Του Χάρη Κορδάτου*
Τον Νοέμβριο του 2019 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κήρυξε κατάσταση κλιματικής έκτακτης ανάγκης, καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προσαρμόσει όλες τις προτάσεις της σύμφωνα με τον στόχο των 1,5 °C, για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη, και να διασφαλίσει τη σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 °C, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, συνδέεται με σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις για το φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και ευεξία καθώς και με πολύ υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης επικίνδυνων και πιθανώς καταστροφικών αλλαγών στο παγκόσμιο περιβάλλον.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα την Ευρώπη, και ειδικότερα την περιοχή της Μεσογείου, όπου εντοπίζεται η Κύπρος. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αγγίζουν πλέον διάφορες πτυχές της ζωής μας με αρνητικό τρόπο. Στη Μεσόγειο, η οποία χαρακτηρίζεται ως ‘‘hotspot’’ περιοχή, που είναι δηλαδή πιο ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αναμένονται: περισσότεροι καύσωνες, λιγότερες βροχοπτώσεις, υψηλότερος κίνδυνος ξηρασίας, ακραία καιρικά φαινόμενα, μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών, περισσότερη ενέργεια για θέρμανση και ψύξη, υποβάθμιση της βιοποικιλότητας και ερημοποίηση, αρνητικές επιπτώσεις στους περισσότερους τομείς της οικονομίας, αύξηση των θανάτων λόγω καύσωνα. Η λίστα με τις επιπτώσεις δεν σταματάει εδώ.
Η ΑΙΤΙΑ
Το κύριο αίτιο της κλιματικής αλλαγής είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ορισμένα αέρια στην ατμόσφαιρα της Γης παγιδεύουν τη θερμότητα του ήλιου και εμποδίζουν τη διάχυσή της στο διάστημα, προκαλώντας την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου υπάρχουν στη φύση, αλλά η ανθρώπινη δραστηριότητα αυξάνει τις συγκεντρώσεις τους στην ατμόσφαιρα, όπως για παράδειγμα το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και φθοριούχα αερία. Τα φυσικά αίτια, όπως οι μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας ή η ηφαιστειακή δραστηριότητα, εκτιμάται ότι έχουν συμβάλει λιγότερο από περίπου 0,1 °C στη συνολική αύξηση της θερμοκρασίας, μεταξύ 1890 και 2010.
Φυσικά, υπάρχει και η δυσπιστία προς την ανθρωπογενή υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν πως οι κλιματικές αλλαγές αποτελούν μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας του πλανήτη μας, και η οποία δεν ενισχύεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες! Αυτό, πλέον, έρχεται σε δεύτερη μοίρα, αφού οι επιπτώσεις που σχετίζονται με ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν γεγονός, με τρανταχτό παράδειγμα την κακοκαιρία Daniel που έπληξε πρόσφατα την περιοχή της Θεσσαλίας στην Ελλάδα. Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων καθώς και η προσαρμογή σε αυτά κρίνεται, πλέον, απολύτως αναγκαία.
Χαρακτηριστικά είναι τα δεδομένα από το European Environment Agency, σύμφωνα με τα οποία μεταξύ της περιόδου 1980 - 2022 οι ακραίες καιρικές και κλιματικές συνθήκες προκάλεσαν οικονομικές απώλειες περιουσιακών στοιχείων που εκτιμώνται σε €650 δισ. στα κράτη μέλη της ΕΕ, εκ των οποίων €59,4 δισ. το 2021 και €52,3 δισ. το 2022. Όσον αφορά την Κύπρο, οι απώλειες ανέρχονται στα €423 εκατ., ένα αξιοσημείωτο ποσό που αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία τα επόμενα χρόνια, εάν δεν ληφθούν ουσιαστικά μέτρα.
ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η Κύπρος, όπως και όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει καταρτίσει Εθνική Στρατηγική για την Ενέργεια και το Κλίμα, με πολιτικές και δράσεις που στοχεύουν στη μείωση των θερμοκηπιακών αέριων κατά 32% (σε σχέση με το 2005). Είναι μια από τις σημαντικότερες Στρατηγικές της Κύπρου, η οποία χρήζει άμεσης εφαρμογής και έχει τη δυνατότητα να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής των πολιτών της Κύπρου, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, να προωθήσει αρχές αειφορίας στον τουρισμό και να προστατεύσει το περιβάλλον.
Tα μεγαλύτερα εμπόδια στην υλοποίηση αυτής της σημαντικής στρατηγικής είναι η ουσιαστική κρατική χρηματοδότηση των δράσεων που αναλύονται ανά τομέα (π.χ. γεωργία, τουρισμός, βιομηχανία, οικιακός, μεταφορές κ.ά), ο καθορισμός υπεύθυνων υπουργείων και τμημάτων για υλοποίηση των δράσεων και η δημιουργία ολοκληρωμένου μηχανισμού παρακολούθησης των δράσεων.
Αδυναμίες παρουσιάζονται και στο κομμάτι της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, δηλαδή την προώθηση πράσινων υποδομών ή λύσεων βασισμένων στη φύση, οι οποίες θα είναι ικανές να μειώσουν τις επιπτώσεις από μελλοντικά πλημμυρικά φαινόμενα, να προσφέρουν προστασία σε περιόδους με αυξημένες θερμοκρασίες και να ενισχύσουν τη βιοποικιλότητα του νησιού.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε τη σημαντικότητα ένταξης των τοπικών αρχών και της κοινωνίας στις πλείστες εθνικές στρατηγικές, μεταφράζοντας σε πράξη τη συμμετοχικότητα και την από κοινού δημιουργία έργων, αφού στο τέλος της ημέρας το αποτέλεσμα επηρεάζει την καθημερινότητα του απλού πολίτη. Ήδη, οι περισσότεροι Δήμοι έχουν δεσμευτεί σε εφαρμογή τοπικών στρατηγικών για την Ενέργεια και το Κλίμα κάτω από την πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων. Σε αυτή την κατεύθυνση, και όλες οι Κοινότητες που μέχρι το 2026 θα έχουν στην κατοχή τους τις συγκεκριμένες στρατηγικές. Σίγουρα, η Εθνική Στρατηγική θα πρέπει να συναντήσει τις τοπικές στρατηγικές, σε μια προσπάθεια ανάλυσης των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και προώθησης εξατομικευμένων λύσεων.
Κλείνοντας, θα πρέπει να αναλογιστούμε το περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος που θα επιφέρει στην Κύπρο ένα κτύπημα αντίστοιχο του ακραίου καιρικού φαινομένου Daniel.
Το ερώτημα είναι: είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε σε ουσιαστικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές που θα μεταφράζονται σε εφαρμόσιμες πολιτικές, μέτρα και υποδομές, περιορίζοντας πιθανές επιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων ή θα παραμείνουμε σε θέση θεατή, αντιδρώντας αναποτελεσματικά μετά την καταστροφή;
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
• περισσότεροι καύσωνες
• λιγότερες βροχοπτώσεις
• υψηλότερος κίνδυνος ξηρασίας
• ακραία καιρικά φαινόμενα
• μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών
• περισσότερη ενέργεια για θέρμανση και ψύξη
• υποβάθμιση της βιοποικιλότητας και ερημοποίηση
• αρνητικές επιπτώσεις στους περισσότερους τομείς της οικονομίας
• αύξηση των θανάτων λόγω καύσωνα
*Επικεφαλής Τμήματος Κλιματικής Αλλαγής & Περιβάλλοντος, Ενεργειακό Γραφείο Κύπρου-Εμπειρογνώμονα Κλιματικής Αλλαγής & Περιβάλλοντος
Διαβάστε επίσης: 2024: Έτος συμμόρφωσης για το ESG και την Εταιρική Βιωσιμότητα