Η οικονομική κρίση στην Κύπρο κατέδειξε δυο αδιαμφισβήτητες πραγματικότητες:
i. Τη σημασία και τις επιδράσεις της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου
ii. Τον υπερβολικό δανεισμό που έχει συσσωρεύσει ο ιδιωτικός επιχειρηματικός τομέας οδηγώντας αρκετές επιχειρήσεις στο κλείσιμο ή στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, υπό το βάρος του μη βιώσιμου δανεισμού τους.
Η σημασία της έγκαιρης διάσωσης επιχειρήσεων καθορίζεται από σχετική πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναφορικά με τα πλαίσια προληπτικής αναδιάρθρωσης, προκειμένου να αποφεύγεται η αφερεγγυότητα και να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των οφειλετών.
Βασική πτυχή του κυπριακού εταιρικού πλαισίου αφερεγγυότητας για εταιρείες είναι ο διορισμός Εξεταστή, στη βάση του ιρλανδικού μοντέλου «Examinership», που στοχεύει:
- στη διάσωση και αποκατάσταση της επιχειρηματικής δραστηριότητας
- στη διατήρηση των βιώσιμων επιχειρήσεων
- στη συμβολή της οικονομικής ανάπτυξης και στη διασφάλιση θέσεων εργασίας.
Κύριες πρόνοιες του μηχανισμού
Ο διορισμός Εξεταστή προϋποθέτει την ακόλουθη διαδικασία:
- Αίτηση (από την επιχείρηση-εταιρεία ή μετόχους ή πιστωτές ή εγγυητές) προς το Δικαστήριο, όταν πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια. Η αίτηση συνοδεύεται με έκθεση ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα
- Εάν το Δικαστήριο ικανοποιηθεί ότι υπάρχουν εύλογες προοπτικές επιβίωσης ολόκληρης ή μέρους της Εταιρείας, διορίζει Εξεταστή και εκδίδει προστατευτικό διάταγμα για περίοδο 4 μηνών (με δυνατότητα παράτασης για ακόμα 2 μήνες)
- Ο Εξεταστής διαμορφώνει προτάσεις αναδιάρθρωσης των χρεών, τις οποίες παρουσιάζει σε συνελεύσεις με πιστωτές και μετόχους προς ψήφιση
- Οι προτάσεις υποβάλλονται στο Δικαστήριο για επικύρωση και σε περίπτωση που εγκριθούν είναι δεσμευτικές σε όσους επηρεάζονται από αυτές
- Οι διευθυντές, κατά την περίοδο εξέτασης, συνεχίζουν να έχουν τον έλεγχο των δραστηριοτήτων, ωστόσο κάποιες από τις εξουσίες τους δύνανται να δοθούν στον Εξεταστή, εάν αυτό κριθεί σκόπιμο από το Δικαστήριο.
Αδυναμίες υφιστάμενης διαδικασίας και εισηγήσεις για βελτίωση
Παρόλο που η σχετική νομοθεσία τέθηκε σε ισχύ το 2015, δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα κανένας διορισμός Εξεταστή. Είναι πρόδηλο ότι η υφιστάμενη διαδικασία αντιμετωπίζει βασικές αδυναμίες και χρήζει ριζικών βελτιωτικών αλλαγών, ως καταγράφεται πιο κάτω.
1. Ο σκοπός του μηχανισμού φαίνεται πως δεν έχει γίνει κατανοητός από τα ενδιαφερόμενα μέρη, με αποτέλεσμα:
- επιχειρήσεις, μέτοχοι/διευθυντές, πιστωτές, να αντικρύζουν με καχυποψία τον μηχανισμό
- κάποιοι σύμβουλοι αφερεγγυότητας πιθανό να δίνουν κατά καιρούς λανθασμένες εκτιμήσεις/συμβουλές
- Δικαστές ενίοτε επικεντρώνονται σε νομοτεχνικές λεπτομέρειες της διαδικασίας ενδεχομένως αγνοώντας την επιχειρηματική ουσία μιας υπόθεσης.
Εισήγηση: διοργάνωση ειδικής εκπαίδευσης σε θέματα εταιρικών αναδιαρθρώσεων προς Συμβούλους Αφερεγγυότητας και Δικαστές, και ενημερωτικών σεμιναρίων και συνεδρίων προς χρεώστες και πιστωτές.
2. Αριθμός υποθέσεων έχει απορριφθεί από το Δικαστήριο λόγω κατάχρησης της διαδικασίας. Εταιρείες προβαίνουν σε αίτηση διορισμού Εξεταστή με μοναδικό σκοπό την παρεμπόδιση διορισμού παραλήπτη/διαχειριστή από τον πιστωτή (η νομοθεσία παρέχει αυτή τη δυνατότητα εντός 30 ημερών από το διορισμό) και όχι τη διάσωση της εταιρείας.
Εισήγηση: η περίοδος των 30 ημερών πρέπει να μειωθεί σημαντικά, ούτως ώστε να αποτρέπεται η κατάχρηση. Η αντίστοιχη περίοδος στην Ιρλανδία είναι μόνο 3 ημέρες.
3. Λόγω του συσσωρευμένου όγκου εκκρεμών υποθέσεων στα Δικαστήρια, παρατηρείται υπερβολική καθυστέρηση στη διαδικασία.
Εισήγηση: δημιουργία ειδικών Δικαστηρίων, με εξειδικευμένους σε εταιρικά θέματα Δικαστές, με το απαραίτητο προσωπικό και τεχνολογία. Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι η διαδικασία διορισμού Εξεταστή μπορεί να απλοποιηθεί προκειμένου, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να μην απαιτείται η συμμετοχή του Δικαστηρίου - στα πρότυπα του βρετανικού μηχανισμού «Administration».
4. Η περίοδος προστασίας των 4 μηνών (με δυνατότητα παράτασης για ακόμα 2 μήνες) φαίνεται να είναι μικρή για τα τοπικά δεδομένα, δεδομένου ότι αυτή αρχίζει από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης στο Δικαστήριο. Πρακτικά, ο χρόνος εξέτασης της αίτησης και των ενδεχόμενων ενστάσεων, μειώνει τον διαθέσιμο χρόνο του Εξεταστή για καταρτισμό προτάσεων αναδιάρθρωσης.
Εισήγηση: τροποποίηση της νομοθεσίας με προκαθορισμένη περίοδο για τελική απόφαση επιτυχίας/απόρριψης της αίτησης. Επίσης, το Δικαστήριο, σε ιδιάζουσες υποθέσεις, να έχει, κατ’ εξαίρεση, την εξουσία επέκτασης της περιόδου προστασίας για περίοδο πέραν των 2 μηνών, με μέγιστη όμως περίοδο προστασίας έως 12 μήνες.
5. Το κόστος της διαδικασίας (δικηγορικά, έκθεση εμπειρογνώμονα) ενδεχομένως να είναι αποτρεπτικός παράγοντας.
Εισήγηση: απλοποίηση της διαδικασίας, ειδικότερα για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
6. Αίτηση για διορισμό Εξεταστή από πιστωτή είναι πρακτικά αδύνατο να επιτύχει, αφού οι πιστωτές δεν έχουν στη διάθεσή τους την απαραίτητη πληροφόρηση για κατάρτιση έκθεσης ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα.
Εισήγηση: τροποποίηση της νομοθεσίας ούτως ώστε να ακολουθείται απλοποιημένη διαδικασία σε αυτές τις περιπτώσεις. Εναλλακτικά, το Δικαστήριο να υποχρεώνει την εταιρεία για την υποβολή των στοιχείων που απαιτούνται για την ετοιμασία της έκθεσης.
7. Η διαδικασία προνοεί την ειδοποίηση εντός 3 ημερών από την αίτηση όλων των ενδιαφερομένων μερών (πιστωτές, μέτοχοι, εγγυητές), αριθμός ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ανέρχεται σε εκατοντάδες, καθιστώντας το όλο εγχείρημα (με προσωπική ειδοποίηση) πρακτικά αδύνατο.
Εισήγηση: να απλοποιηθεί η πρόνοια ώστε η ειδοποίηση να δύναται να δίδεται με δημοσιεύσεις στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας ή και στον ημερήσιο τύπο.
8. Ένα επιτυχημένο σχέδιο αναδιάρθρωσης προϋποθέτει, σε κάποιες περιπτώσεις, την εισαγωγή νέων κεφαλαίων, είτε από επενδυτές είτε μέσω τραπεζικής αναχρηματοδότησης, που πρακτικά είναι δύσκολο να επιτευχθεί.
Εισήγηση: αύξηση των εξουσιών του Εξεταστή (στα πρότυπα του βρετανικού «Administration»), δίνοντας του τη δυνατότητα πώλησης της επιχείρησης ή μέρους της (εάν δεν εξευρεθούν κεφάλαια).
Συμπέρασμα
Η δημιουργία υγιούς κουλτούρας εταιρικής διάσωσης και ο επαναπροσδιορισμός ενός ριζικά διαφορετικού μοντέλου-υποδείγματος συνεργασίας μεταξύ χρεωστών και πιστωτών, που θα στοχεύει στην επιχειρηματική αναδιοργάνωση και αποκατάσταση, είναι στοιχεία απόλυτα συνυφασμένα με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.
Οι ανωτέρω εισηγήσεις για μεταρρύθμιση του υφιστάμενου πλαισίου αφερεγγυότητας στοχεύουν στην θωράκιση και στην αναβίωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ρένος Ιωαννίδης, Principal, KPMG Limited, 22 209 000, rioannides@kpmg.com
Ζήνωνας Καλογήρου, Manager, KPMG Limited, 22 209 000, zkalogirou@kpmg.com