θα πρέπει να αφεθούν οι δυνάμεις της αγοράς να δράσουν, ώστε να βρεθεί το νέο οικονομικό ισοζύγιο, με κάποιες επιχειρήσεις ενδεχομένως να μην μπορούν ν’ ανταπεξέλθουν στο νέο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον. Ήδη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έδωσαν το σήμα για περιορισμό των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης και αγοράς ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά.
Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. H ψηφιοποίηση της κρατικής μηχανής είναι απαραίτητη για τη μείωση του διοικητικού φόρτου.
Εσθονία και Ελλάδα (μεταβιβάσεις ακινήτων πλέον γίνονται ηλεκτρονικά από συμβολαιογράφους μέσα σε λίγα λεπτά) έχουν κάνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια, ενώ παρόμοιες πολιτικές αναμένουμε να δούμε σύντομα και στην Κύπρο, με την ενίσχυση του προγράμματος Αριάδνη, εμπλουτίζοντάς το με επιπλέον κρατικές υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να διεκπεραιώνονται εργασίες ηλεκτρονικά, σε συνδυασμό με ηλεκτρονικές πληρωμές.
Οι επιχειρηματίες και γενικά οι επενδυτές, πέρα από το σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο, αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται. Σε κανένα δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και μεγάλες καθυστερήσεις, όσον αφορά τις επενδύσεις του, λόγω των προβλημάτων που ενδεχομένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες.
Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, του δικαστικού τομέα, της εξειδίκευσης όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, η διασφάλιση ενός πιο φιλικού προς το περιβάλλον οικονομικού μοντέλου, η διασφάλιση της σωστής αξιολόγησης, ανέλιξης και του μισθολογίου στον δημόσιο τομέα, το ενδεχόμενο δημοσιονομικό βάρος από την εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας είναι ζητήματα που πρέπει να αναλυθούν λεπτομερώς.
Μεγάλο ζητούμενο όσον αφορά το Ταμείο Ανασυγκρότησης είναι η διασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής άντλησης πόρων για ενίσχυση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου και η μεγέθυνση του πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα των μέτρων. Το τελευταίο θα γίνει μόνο αν υπάρχει πλήρης συνεννόηση με τους παράγοντες της αγοράς και της κοινωνίας, ώστε να προσαρμόσουν τα μοντέλα και τις πολιτικές τους στις δράσεις του προγράμματος.
Σημαντικό σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία (π.χ. η διασφάλιση χαμηλότερου κόστους ενέργειας θα αποφορτίσει τα νοικοκυριά) και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Πέραν της τοπικής κοινωνίας, η δημιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών αναμένεται να προσελκύσει ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν μέσω Κύπρου ή να δημιουργήσουν την έδρα τους στη χώρα.
Οποιεσδήποτε αλλαγές και κίνητρα που παρέχονται πρέπει να υιοθετούν και μηχανισμούς ελέγχου και λογοδοσίας, χωρίς όμως αυτό να αναιρεί το ίδιο το μέτρο και να προκαλεί ασύμμετρες καθυστερήσεις. Ο εκσυγχρονισμός των μηχανισμών ελέγχου μέσα από την τεχνολογική αναβάθμιση θα προσδώσει ταχύτητα και αποδοτικότητα στις διαδικασίες.
Δεν υπάρχει το βέλτιστο οικονομικό μοντέλο
Στην οικονομική θεωρία δεν υπάρχει το βέλτιστο οικονομικό μοντέλο που πρέπει να ακολουθεί κάθε χώρα. Αυτό όμως που διατυπώνεται είναι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να αξιολογούνται οι στρατηγικές και οι αποφάσεις, ώστε η κάθε κυβέρνηση να διαμορφώνει τις πολιτικές που είναι καλύτερες για τον τόπο.
Πρέπει απαραίτητα να υπάρξει αξιολόγηση των ανθρώπινων και άλλων πόρων της χώρας, να αναλυθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες που δημιουργούνται. Απαιτούνται συγκεκριμένες ενέργειες και υλοποιήσιμοι σχεδιασμοί (πολλές φορές στο παρελθόν ακούστηκαν υπερβολικοί στόχοι, χωρίς ουσιαστικά στην τελική να υπάρχει κάποια κατάληξη στην πράξη).
Είναι σημαντικό κάθε πολιτική δύναμη να αξιολογεί κάθε μεταρρύθμιση με γνώμονα τα καλώς νοούμενα συμφέροντα του τόπου και των πολιτών. Κανείς δεν περιμένει απόλυτη ομοφωνία σε όλες τις ψηφοφορίες, άλλωστε κάτι τέτοιο θα έκανε τις συνεδριάσεις στη Βουλή ανιαρές.