Σήμα κινδύνου εκπέμπουν τα Κέντρα Αριστείας, ρόλος των οποίων είναι να διεξάγουν έρευνα αιχμής σε διάφορους επιστημονικούς τομείς και κλάδους της οικονομίας, σε σχέση με τους χρηματοδοτικούς πόρους που απαιτούνται για τη λειτουργία τους.
Συγκεκριμένα, κατά τη σημερινή συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εμπορίου, τέθηκαν στο μικροσκόπιο των μελών, αλλά και ενώπιον του Υφυπουργού Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα Κέντρα Αριστείας, ενώ παράλληλα συζητήθηκαν και οι προοπτικές που προκύπτουν από τη διασύνδεση των αποτελεσμάτων τους με την αγορά μέσω της μεταφοράς της καινοτομίας προς τις επιχειρήσεις.
Η εισροή κεφαλαίων στα ταμεία τους αποτελεί την κυριότερη πρόκληση για τα Κέντρα την ίδια ώρα που η αδυναμία προσέλκυσης υψηλόβαθμων επιστημόνων και καθηγητών από το εξωτερικό και η ελλιπής διασύνδεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων με τη βιομηχανία, συμπληρώνουν τη λίστα των προβλημάτων που χρήζουν άμεσης επίλυσης.
Στα €105 εκατομμύρια η επένδυση του κράτους
Σήμερα, στην Κύπρο λειτουργούν 7 Κέντρα Αριστείας, από τα συνολικά 38 που λειτουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για τα:
- KIOS Research and Innovation Centre of Excellence (KIOS CoE),
- CY-BIOBANK
- Eastern Mediterranean and Middle East – Climate and Atmosphere Research Centre (EMME-CARE),
- ERATOSTHENES: Excellence Research Centre for Earth Surveillance and Space-Based Monitoring of the Environment (EXCELSIOR),
- CYENS
- Marine and Maritime “Phaethon”΄
- Κυπριακό Ινστιτούτο για τη Θάλασσα και τη Ναυτιλία, (Cyprus Marine and Maritime Institute – CMMI)
Για τη σύσταση και λειτουργία του, το κάθε Κέντρο έλαβε €15 εκατομμύρια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλα €15 εκατομμύρια από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ωστόσο, σήμερα βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη καμπή καθώς η «κάνουλα» αδειάζει.
Όπως ακούστηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίας της Επιτροπής, ήδη για δύο από τα εφτά Κέντρα η χρηματοδότηση θα διακοπεί το 2025, επομένως η άντληση πόρων από ευρωπαϊκά κονδύλια και ιδιωτικές επενδύσεις αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ως προς τη βιωσιμότητά τους.
Στο παιχνίδι οι δημόσιες συμβάσεις
Αναλύοντας τους σχεδιασμούς της Κυβέρνησης, ο Υφυπουργός Έρευνας και Καινοτομίας, Φίλιππος Χατζηζαχαρία, ανέφερε πως από την ημέρα διορισμού του προχώρησε σε σειρά συναντήσεων, φέρνοντας στο ίδιο τραπέζι τα Κέντρα Αριστείας και τους κρατικούς φορείς με απώτερο σκοπό να αντιληφθούν οι τελευταίοι τι υπηρεσίες προσφέρουν τα εν λόγω ερευνητικά κέντρα προκειμένου να συμβληθούν σε έργα του δημοσίου.
Δεδομένου πως οι δραστηριότητες των Κέντρων Αριστείας εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων όπως, μεταξύ άλλων, η ναυτιλία, η υγεία, η ενέργεια, η πράσινη ανάπτυξη και η θαλάσσια έρευνα, διανοίγονται, όπως λέχθηκε, σημαντικές προοπτικές συνεργιών.
Απαντώντας, ωστόσο, ο εκπρόσωπος του ΚΕΒΕ, ανέφερε πως πολλές φορές γίνεται απευθείας ανάθεση έργων είτε του δημοσίου είτε των πανεπιστημίων, επισημαίνοντας πως «αποφεύγουν την ανταγωνιστική διαδικασία» και ότι «ευνοούνται λόγω χρηματοδότησης».
Κλειδί ευρωπαϊκά κονδύλια και ιδιωτικός τομέας
Η συνεργασία με τη δημόσια υπηρεσία αποτελεί τον ένα εκ των τριών πυλώνων στους οποίους εστιάζει η Κυβέρνηση, για την άντληση χρηματοδοτικών πόρων από πλευράς Κέντρων.
Υπογραμμίζοντας τη σημασία της εμπορευματοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, ο Υφυπουργός Έρευνας ανέφερε πως γίνονται ενέργειες για το πως τα Κέντρα Αριστείας θα απορροφήσουν τη μέγιστη δυνατή χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους, είτε μέσω της συμμετοχής τους ως μονάδες, είτε ως “advanced partners” σε πανεπιστήμια και ευρωπαϊκά δίκτυα.
Προς αυτή την κατεύθυνση, παρότρυνε τους εκπροσώπους των Κέντρων να αξιοποιήσουν τις δωρεάν υπηρεσίες που παρέχει το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), τόσο ως προς το πως μπορούν να διοχετεύσουν την τεχνογνωσία τους στην επιχειρηματική αγορά της Κύπρου, όσο και στο εξωτερικό.
«Ταυτόχρονα έχουν την ευκαιρία να προστατεύσουν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, δωρεάν από το ΙδΕΚ», σημείωσε ο Υφυπουργός, καλώντας τα Κέντρα να το «εκμεταλλευτούν».
Επιπρόσθετα, ο Υφυπουργός στάθηκε στη σημασία του «Μάρκετινγκ», ως ακόμα ενός πυλώνα και ζήτησε από τα Κέντρα να εξεύρουν συνεργάτες και επενδυτές, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
Ο κ. Χατζηζαχαρία επισήμανε παράλληλα, την ανάγκη εφαρμογής μηχανισμού παρακολούθησης, με συγκεκριμένους στόχους απόδοσης -key performance indicators-, προκειμένου το έργο των Κέντρων Αριστείας να παρακολουθείται και να αξιολογείται.
«Όχι» από παγκοσμίου κλάσης επιστήμονες
Στο πλαίσιο της συζήτησης, αναφέρθηκε πως συνολικά εργοδοτούνται περίπου 600 άτομα ως ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό στα επτά Κέντρα Αριστείας.
Εντούτοις, παρατηρείται μεγάλη δυσκολία στην προσέλκυση διακεκριμένων επιστημόνων, που αυτή τη στιγμή εργοδοτούνται στο εξωτερικό, λόγω των χαμηλών -συγκριτικά- μισθών που δίνονται.
Όπως λέχθηκε από εκπροσώπους τον Κέντρων, δεν είναι εφικτό να πείσεις ένα παγκοσμίου φήμης επιστήμονα ο οποίος αυτή τη στιγμή εργάζεται για παράδειγμα στο Harvard, αν το «πακέτο» δεν είναι ελκυστικό ή αν υπάρχει κίνδυνος επιβίωσης του ίδιου του οργανισμού.
Παράλληλα, ο εκπρόσωπος του ΚΕΒΕ, σημείωσε πως λόγω ακριβώς αυτής της αδυναμίας εξεύρεσης προσωπικού, τα Κέντρα Αριστείας έχουν αντλήσει προσωπικό από κυπριακές επιχειρήσεις, κάτι που όπως ανέφερε σε κάποιες περιπτώσεις συνιστά πρόβλημα.
Επείγει η διοχέτευση της έρευνας στην πραγματική οικονομία
ΚΕΒΕ και ΟΕΒ συμφώνησαν πως το έργο που επιτελείται από τα Κέντρα Αριστείας είναι ιδιαίτερα σημαντικό, επισημαίνοντας πως η διασύνδεση του με την πραγματική αγορά θα επιφέρει θετικά αποτελέσματα.
Ειδικότερα, ο εκπρόσωπος του ΚΕΒΕ σημείωσε πως υπάρχει συνεργασία με τα Κέντρα σε αρκετά ερευνητικά προγράμματα, τονίζοντας, ωστόσο πως, τα ερευνητικά αποτελέσματα θέλουν χρόνο να φέρουν πραγματικό όφελος», με τον ίδιο να εντοπίζει πως «υπάρχει κενό στο θέμα της διασύνδεσης πανεπιστημίων και των ερευνητικών έργων με πραγματική οικονομία».
Από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της ΟΕΒ ανέφερε πως χρειάζεται μια πιο «πρακτική προσέγγιση», ούτως ώστε να εντοπιστούν οι θεματικές πάνω στις οποίες μπορούν να οικοδομηθούν συνεργασίες, ώστε «να έχουμε πιο άμεσα αποτελέσματα».
Την ίδια ώρα, εκπρόσωποι των Κέντρων ανέφεραν πως λανθασμένα ορισμένες επιχειρήσεις τους βλέπουν κάποιες φορές ανταγωνιστικά, αποδίδοντας αυτό το φαινόμενο στο μικρό μέγεθος της κυπριακής βιομηχανίας και την έλλειψη τριβής.
Παράλληλα, συμφώνησαν πως τα Κέντρα μπορούν να διευκολύνουν τη βιομηχανία να αναπτυχθεί, όπως επίσης και το κράτος να αντεπεξέλθει σε κάποιες διεθνείς υποχρεώσεις του όπως το Green Deal, λόγω της εμπειρογνωμοσύνης που διαθέτουν.
Εξαγωγή έρευνας;
Μιλώντας εκ μέρους του Κυπριακού Συνδέσμου Επιχειρήσεων Έρευνας και Καινοτομίας, ο κ. Γιώργος Γεωργίου, ανέφερε πως παρά το γεγονός πως στην Κύπρο λειτουργεί μεγάλος αριθμός Κέντρων Αριστείας, βρισκόμαστε ακόμη «σε νηπιακό επίπεδο», σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σε ό,τι αφορά την εμπορευματοποίηση της έρευνας.
Όπως είπε χρειάζεται να προωθηθούν συνέργειες ακόμα και κουλτούρα συνεργασίας εντός των ίδιων των Κέντρων Αριστείας, ενώ στάθηκε στο ενδεχόμενο «εξαγωγής» των ερευνητικών αποτελεσμάτων. «Υπάρχει η δυνατότητα να πωληθούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας -IP rights- στο εξωτερικό ως licensing, δεν χρειάζεται κατ’ανάγκη να μένουν στην Κύπρο», εξήγησε.
Επιπρόσθετα, ο Γενικός Διευθυντής του ΙδΕΚ, Θεόδωρος Λουκαϊδης, είπ πως «το κλειδί για την ανταγωνιστικότητα είναι η διεθνοποίηση», ενώ θα οδηγήσει σε «περισσότερες επιτυχίες στα ευρωπαϊκά προγράμματα», στα οποία όπως σημείωσε θα πρέπει να επικεντρωθούμε αφού θα αποφέρουν χρήματα.
Σε δύο μήνες οι Κανονισμοί για spin-offs
«Κουνώντας» πάντως, το δάκτυλο στην Κυβέρνηση, ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Κυριάκος Χ’Γιάννης, ο οποίος ήταν αυτός που ενέγραψε εξ αρχής το θέμα για να συζητηθεί, τόνισε πως παρουσιάζεται αδικαιολόγητη καθυστέρηση σε σχέση με την κατάθεση των αναθεωρημένων Κανονισμών στη Βουλή για τις spin-offs εταιρείες, που θα ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία εταιρειών από πλευράς των δημόσιων πανεπιστημίων, στις οποίες θα μπορούν να συμμετέχουν και ακαδημαϊκοί.
Τα μέλη της Επιτροπής Εμπορίου συμφώνησαν πως η Κυβέρνηση θα πρέπει να σταθεί αρωγός στα Κέντρα Αριστείας αφού μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα, και πως η Βουλή θα είναι δίπλα τους με όποιον τρόπο μπορεί.
Ο κ. Χατζηγιάννης χαρακτήρισε μάλιστα «άθλο» για τη χώρα μας την εξασφάλιση χρηματοδότησης που οδήγησε στη λειτουργία των εφτά Κέντρων Αριστείας, τονίζοντας, ωστόσο πως «ο καλύτερος έπαινος είναι η δικαίωση εκ του αποτελέσματος».
Διαβάστε επίσης: Υπ. Εργασίας: Σε ένα μήνα η καταβολή σύνταξης για νέους συνταξιούχους