Μαρίνα και λιμάνι Λάρνακας, μαρίνα Πάφου, δρόμος Πάφου - Πόλης Χρυσοχούς, τερματικό Βασιλικού, είναι μόνο μερικά από τα έργα ζωτικής, για τους πολίτες (και την οικονομία), σημασίας που το κράτος ανέθεσε σε ιδιώτες την υλοποίηση τους, ωστόσο, στην πορεία κάπου.. σκάλωσαν. Ποια είναι τελικά η «πηγή του κακού» το οποίο αν μη τι άλλο παράγινε το τελευταίο διάστημα; Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής μεταξύ αυτών των περιπτώσεων;
Τη δική τους ερμηνεία επί τούτου κλήθηκαν να δώσουν ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ και Πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών, Μαρίνος Μουσιούττας και ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης. Μιλώντας στο ΣΙΓΜΑ και την εκπομπή Μεσημέρι και Κάτι, οι δύο Βουλευτές συμφώνησαν πως ενώ οι λόγοι είναι πολλοί, το βασικό σημείο αδυναμίας, το οποίο εντοπίζεται σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, είναι κοινό σχετίζεται με το πρώτο βήμα στην υλοποίηση ενός έργου: Το στάδιο της διαδικασίας ετοιμασίας της προσφοράς.
Εξίσου σημαντικό χαρακτήρισαν επίσης και το στάδιο της παρακολούθησης της υλοποίησης μίας σύμβασης, κατά το οποίο θα μπορούν να εντοπίζονται έγκαιρα τυχόν κακώς έχοντα και να γίνονται οι απαραίτητες παρέμβασης.
Ωστόσο, σε όλες τις «προβληματικές» περιπτώσεις που εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα λείπει ένα καθοριστικό στοιχείο: Η απαραίτητη τεχνογνωσία.
Η έλλειψη τεχνογνωσίας το μεγαλύτερο αγκάθι
Κατά την τοποθέτησή του ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Μεταφορών, στάθηκε ιδιαίτερα σε αυτό το σημείο, λέγοντας πως η απαραίτητη τεχνογνωσία θα πρέπει να υπάρχει και από την πλευρά εκείνων που ευθύς εξ αρχής αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν τους όρους μίας σύμβασης, ενώ θα πρέπει να τη διαθέτουν και όσοι είναι επιφορτισμένοι με την παρακολούθηση της τήρησης των συμφωνηθέντων κατά την υλοποίηση ενός έργου.
«Εάν δεν έχω την τεχνογνωσία πώς θα ελέγξω, πώς θα επιτηρήσω κάτι για το οποίο δεν έχω τις γνώσεις», διερωτήθηκε, επισημαίνοντας πως εάν χρειάζεται η συμβολή εμπειρογνωμόνων από το εξωτερικό ειδικότερα κατά τη διαδικασία ετοιμασίας μίας εξειδικευμένης σύμβασης, όπως ήταν η περίπτωση του τερματικού στο Βασιλικό, τότε αυτή θα πρέπει να αναζητείται.
Το ίδιο ισχύει, όπως περιέγραψε, και για το στάδιο της επίβλεψης, για να υποδείξει πως εξ όσων φαίνεται «σε αυτά τα σημεία έχουμε έλλειψη της απαραίτητης τεχνογνωσίας».
Να μην «ντρεπόμαστε» να ζητήσουμε βοήθεια από το εξωτερικό
Προηγουμένως, ο κ. Πασιουρτίδης είχε επίσης υποδείξει πως υπάρχουν συμβάσεις οι οποίες είναι τόσο πολύπλοκες και έχουν τόσο ιδιαίτερα και δύσκολα θέματα τεχνικής φύσεως που εάν από την αρχή δεν ληφθεί η σωστή τεχνοκρατική υποστήριξη, στην πορεία έρχεται και η λανθασμένη εφαρμογή της σύμβασης.
«Δεν είναι κακό να ζητάμε τεχνοκρατική υποστήριξη από το εξωτερικό. Δεν ξέρω αν κάποιοι νιώθουν μειονεκτικά να το κάνουν, αλλά δεν παύει από το να είναι μια επιλογή», επεσήμανε. Ειδικότερα, για την περίπτωση του Βασιλικού, ο κ. Πασιουρτίδης ανέφερε πως όταν η ίδια η ανάδοχος εταιρεία δηλώνει τεχνική αδυναμία ολοκλήρωσης του έργου σημαίνει ότι αυτή η εταιρεία δεν μπορούσε να κάνει το έργο.
Το ζήτημα δεν αφορά βέβαια μόνο την περίπτωση του Βασιλικού που όντως επρόκειτο για ένα εξειδικευμένο έργο, καθότι, σύμφωνα με τον κ. Μουσιούττα υπήρξαν διάφορες άλλες περιπτώσεις επιτυχόντων προσφοροδοτών που ενώ αναλάμβαναν την υλοποίηση ενός έργου στην πορεία αντιλαμβάνονταν πως δεν τους συνέφερε να το συνεχίσουν, με αποτέλεσμα το κράτος να προσπαθεί να βρει διέξοδο.
Φέρνοντας ως παράδειγμα, το πρόσφατο ναυάγιο της συμφωνίας μεταξύ κράτους και Kition για τη διπλή ανάπτυξη του Λιμανιού και της Μαρίνας Λάρνακας, ο κ. Μουσιούττας είπε πως «αν κάτι πήγε λάθος πρέπει να ήταν στο αρχικό στάδιο της κατακύρωσης», συμπληρώνοντας πως. εκεί θα πρέπει, εάν υπάρχουν ευθύνες, κάτι που ισχύει για κάθε έργο, αυτές να αποδοθούν.
Ένα κράτος υπό καθεστώς ομηρίας
Το θέμα, ωστόσο, ξεκαθάρισε, δεν είναι μόνο το να αποδοθούν οι ευθύνες. Το θέμα είναι τι κάνουμε ούτως ώστε σε νέα έργα είτε αυτά ονομάζονται μαρίνες, είτε δρόμοι, είτε οτιδήποτε άλλο κατασκευαστικό, να μην παθαίνουμε αυτά που έχουμε πάθει και που στην ουσία καθιστούν «όμηρο» το κράτος.
Όπως σημείωσε, σε αυτές τις περιπτώσεις το κράτος βρίσκεται σε κατάσταση ομηρίας, καθώς εάν αποφασίσει να τελειώσει το έργο με διαφορετικό τρόπο τότε ενδεχομένως, να στοιχίσει τα διπλάσια ή αν τελικά δεν προχωρήσει τότε τίθεται σε κίνδυνο η ανάπτυξη μιας ολόκληρης περιοχής που βασιζόταν στο εκάστοτε έργο. Η απόδοση ευθυνών και η βελτίωση των κακώς εχόντων θα πρέπει να είναι μία ταυτόχρονη διαδικασία, διεμήνυσε.
Ο κ. Πασιουρτίδης τόνισε ακόμη, πόσο σημαντική είναι η σύσταση Ομάδας Παρακολούθησης Υλοποίησης της Σύμβασης, η οποία θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να υπερπηδά δυσκολίες και να παρέχει την απαιτούμενη τεχνοκρατική / νομική υποστήριξη. Αυτές οι ομάδες σήμερα συγκροτούνται σε συγκεκριμένες συμβάσεις από το ίδιο τη Υπουργείο που είναι η Αναθέτουσα Αρχή, επεσήμανε, μιλώντας στο Economy Today, λέγοντας πως στην περίπτωση το Λιμανιού και της Μαρίνας Λάρνακας υπήρχε τέτοια ομάδα από υπαλλήλους και τεχνοκράτες του Υπουργείου Μεταφορών.
Για αυτό και σε αυτού του είδους τις συμβάσεις μεγάλου βεληνεκούς θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα άτομα που τις συνθέτουν διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία ανάλογα με το έργο, ακόμα και αν χρειάζεται να είναι εμπειρογνώμονες από το εξωτερικό.
Το «αμαρτωλό» Βασιλικό
Ιδιαίτερα σε σχέση με το τερματικό στο Βασιλικό, ο κ. Πασιουρτίδης ανέφερε πως δεν μπορεί με απευθείας ανάθεση να υπογράφουμε μία σύμβαση για ένα έργο μισού δισεκατομμυρίου και να βρισκόμαστε σήμερα σε μία κατάσταση που πάει προς ναυάγιο και να προσπαθούμε να κάνουμε διαχείριση ζημιάς.
Περιγράφοντας τα δεδομένα ως έχουν σήμερα είπε πως η κινέζικη εταιρεία CPP «κρατά» στην ουσία το πλοίο Προμηθέας και το χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης για να κερδίσει αυτά που θέλει, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη και η διαδικασία επιδιαιτησίας στο Λονδίνο για τα €200 επιπλέον εκατομμύρια που αξιώνει.
Πρόκειται για μία υπόθεση που κοστίζει στον Κύπριο φορολογούμενο €20 εκατομμύρια τον μήνα, λόγω της μη έλευσης φυσικού αερίου για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής από ένα έργο που θα έπρεπε να είχε ήδη παραδοθεί από τον Σεπτέμβριο του 2022.
Όπως είπε, σε περιπτώσεις που η ανάθεση γίνεται απευθείας τότε η ευθύνη μεγαλώνει, ενώ για έργα πιο απλής μορφής που είθισται να ανατίθενται στον χαμηλότερο προσφοροδότη και εδώ θα έπρεπε να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας.
Σε έργα, εξήγησε, στα οποία επιλέγεται η απευθείας ανάθεση λόγω της πολυπλοκότητάς τους ή διότι κατά τη διάρκεια διαγωνισμού δεν βρέθηκαν ενδιαφερόμενοι, η ευθύνη για το κράτος είναι ακόμα μεγαλύτερη καθώς επιλέγει τον επιτυχόντα, έχοντας υποτίθεται διασφαλίσει πως μπορεί να φέρει εις πέρας την αποστολή που του ανατίθεται.
Τα λάθη πληρώνονται
Την ίδια ώρα, ο παράγοντας χρόνος μοιάζει να κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη ειδικότερα, σε σχέση με τα οικονομικά δεδομένα.
Αν χρειάζονται τρία χρόνια για να ξεκινήσει ένα έργο, λόγω των πολλών ζητημάτων που προκύπτουν όπως οι προσφυγές στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών, τότε αλλάζουν και τα οικονομικά δεδομένα, είπε ο κ. Πασιουρτίδης.
Παράλληλα, στάθηκε στην περίπτωση της Μαρίνας και του Λιμανιού Λάρνακας, επισημαίνοντας πως πέραν του ότι θα πρέπει το κράτος εκ νέου να αναζητήσει ανάδοχο μέσα από ένα διεθνή διαγωνισμό, θα πρέπει προηγουμένως, να γίνει νέα μελέτη βιωσιμότητας, νέα ανάθεση σε συμβούλους για να ετοιμάσουν τους όρους του συμβολαίου, καθώς και νέος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός.
«Αυτό το πράγμα σε παίρνει πέντε χρόνια πίσω», σημείωσε, προσθέτοντας πως «σήμερα αυτό το έργο μπορεί να στοιχίζει €1,2 δισεκατομμύρια. Σε πέντε χρόνια μπορεί να στοιχίζει €2 δισεκατομμύρια».
Λίγη ευελιξία…
Αναφερόμενος στην περίπτωση της Πλατείας Ελευθερίας, ο κ. Μουσιούττας υπενθύμισε πως όταν ο τότε επιτυχών προσφοροδότης, ο οποίος είχε υποβάλει τη χαμηλότερη προσφορά ευελπιστώντας πως θα ολοκλήρωνε το έργο νωρίτερα και θα επωφελείτο από το προδιαγραφόμενο bonus, διαπίστωσε πως το έργο θα καθυστερούσε λόγω κωλυμάτων, αποχώρησε.
«Έγινε ένα βελούδινο διαζύγιο και αποχώρησε ο πρώτος εργολάβος, σημείωσε, παίρνοντας αυτά που είχαν συμφωνηθεί και δίνοντας τη δυνατότητα στον Δήμο να ξαναβγεί σε προσφορές. Ο κ. Μουσιούττας παραδέχθηκε πως υπήρξε καθυστέρηση και το έργο στοίχισε περισσότερα, αλλά υλοποιήθηκε. Σε αντίθετη περίπτωση, εάν ο Δήμος αποφάσιζε να προσφύγει στο δικαστήριο, μπορεί να κέρδιζε μεν την υπόθεση ύστερα από 5 - 6 χρόνια, ωστόσο, η ταλαιπωρία του κόσμου θα συνεχιζόταν για άλλα τόσα χρόνια. «Αυτά είναι και πράγματα που τα συναντάς στην πορεία και δεν είναι άσπρο και μαύρο», υπογράμμισε, φέρνοντας ως παράδειγμα την έλλειψη σκυροδέματος που υπάρχει αυτή την στιγμή στην αγορά και που δεν επιτρέπει σε διάφορα έργα να προχωρήσουν.
Σε σχόλιο περί απουσίας ευέλικτου μηχανισμού επίλυσης διαφορών είπε πως η «γραφειοκρατία».δεν είναι απαραίτητα κακό για έργα με τόσο υψηλό κόστος που άπτονται δημοσίου συμφέροντος ωστόσο, θα μπορούσε το όλο σύστημα να ήταν πιο ευέλικτο με δικλείδες ασφαλείας.Είπε παράλληλα, πως ενδεχομένως θα έπρεπε να συσταθεί μία διατμηματική - διυπουργική επιτροπή να δει ξανά τις συμβάσεις, προκειμένου να εντοπίσει στοιχεία που θα μπορούσαν να κάνουν πιο ευέλικτη τη διαδικασία.
Πάντως ο κ. Πασιουρτίδης δήλωσε χαρακτηριστικά πως «ο κανόνας στην Κύπρο είναι τα έργα να μην τελειώνουν στην ώρα τους. Σήμερα εάν ένα έργο τελειώσει στην ώρα του, αυτό είναι επίτευγμα. Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ο κανόνας», είπε κλείνοντας.
Διαβάστε επίσης: Έργα €97 εκατ. που μας αλλάζουν τα «φώτα»: Αυτό είναι το πλάνο της ΑΗΚ για ενεργειακή μετάβαση