Συνέντευξη στην Ευδοκία Παπαδοπούλου
Τη διεκδίκηση αυξήσεων που θα βελτιώνουν ουσιαστικά τους πραγματικούς μισθούς θέτει ως βασική της προτεραιότητα η Παγκύπρια Εργατική Ομοσπονδία (ΠΕΟ), με τη γενική της γραμματέα, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, να τονίζει πως ενώ, από το 2015, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι θετικοί, το χάσμα μεταξύ μισθών και κερδών διευρύνεται. Εστιάζει στο ότι οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας θα πρέπει να αποτελούν βασικό μέσο καθορισμού των μισθών και εξηγεί γιατί μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο προς τη διεύρυνση σημαντικών ωφελημάτων.
Θέτει ακόμη, στο κάδρο τα σοβαρότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι και βάζει τη δική της βαθμολογία στη διακυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη στο κεφάλαιο «εργασιακά», υποδεικνύοντας πότε «κρύβεται» πίσω από αποφάσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Η κ. Χαραλάμπους ρίχνει επίσης, το μπαλάκι στην εργοδοτική πλευρά για την αύξηση της παραγωγικότητας, καταγγέλλοντας πως οι επιχειρήσεις δεν αξιοποίησαν την αυξημένη κερδοφορία τους προς αυτή την κατεύθυνση. Αναλύει τέλος, ποιες αλλαγές χρειάζεται να γίνουν στον κατώτατο μισθό, ενώ καταγράφει τις στρεβλώσεις γύρω από την απασχόληση εργαζόμενων από τρίτες χώρες.
Ποια ζητήματα, κατά την άποψή σας, διαμόρφωσαν τη σημερινή αγορά εργασίας στην Κύπρο;
Τα τελευταία χρόνια οι εργαζόμενοι βρέθηκαν και βρίσκονται μπροστά από πολλές προκλήσεις. Oικονομική κρίση που συνοδεύτηκε με πολιτικές συμπιέσεις του εργατικού κόστους, υγειονομική κρίση που οδήγησε ολόκληρη την οικονομική δραστηριότητα στον πάγο, αυξήσεις στις τιμές και στα επιτόκια, η νέα αστάθεια λόγω του πολέμου στη Γάζα, δημιούργησαν περιβάλλον πίεσης στα εισοδήματα των εργαζόμενων. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι πρέπει να διαχειριστούν ζητήματα που προκύπτουν λόγω τεχνολογικών εξελίξεων και αλλαγών στο παραγωγικό μοντέλο. Είναι τα ζητήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της επίδρασής της στους εργαζόμενους, η Ψηφιοποίηση, η ανάδειξη καινούργιων τομέων σε βάρος άλλων. Η ΠΕΟ προσπαθεί, αναλύοντας πάντα από τη σκοπιά των ανθρώπων της εργασίας αυτά τα φαινόμενα και τις εξελίξεις, να διαμορφώνει στόχους που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σήμερα και του αύριο. Θέτουμε ως προτεραιότητα τη βελτίωση των μισθών και όρων απασχόλησης, την εισαγωγή ρυθμίσεων που θα επανατοποθετούν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας ως το βασικό μέσο καθορισμού των μισθών. Δίνουμε έμφαση στην εκπαίδευση και ενίσχυση των δεξιοτήτων των εργαζόμενων.
Να «κλείσει» η ψαλίδα
Πώς αυτές οι προκλήσεις επηρέασαν πρακτικά τους εργαζόμενους; Εσείς ως συντεχνία πώς ανταποκρίνεστε στις δυσκολίες και τα αιτήματά τους;
Οι εργαζόμενοι βρέθηκαν, τα τελευταία χρόνια, αντιμέτωποι με μειώσεις ή καθήλωση μισθών, επέκταση αρρύθμιστων μορφών εργασίας, προώθηση των ατομικών συμβολαίων, διάβρωση του εισοδήματός τους λόγω των αυξήσεων στις τιμές και τα επιτόκια. Δώσαμε βάρος τα προηγούμενα χρόνια στην επαναφορά των μισθών και των διαφόρων ωφελημάτων στο σημείο που ήταν πριν το 2013. Σε μεγάλο βαθμό αυτό το πετύχαμε. Σήμερα και με δεδομένο ότι ενώ από το 2015 και μετά έχουμε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το χάσμα μεταξύ μισθών και κερδών διευρύνεται, έχουμε θέσει ως βασική προτεραιότητα τη διεκδίκηση αυξήσεων οι οποίες να βελτιώνουν ουσιαστικά τους πραγματικούς μισθούς. Στόχος είναι επίσης η βελτίωση των μισθών πρόσληψης κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τους νεοεισερχόμενους στην εργασία. Η πλήρης αποζημίωση των εργαζόμενων όταν απουσιάζουν με άδεια πατρότητας και γονική άδεια, όπως και η βελτίωση και επέκταση των Ταμείων Προνοίας. Έμφαση δίνουμε και στην προώθηση της ίσης αμοιβής και της ισότητας.
Τι άλλο επιδιώκετε να πετύχετε εντός του 2024;
Στους βασικούς μας στόχους για το 2024 είναι και η προώθηση και επέκταση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Μέσα από την επέκταση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας θα διευρύνουμε σημαντικά ωφελήματα όπως η ΑΤΑ. Στις προτεραιότητές μας παραμένει και το θέμα της ακρίβειας που όπως διαφαίνεται και λόγω των προβλημάτων που δημιουργούνται στο παγκόσμιο εμπόριο θα συνεχιστεί. Χρειάζεται να συνεχιστούν τα μέτρα στήριξης της κοινωνίας και να προστεθούν και νέα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα επιτόκια, το κόστος στέγασης, τη στήριξη των χαμηλοσυνταξιούχων, την αύξηση του ΕΕΕ. Μπροστά μας είναι επίσης και οι λεγόμενες πράσινες φορολογίες. Οι εργαζόμενοι, ιδιαίτερα οι χαμηλά και μεσαία αμειβόμενοι και οι ευάλωτες ομάδες δεν αντέχουν άλλες φορολογίες. Βασική προϋπόθεση για να πετύχουμε τους στόχους μας είναι να μας δώσουν δύναμη οι εργαζόμενοι με την ένταξή τους στις συντεχνίες με τη συσπείρωσή τους γύρω από αυτούς τους στόχους. Είμαστε έτοιμοι και αποφασισμένοι να αξιοποιήσουμε όλα τα μέσα που έχουμε για να ανταποκριθούμε σε κάτι που είναι κοινωνική ανάγκη, να πάρουν οι εργαζόμενοι αυτό που δικαιούνται ως αποτέλεσμα της δικής τους συνεισφοράς στην οικονομία και την ανάπτυξη, να τεθεί φραγμός στη διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.
Τα συν και τα πλην Χριστοδουλίδη
Σχεδόν ένας χρόνος διακυβέρνησης Νίκου Χριστοδουλίδη. Πώς αποτιμάτε τις κινήσεις της κυβέρνησης στα εργασιακά ζητήματα;
Σε μια εποχή που οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες με βάση και τα στατιστικά δεδομένα έχουν μεγαλώσει, που το μερίδιο των εργαζόμενων στην οικονομία έχει μειωθεί και η ακρίβεια αφαιρεί εισοδήματα, η κρίση για πράξεις και παραλείψεις μιας κυβέρνησης γίνεται πολύ πιο απαιτητική. Πολύ περισσότερο όταν η κυβέρνηση και ο συγκεκριμένος πρόεδρος καλλιέργησε προσδοκίες και έκανε συγκεκριμένες δηλώσεις πριν τις εκλογές. Κάνω αυτή την εισαγωγή για να υπογραμμίσω ότι η δική μας κρίση γίνεται σε συνάρτηση με τις αντικειμενικές συνθήκες και ανάγκες των εργαζόμενων και το τι έγινε στη πράξη. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Θα μπορούσε να θεωρηθεί κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση τα μέτρα για την ακρίβεια και είναι γεγονός ότι στο πακέτο περιλήφθηκαν κάποιες από τις εισηγήσεις που κατέθεσε η συμμαχία των 14 συνδικαλιστικών και Κοινωνικών Οργανώσεων. Όμως αυτό το πακέτο ήρθε με αρκετή καθυστέρηση, μετά που η κοινωνία πλήρωσε κόστος οικονομικό από τη λανθασμένη απόφαση της κυβέρνησης να καταργήσει μέτρα. Αυτό το πακέτο άφησε ολόκληρες ομάδες όπως τους χαμηλοσυνταξιούχους εκτός.
Στα εργασιακά γίνονται δηλώσεις για την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε οδικό χάρτη με μέτρα επέκτασης της κάλυψης με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας αλλά εδώ και ένα χρόνο δεν λήφθηκε κανένα ιδιαίτερο μέτρο. Για την ΑΤΑ και τη νέα μεταβατική συμφωνία κάποιοι την καταλογίζουν στα πολύ θετικά, όντως πετύχαμε βελτίωση των ποσοστών απόδοσης της ΑΤΑ, όμως δεν ήταν αυτή η προεκλογική της δέσμευση. Εμείς λοιπόν κρίνουμε εκ των γεγονότων και των αποτελεσμάτων. Υπάρχουν θέματα που ακούμε προθέσεις και διακηρύξεις χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα, υπάρχουν και θέματα σημαντικά για τους εργαζόμενους και την κοινωνία όπου η βαθμολογία μας είναι ιδιαίτερα αρνητική. Όπως η άρνηση να αποσύρουν τη στρατηγική απασχόλησης εργαζόμενων από τρίτες χώρες που υιοθέτησε στο παρά πέντε των εκλογών η προηγούμενη κυβέρνηση, η άρνηση να φορολογήσουν τα απροσδόκητα κέρδη τραπεζών και εταιρειών ενέργειας και να αυξήσουν το ΕΕΕ. Εμείς θα συνεχίσουμε πάντοτε με κατάθεση προτάσεων να διεκδικούμε πολιτικές προς όφελος των εργαζόμενων και των ευάλωτων στρωμάτων της κοινωνίας.
Εκτός συζήτησης διασύνδεση ΑΤΑ - Παραγωγικότητας
Θεωρείτε πως η παραχώρηση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής, ανεξαρτήτως απόδοσης, ενισχύει την παραγωγικότητα των εργαζόμενων;
Το ερώτημά σας μας δίνει τη δυνατότητα να ξεκαθαρίσουμε κάποια ζητήματα γύρω από το θέμα παραγωγικότητα. Σαφώς και συμφωνούμε ότι η παραγωγικότητα είναι ένας παράγοντας που έχει τη δική του βαρύτητα στο κεφάλαιο της απόδοσης και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και της οικονομίας και ως εργαζόμενοι είμαστε έτοιμοι μέχρι το σημείο που η παραγωγικότητα εξαρτάται από εμάς να συμβάλουμε. Η παραγωγικότητα και πώς θα εξελιχθεί αυτός ο δείκτης, κατά κύριο λόγο επηρεάζεται από παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τους εργαζόμενους αλλά από τους εργοδότες, όπως για παράδειγμα από την Οργάνωση της εργασίας, την επένδυση σε εξοπλισμό και τεχνολογική αναβάθμιση.
Είναι προφανές ότι τα τελευταία χρόνια η πλειοψηφία των επιχειρήσεων δεν αξιοποίησαν την αυξημένη κερδοφορία που αποδεδειγμένα είχαν λόγω της μείωσης των μισθών για παραγωγικές επενδύσεις που να βελτιώνουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα. Τα στοιχεία της τελευταίας έκθεσης του ΙΝΕΚ ΠΕΟ είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά προς τούτο. Οι ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου την περίοδο 2021-2023 ήταν 18,4% του ΑΕΠ έναντι 19,3% την περίοδο 2016-2020 και 22,8% την περίοδο 2006-2011. Για να κλείσει λοιπόν αυτό το θέμα, ξεκάθαρα λέμε ότι στον βαθμό που μας αναλογεί είμαστε έτοιμοι και σε επιχειρησιακό επίπεδο και σε επίπεδο κεντρικό να συμβάλουμε στο κεφάλαιο παραγωγικότητα.
Ανάχωμα στη συστράτευση εργοδοτικών - ΥΠΟΙΚ
Θεωρούμε όμως παραπλανητικό και ενέχει σκοπιμότητα, η προσπάθεια διασύνδεσης της ΑΤΑ με παράγοντες που δεν σχετίζονται με την ΑΤΑ. Η ΑΤΑ είναι μηχανισμός αναπλήρωσης της απώλειας που έχει ο μισθός λόγω πληθωρισμού. Για να αποδοθεί, με βάση τη συμφωνία του 2017, λαμβάνεται υπόψη αν έχει θετική ανάπτυξη η οικονομία, άρα ήδη υπάρχουν κριτήρια που σχετίζονται με την κατάσταση της οικονομίας. Δεν μπορεί η αναπλήρωση αυτή να εξαρτάται από παράγοντες όπως η παραγωγικότητα. Αυτή η συζήτηση δηλαδή να μπουν κριτήρια άλλα από τα υφιστάμενα στην απόδοση τής ΑΤΑ έχει ως στόχο ουσιαστικά να εκφυλίσει τον σκοπό της ΑΤΑ. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι, εν αναμονή του διαλόγου που θα γίνει για τη νέα συμφωνία για την ΑΤΑ, αυτή τη θέση την ακούμε όχι μόνο από τις εργοδοτικές Οργανώσεις αλλά και από τον υπουργό Οικονομικών. Η φιλοσοφία της ΑΤΑ δεν μπορεί να αλλοιωθεί με παράγοντες που δεν σχετίζονται με τον στόχο και σκοπό της ΑΤΑ και αυτό για μας είναι θέμα ουσίας και αρχής.
Πέτυχε ο κατώτατος
Κεφάλαιο Κατώτατος Μισθός. Πώς αξιολογείτε το μέτρο ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του;
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για την εισαγωγή του κατώτατου μισθού, ήταν σταθερό επαναλαμβανόμενο επιχείρημα των εργοδοτικών συνδέσμων το επιχείρημα ότι η εισαγωγή του θα οδηγούσε σε αύξηση της ανεργίας, σε μη πρόσληψη νέων και σε μύρια άλλα κακά. Τίποτα από όλη αυτή την κινδυνολογία δεν επαληθεύτηκε και δεν θεωρούμε ότι θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στις δυνατότητες ένταξης στην εργασία από την πρόσφατη αναπροσαρμογή του διατάγματος για τον κατώτατο μισθό. Αν έχει κάτι που πρέπει να επισημάνουμε για το νέο διάταγμα για τον κατώτατο μισθό είναι ότι η κυβέρνηση δυστυχώς δεν προχώρησε να διορθώσει κάποια εμφανή προβλήματα του διατάγματος, όπως για παράδειγμα η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού και η ωριαία απόδοσή του. Ούτε και κάλυψε με τον νέο κατώτατο μισθό τη διάβρωση που είχε ο κατώτατος μισθός λόγω του πληθωρισμού. Η ΠΕΟ θεωρεί αναγκαίο να υπάρξουν αλλαγές στον κατώτατο μισθό έτσι που να λειτουργεί ως πλαίσιο αξιοπρεπούς μισθού και βασικών όρων απασχόλησης για το πιο ευάλωτο κομμάτι των εργαζόμενων, αυτών που δεν καλύπτονται από Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας.
Ξένοι μόνο όπου υπάρχουν ανάγκες
Ανάμεσα στις προτεραιότητες της ΠΕΟ για το 2024 είναι και η εκπόνηση νέας στρατηγικής απασχόλησης εργαζόμενων από τρίτες χώρες.
Η νέα κυβέρνηση επέλεξε να κρυφτεί πίσω από τις αποφάσεις της προηγούμενης κυβέρνησης, για τη λεγόμενη νέα στρατηγική απασχόλησης εργαζόμενων από τρίτες χώρες και άφησε να εφαρμόζεται για ένα χρόνο μια πολιτική που χρησιμοποιεί ακόμη περισσότερο τους εργαζόμενους από τρίτες χώρες ως εργαλείο υπόσκαψης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Να ξεκαθαρίσω επίσης ότι το πρόβλημα της ΠΕΟ δεν είναι γιατί να έρχονται ξένοι να εργάζονται στην Κύπρο. Είπαμε επανειλημμένα ότι εκεί και όπου αποδεδειγμένα υπάρχουν ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφτούν από τους ντόπιους άνεργους και σε αυτούς εμείς περιλαμβάνουμε και τους Τουρκοκύπριους, από αδρανές εργατικό δυναμικό, από κοινοτικούς εργαζόμενους, τότε να ενεργοποιείται η διαδικασία παραχώρησης εγκρίσεων για απασχόληση από τρίτες χώρες.
Δηλαδή ποιες ελλείψεις εντοπίζετε στο υφιστάμενο πλαίσιο;
Οι στρεβλώσεις και τα προβληματικά ζητήματα έχουν να κάνουν και με τους μηχανισμούς πιστοποίησης των ελλείψεων και με τους όρους και τις συνθήκες εργοδότησης αυτών των εργαζόμενων. Καταργήθηκαν οι τριμερείς συμβουλευτικές επιτροπές ανά κλάδο. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη. Αδιαφανείς διαδικασίες χωρίς την παρουσία των συντεχνιών που οδηγεί σε κενά στον έλεγχο και την πιστοποίηση τόσο για τις ενέργειες κάλυψης των αναγκών όσο και για το κριτήριο της τήρησης και εφαρμογής συλλογικής σύμβασης. Προβληματικό είναι επίσης το γεγονός ότι σε επιχειρήσεις που δεν υπάρχει παρουσία συνδικαλιστική δίνονται άδειες απασχόλησης με όρους απασχόλησης που αποφασίζει μόνο ο εργοδότης ή το Τμήμα Εργασίας. Αυτό είναι υπόσκαψη της ίδιας της έννοιας της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Πρόβλημα είναι και η παροχή δικαιώματος στον εκάστοτε υπουργό να παρέχει άδειες ακόμα και όταν το αρμόδιο τμήμα τού υπουργείου έχει διαφορετική θέση. Άλλο κενό είναι ότι η στρατηγική δεν είναι ολιστική και συμπεριληπτική για τους αιτητές ασύλου, τους φοιτητές, τους οικιακούς εργαζόμενους. Γι΄ αυτές τις ομάδες ακολουθούνται άλλες διαδικασίες.
Έχουμε καταθέσει ολοκληρωμένες προτάσεις με εισηγήσεις που μεσομακροπόθεσμα στοχεύουν στην καλύτερη αξιοποίηση και προσέλκυση ντόπιου εργατικού δυναμικού για κάλυψη αναγκών και παράλληλα με εισηγήσεις για αλλαγές στη στρατηγική που να διασφαλίζουν ότι άδειες παραχωρούνται όπου αποδεδειγμένα υπάρχουν ανάγκες και εφόσον εφαρμόζονται Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας για όλο το προσωπικό. Στο χέρι του υπουργείου είναι να προχωρήσει σε αλλαγές στα κριτήρια και τις διαδικασίες που να θέτουν φραγμό στην εργαλειοποίηση των μεταναστών ως μηχανισμού απορρύθμισης.
Διαβάστε επίσης: Υπάρχουν τα εργαλεία για φθηνότερο ρεύμα αλλά δεν τα χρησιμοποιούμε (video)