Του Κυριάκου Ε. Γεωργίου*
Η δημογραφία αποτελεί μια από τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η Κύπρος, όπως και κάθε άλλη χώρα της ΕΕ. Έχει το μεγαλύτερο ποσοστό άτυπων μεταναστών ως προς το σύνολο του πληθυσμού από όλα τα μέλη της Ε.Ε., οι οποίο καταφθάνουν από χώρες ανατολικά και νότια της Κύπρου είτε από θαλάσσης ή κυρίως από την κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου.
Υπάρχουν επίσης εύποροι, επιχειρηματίες μετανάστες από χώρες όπως τη Ρωσία και Ουκρανία λόγω του πολέμου, από το Λίβανο λόγω της πολιτικής και οικονομικής αστάθειας αλλά και το Ισραήλ λόγω πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας οι οποίοι μεταφέρουν τις οικογένειες και τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους στην Κύπρο. Αυτή η αυξημένη παρουσία δεν αντανακλάται στα επίσημα στοιχεία και προς το παρόν γίνεται όμως αισθητή στην αυξημένη ζήτηση και τιμές για οικιστικές μονάδες και εμπορικά ακίνητα.
Στο κείμενο που ακολουθεί δίδεται μια συνολική εικόνα για τη δημογραφία της Κύπρου η οποία περιλαμβάνει τόσο την περιοχή υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και αυτό που δεν βρίσκεται κάτω από τον έλεγχό της.
H Περιοχή Ελεγχόμενη από την Κυπριακή Δημοκρατία
Με βάση την τελευταία απογραφή Πληθυσμού και Κατοικιών του 2021 που παρουσιάζεται στον:
Πίνακα 1: Απογραφή Πληθυσμού 2011 και 2021, ο συνολικός πληθυσμός στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές της Κύπρου την 1η Οκτωβρίου 2021 ήταν 923.272 άτομα, καταγράφοντας αύξηση 9,86% σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού και Κατοικιών 2011 (840.407 άτομα).
Πίνακα 2: Πληθυσμός ανά Επαρχία Κύπριοι και Ξένοι παρουσιάζονται τα στοιχεία που αφορούν στους Κύπριους και ξένους που διαμένουν στην Κύπρο. Ο συνολικός αριθμός ξένων υπηκόων ανέρχεται στις 193.300 και αντιστοιχεί στο 21,1% του συνολικού πληθυσμού. Χαρακτηριστικά στην Επαρχία της Πάφου οι ξένοι ανέρχονται στο 38% του συνολικού πληθυσμού.
Στο Γράφημα 1: Πληθυσμός της Κύπρου ανά Έτος Απογραφής παρουσιάζεται η αύξηση του πληθυσμού από την έναρξη της απογραφής το 1881. Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι η ταχεία αύξηση του πληθυσμού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και περισσότερο μετά την ανεξαρτησία το 1960. Αυτό αντανακλά και την ανάπτυξη της οικονομίας. Βέβαια στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και στην τουρκική εισβολή το καλοκαίρι του 1974 παρατηρείται μείωση του πληθυσμού λόγω θανάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετανάστευσης τα επόμενα χρόνια.
Ο συνολικός πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά 9,86% τα τελευταία 10 χρόνια από την προηγούμενη απογραφή, ο πληθυσμός των αστικών περιοχών έχει αυξηθεί κατά 8,75% και των αγροτικών κατά 12,15% ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε χωριά με υψόμετρο 500m και άνω έχει μειωθεί κατά 3,92% σε 28.049 άτομα. Η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές αφορά μεγάλα χωριά, περιφερειακά προς τα αστικά κέντρα, όπου οι τιμές ακινήτων είναι αισθητά χαμηλότερες από τα αστικά κέντρα. Επίσης το βελτιωμένο οδικό δίκτυο διευκολύνει την άμεση πρόσβαση στην εργασία.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 η κυβερνητική πολιτική της αστικοποίησης είχε σημαντική αρνητική επίδραση στις ορεινές, αγροτικές κοινότητες και το γύρω περιβάλλον, επειδή συνδυάζεται με μείωση της χρήσης γης για γεωργική παραγωγή.
Το Γράφημα 2: Ο Πληθυσμός Πιτσιλιάς ανά Έτος Απογραφής δείχνει τόσο την αύξηση του πληθυσμού πριν το 1960 όσο και τη μείωση έκτοτε.
Το Γράφημα 3: Εξωτερικός παράγοντας Αμίαντος / Ορυχείο Αμιάντου παρέχει μια μερική εξήγηση για την αύξηση και τη μείωση του πληθυσμού. Ο κυβερνητικός στόχος ήταν να μετακινηθεί από μια οικονομία αγροτική σε μια οικονομία βιομηχανική και ως εκ τούτου οι εργαζόμενοι θα έπρεπε να μετακινηθούν κοντά στις αστικές περιοχές, όπου η κρίσιμη μάζα των ανθρώπων θα εξασφάλιζε αρκετά διαθέσιμα εργατικά χέρια για τις νέες βιομηχανίες. Ταυτόχρονα, θα ήταν ευκολότερο για την κυβέρνηση να προσφέρει υπηρεσίες όπως η υγεία, η εκπαίδευση κ.λπ..
Μια περίπτωση μελέτης από την περιοχή της Πιτσιλιάς στο Τρόοδος καταδεικνύει την ανάπτυξη του πληθυσμού για ολόκληρη την περιοχή. Η μείωση του πληθυσμού αρχίζει το 1960. Μεταξύ 1973 και 1976 παρατηρείται περαιτέρω μείωση και αύξηση λόγω της τουρκικής κατοχής και της μετεγκατάστασης των ανθρώπων στην περιοχή υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατία. Η πτώση συνεχίζεται μέχρι σήμερα
Υπάρχει ένας εξωτερικός παράγοντας που σχετίζεται με την αύξηση του πληθυσμού στην περιοχή του Τροόδους κατά το πρώτο μέρος του 20ού αιώνα και αφορά τη λειτουργία αρκετών μεταλλείων στην περιοχή. Ένα από αυτά, το Μεταλλείο Αμιάντου, λειτούργησε μεταξύ 1905 και 1988 και συνέβαλε σημαντικά στην αύξηση και την επακόλουθη μείωση του πληθυσμού. Οι καλές προοπτικές απασχόλησης αποτελούν σημαντικό κίνητρο για να κρατηθούν οι άνθρωποι σε μέρη με αντίξοες συνθήκες, όπως ακραίες καιρικές συνθήκες τον χειμώνα και μακριά από αστικές περιοχές με περισσότερες ευκαιρίες για απασχόληση, ψυχαγωγία και δημόσιες υπηρεσίες.
Υπάρχουν αρκετά χωριά στην περιοχή που σύντομα δεν θα έχουν κατοίκους. Εάν δεν υπάρχει γεωργία και ενεργός διαχείριση των δασών, τότε οι κίνδυνοι καταστροφικών πυρκαγιών αυξάνονται σημαντικά. Με την απώλεια των κατοίκων και των κοινοτήτων χάνεται επίσης ένα κομμάτι του τοπικού πολιτισμού και γινόμαστε όλοι φτωχότεροι.
H Περιοχή μη Ελεγχόμενη από την Κυπριακή Δημοκρατία
To καλοκαίρι του 1974 στην Κύπρο εξελίχθηκε μια προαναγγελθείσα, ανείπωτη τραγωδία. Έκτοτε συντελείται μια κωμικοτραγωδία όπου η Κυπριακή Δημοκρατία / Ε/κ κοινότητα προσπαθεί με διπλωματικά μέσα να ανατρέψει τα αποτελέσματα του πολέμου, μη έχοντας τη δύναμη να επιβάλει τη θέλησή της ή να περισώσει ό,τι σώζεται και να αποδεχθεί μια κακή λύση με την ελπίδα ότι η κατάσταση δεν θα γίνει χειρότερη. Για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα η κύρια προσπάθεια δεν ήταν η επίλυση του προβλήματος αλλά η διαχείρισή του. Βεβαίως με το πέρασμα του χρόνου η τουρκική στάση γίνεται πιο σκληρή και άτεγκτη και ο εποικισμός και η οικονομική εξάρτηση από την Τουρκία αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει μια ασφαλής εκτίμηση για τον αριθμό των ανθρώπων που διαμένουν στην κατεχόμενη Κύπρο. Εκτιμήσεις της Αμερικανικής Κυβέρνησης (CIA – World Fact Book ) υπολογίζουν τον πληθυσμό της Κύπρου για το 2023 στο 1.308.120. Η αντίστοιχη εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2022 είναι 1.251.488. Λαμβάνοντας υπόψη τις δύο εκτιμήσεις που συμπεριλαμβάνουν τους κατοίκους στο βόρειο μέρος της Κύπρου τότε αν από αυτούς οι 923 χιλ. ζουν στις ελεύθερες περιοχές τότε στις κατεχόμενες περιοχές ζουν μεταξύ 328 χιλ. και 385 χιλ.. Η επίσημη εκτίμηση από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρατίας για τον αριθμό των Τ/κ που ζουν στα κατεχόμενα είναι 80 – 90 χιλ. ( και μάλλον 89 χιλ.).
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο τ/κ Τύπο και αναδημοσιεύθηκαν από το ΚΥΠΕ η τελευταία «επίσημη» απογραφή πληθυσμού στα κατεχόμενα έγινε στις 4 Δεκεμβρίου 2011 και τότε ο αριθμός των ατόμων που ζούσαν στο ψευδοκράτος είχε καθοριστεί στις 286.257. Σε «προβολή» για τον πληθυσμό που έγινε από το «ίδρυμα στατιστικής» εντός του 2021, ο πληθυσμός στα κατεχόμενα υπολογίστηκε στις 382.257, πολύ κοντά στην εκτίμηση της CIA, κάτι που δείχνει αύξηση της τάξης του 33,70% σε 10 χρόνια, σε σύγκριση με αύξηση 9,9% στις ελεύθερες περιοχές. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές και «ανεπίσημα» στοιχεία στα κατεχόμενα ζουν τουλάχιστον 50 χιλ. Ρώσοι, 15 χιλ. Ιρανοί και 140.111 πολίτες της Τουρκίας οι οποίοι είχαν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές που διεξήχθησαν στην Τουρκία στις 14 Μαΐου 2023, σε σύγκριση με 92.171 που είχαν δικαίωμα ψήφου στις τουρκικές εκλογές του 2014. Οι 140 χιλ. αφορούν ψηφοφόρους άνω των 18 ετών και δεν περιλαμβάνει παιδιά κάτω 18 ετών.
Ακόμη, στις 25 Ιουνίου 2023, ο αριθμός των «ψηφοφόρων» στα κατεχόμενα ανερχόταν στις 210.121, σε σύγκριση με 208.236 που ήταν στις «δημοτικές εκλογές» της 25ης Δεκεμβρίου 2022, 203.792 στις «πρόωρες εκλογές» του Ιανουαρίου του 2022, 198.867 στις «προεδρικές εκλογές» τον Οκτώβριο του 2020, 190.551 στις «πρόωρες εκλογές» στις 7 Ιανουαρίου 2018 και 175.258 στις «δημοτικές εκλογές» στις 29 Ιουνίου 2014. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία το πρώτο τρίμηνο του 2023, υπήρχαν 955.409 εγγεγραμμένοι συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας και 777.714 ενεργοί συνδρομητές.
Από την παράθεση των πιο πάνω στοιχείων είναι φανερό ότι δεν υπάρχει ασφαλής πρόβλεψη για τον αριθμό των ανθρώπων ή και των Τ/κ οι οποίοι ζουν στα κατεχόμενα. Είναι όμως σαφές ότι ο αριθμός των κατοίκων αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και οι Τ/κ είναι πλέον μειοψηφία. Αυτή η εξέλιξη σε καμιά περίπτωση δεν είναι προς το συμφέρον της Κυπριακής Δημοκρατίας / ΕΚ Κοινότητας ή και των ίδιων Τ/κ. Η κατάσταση χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου.
Αν θα υπάρξει συμφωνημένη λύση στο Κυπριακό και αναστροφή της ανεξέλεγκτης δημογραφικής και οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας αυτή θα πρέπει να είναι στα πλαίσια μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ( όχι αριθμητική ισότητα) όπως καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να διαπραγματευτούμε με αποφασιστικότητα, ευελιξία και δημιουργικότητα για να καταλήξουμε σε μια λύση με την οποία να μπορούμε να ζήσουμε και να διασφαλίσουμε τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ασφάλεια και το μέλλον των παιδιών και των εγγονιών μας.
Η Κύπρος ήταν πάντα ένας χώρος συνύπαρξης ανθρώπων από πολλές χώρες, με διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις και θρησκείες. Οι Έλληνες Κύπριοι όντας η μεγαλύτερη κοινότητα είχαν την ικανότητα αφενός να διατηρούν την εθνική, πολιτιστική και θρησκευτική τους ταυτότητακα και αφετέρου να ενσωματώνουν τους νέους κατοίκους προσλαμβάνοντας θετικά στοιχεία από τους νεοαφιχθέντες. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να αγκαλιάζουμε τη διαφορετικότητα και την αξία που προσφέρουν οι ξένοι που έρχονται να ζήσουν στην Κύπρο. Χρειαζόμαστε τους μετανάστες που προσφέρουν στην οικονομία με τις επενδύσεις, επιχειρήσεις και εργασία τους.
Άλλωστε ο Δείκτης Γονιμότητας είναι πολύ χαμηλός, γύρω στο 1,39 για το 2021 και είναι κάτω από το 2,1 που θεωρείται ως το ποσοστό αναπλήρωσης της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε γυναίκα η οποία βρίσκεται σε ηλικία αναπαραγωγής έχει 1,39 παιδιά. Οι νέοι άνθρωποι δημιουργούν μικρότερες οικογένειες αργότερα και αυτό δεν είναι θετικό. Επίσης τα διαζύγια έχουν ένα αυξητικό ρυθμό μειώνουν το μέγεθος των οικογενειών και δημιουργούν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Το γιατί συμβαίνει αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα για ένα άλλο κείμενο ή κείμενα.
Το θέμα της αστυφιλίας από τις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές είναι ένα Ευρωπαϊκό πρόβλημα, το οποίο δημιουργεί ευρύτερους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους. Η απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης για την εξαγγελία στρατηγικής και διορισμό επιτρόπου για τις ορεινές περιοχές δεν είχε συνέχεια. Αυτή είναι μια αρνητική εξέλιξη γιατί σημαίνει ότι η νέα κυβέρνηση δεν αξιολογεί θετικά το έργο που προηγήθηκε και δεν θέλει να το συνεχίσει. Σε κάθε περίπτωση οι ορεινές κοινότητες του Τροόδους συνεχίζουν να είναι τα θύματα λανθασμένων πολιτικών από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας.
*Εργάτη Γνώσης
Διαβάστε επίσης: Ενός Ατόπου Δοθέντος Μύρια Έπονται