Του Ανδρέα Ρούσου*
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) πραγματοποίησε έρευνα μεταξύ 39 χωρών σχετικά με το επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Η έρευνα χωρίζεται σε 3 σημαντικούς πυλώνες:
- την χρηματοοικονομική γνώση
- τη συμπεριφορά
- την οικονομική αντίληψη που διατηρούν οι πολίτες
Τα αποτελέσματα από τους 3 πυλώνες συνοψίζουν το ευρύτερο επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Πού κατατάσσεται όμως η Κύπρος; Ποιες είναι οι σημαντικότερες χρηματοοικονομικές έννοιες που πρέπει να γνωρίζει ο μέσος πολίτης και ποιες είναι οι συνέπειες στην ευρύτερη οικονομία εάν η πλειοψηφία είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητη ή δεν διατηρεί ορθή οικονομική στάση και συμπεριφορά;
Κατανοούμε…αλλά
Η έρευνα καταδεικνύει ότι οι Κύπριοι πολίτες κατανοούν κάποιες βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες πλην ορισμένων σημείων, παρόλα' αυτά δεν διατηρούν σωστή οικονομική συμπεριφορά και στάση. Ο μέσος όρος της Κύπρου όσον αφορά την οικονομική γνώση είναι στο 72,2% συγκριτικά με τον μέσο όρο όλων τον συμμετεχουσών χωρών που είναι στο 50,1%. Κενά γνώσεων μεταξύ των Κυπρίων πολιτών φαίνεται να υπάρχουν στις έννοιες του ανατοκισμού και της διασποράς του ρίσκου.
Ο ανατοκισμός μπορεί να επηρεάσει τόσο τις καταθέσεις ενός νοικοκυριού όσο και τον δανεισμό του. Το αρχικό κεφάλαιο που αποταμιεύτηκε ή δανείστηκε αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου λόγω του τόκου. Σε απλά ελληνικά; Εάν ένα νοικοκυριό αποταμίευσε 100 ευρώ και ο τόκος είναι 10%, τέλος του χρόνου η αξία της κατάθεσης του θα είναι 110 ευρώ, ενώ τέλος του δεύτερου χρόνου η αξία θα είναι 121 ευρώ. Η διασπορά του κινδύνου επιτυγχάνεται με το να επενδύει σε διαφορετικά είδη επενδύσεων ή σε διαφορετικούς τομείς. Αξίζει επίσης να ειπωθεί ότι η ηλικιακή κατηγορία 18-29 «σκόραρε» τις λιγότερες ορθές απαντήσεις στον τομέα των χρηματοοικονομικών γνώσεων.
Απροβίβαστο στην οικονομική συμπεριφορά
Λιγότερο ενθαρρυντική είναι η οικονομική συμπεριφορά των Κυπρίων πολιτών με μέσο όρο 45% σε σχέση με το 61%, τον ολικό μέσο όρο. Μέσα από την έρευνα αποδεικνύεται ότι το 24,8% των νοικοκυριών αποπληρώνουν τους λογαριασμούς τους στην ώρα τους, ενώ, μόνο 3 στους 10 θέτουν μακροπρόθεσμους οικονομικούς στόχους.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι μόνο το 22,1% παρακολουθεί στενά τις οικονομικές του υποθέσεις. Αυτή η «φλού» συμπεριφορά παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες των Κυπρίων πολιτών που έλαβαν μέρος στη έρευνα. Η οικονομική στάση της Κυπριακής κοινωνίας δεν διαφέρει καθόλου απο την χρηματοοικονομική της συμπεριφορά καθώς το 72,2%, ευχαριστιέται περισσότερο να ξοδεύει τους οικονομικούς του πόρους παρά να τους αποταμιεύει ειδικότερα στην ηλικιακή ομάδα 18-29. Καθώς 9 στους 10 συμμετέχοντες Κύπριους πολίτες έχουν προβεί σε επενδυτικές κινήσεις, οι 8 απο τους 10 (78,8%), φαίνεται οτι επενδύουν στα τυφλά, αφού δεν απάντησαν σωστά τις ερωτήσεις που αφορούν τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Συνοψίζοντας, μόνο το 16% των Κυπρίων κατάφεραν να λάβουν 70% μέσο όρο σε όλους τους τομείς της έρευνας, κατατάσσοντας την Κύπρο έβδομη από το τέλος στο θέμα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού.
Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός πλήττει την κοινωνία
Η χρηματοοικονομική αμάθεια μπορεί να οδηγήσει σε συνέπειες ευρείας κλίμακας τόσο στους πολίτες ατομικά όσο και στη ευρύτερη οικονομία. Η έλλειψη κατανόησης βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών και η έλλειψη ορθολογιστικών οικονομικών αποφάσεων δυσκολεύει τους ευάλωτους πολίτες να διαχειριστούν τα οικονομικά τους, οδηγώντας τους στον υπερδανεισμό και δυσχεραίνοντας το βιοτικό τους επίπεδο.
Οι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι πολίτες διαθέτουν ανεπαρκείς αποταμιεύσεις σε σχέση με τους χρηματοοικονομικά εγγράμματους πολίτες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανησυχούν περισσότερο για την αποπληρωμή των λογαριασμών τους, τη συντήρηση του κόστους ζωής τους και την έλλειψη επαρκούς σύνταξης. Επίσης, δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν επενδυτικές ευκαιρίες ή να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες που προσφέρονται στην αγορά. Όπως υποδεικνύει η έρευνα του ΟΟΣΑ οι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι πολίτες είναι πιο επιρρεπείς σε οικονομικές απάτες.
Όσον αφορά την ευρύτερη οικονομία, η χαμηλή κατανόηση βασικών χρηματοοικονομικών αρχών και η μη ορθή οικονομική συμπεριφορά μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη των καινοτομιών, επιχειρηματικότητας και επενδύσεων. Σε ποιο δραστικές ενέργειες πρέπει να προβεί η πολιτεία ούτως ώστε να καλλιεργήσει την χρηματοοικονομική παιδεία μεταξύ των πολιτών ειδικότερα στα νεαρά άτομα που έχουν ολοκληρώσει τις ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις με απώτερο σκοπό την συνέχιση της ανάπτυξης της οικονομίας και της εξασφάλισης του υγιή βιοτικού τους επιπέδου.
*Bsc Accounting &Finance