Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) για τον ρυθμό με τον οποίο διοχετεύονται στην πραγματική οικονομία των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κεφάλαια που αντλούνται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποίησε το ΕΕΣ διαπιστώνει καθυστερήσεις στην εκταμίευση των κονδυλίων και στην υλοποίηση των έργων κατά τα τρία πρώτα χρόνια εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), καταγράφοντας πως μέχρι το τέλος του 2023 τα κράτη μέλη είχαν αντλήσει λιγότερο από το ένα τρίτο των κονδυλίων που δικαιούνταν για την ανάκαμψη από την πανδημία.
Υπενθυμίζεται ότι η ΕΕ θέσπισε τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τον Φεβρουάριο του 2021, ύψους 723,8 δισεκατομμυρίων ευρώ (338 δισεκ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 385,8 δισεκ. ευρώ σε δάνεια), σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των οικονομιών των κρατών μελών, ενόψει των προκλήσεων και των ευκαιριών που συνεπάγονται η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, και να μετριάσει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Μάλιστα, η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων στο πλαίσιο του ΜΜΑ θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως τις 31 Αυγούστου 2026.
Στην έκθεση επισημαίνεται πως οι τελικοί αποδέκτες είχαν λάβει μόλις το μισό περίπου των χρημάτων που μεταφέρθηκαν από τις Βρυξέλλες στα εθνικά δημόσια ταμεία, αφού μέχρι το τέλος του 2023, η Επιτροπή είχε εκταμιεύσει μόλις 213 δισεκατομμύρια ευρώ (συμπεριλαμβανομένων 56,5 δισεκ. ευρώ υπό τη μορφή προχρηματοδότησης). Εντούτοις, τα κεφάλαια αυτά δεν είχαν κατ’ ανάγκη φτάσει στους τελικούς αποδέκτες τους, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών επιχειρήσεων, κρατικών εταιρειών ενέργειας, πανεπιστημίων, σχολείων, κ.α.
Το ΕΕΣ υποδεικνύει ότι οι καθυστερήσεις αυτές υπονομεύουν την επίτευξη των στόχων του Μηχανισμού για στήριξη της προσπάθειας των χωρών της ΕΕ να ανακάμψουν από την πανδημία και την ανθεκτικότητά τους.
(Πολύ) χαμηλά η Κύπρος
Προβληματισμό προκαλούν την ίδια ώρα, τα στοιχεία που αφορούν την Κύπρο, με την έκθεση να καταδεικνύει πως μέχρι το τέλος του 2023 η χώρα μας είχε υποβάλει μόνο το 40% των αιτημάτων καταβολής σε σχέση με τα ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται στις επιχειρησιακές ρυθμίσεις. Το ποσοστό αυτό είναι κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ειδικότερα, όπως διαφαίνεται στο πιο κάτω γράφημα, ο μέσος όρος της ΕΕ ανέρχεται στο 70%. Επιπρόσθετα, μέχρι το τέλος του 2023, είχε εκταμιευθεί μόλις το 8% της χρηματοδότησης για την Κύπρο, και είχε εκπληρωθεί ικανοποιητικά το 5% των οροσήμων (14 από 271 ορόσημα).
Ποσοστό των αιτημάτων καταβολής που είχαν υποβληθεί στο τέλος του 2023 σε σύγκριση με τα ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται στις επιχειρησιακές ρυθμίσεις
Το ΕΕΣ σημειώνει ότι όλα σχεδόν τα κράτη μέλη καθυστέρησαν να υποβάλουν τα αιτήματα καταβολής τους σε σύγκριση με τα ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται στις επιχειρησιακές ρυθμίσεις τους, υποδεικνύοντας, ωστόσο, πως μεταξύ των μελών παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις όσον αφορά τις καθυστερήσεις, όχι μόνο ως προς τον αριθμό των αιτημάτων καταβολής που καθυστέρησαν (από ένα, στις περιπτώσεις της Φινλανδίας και της Ιρλανδίας, έως έξι, στις περιπτώσεις της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σλοβενίας), αλλά και ως προς τη διάρκεια της καθυστέρησης, η οποία κυμαίνεται από 1 μήνα (στην περίπτωση της πρώτης καταβολής για την Κύπρο) έως 12 μήνες (στην περίπτωση της πρώτης καταβολής για την Εσθονία).
Κίνδυνος να.. χάσουν το τρένο
Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, επισημαίνει πως ο σημαντικός αριθμός των ορόσημων και των τιμών-στόχου που πρέπει να εκπληρωθούν κατά το δεύτερο ήμισυ της περιόδου εφαρμογής ενέχει κινδύνους για την απορρόφηση των κονδυλίων και την ολοκλήρωση των μέτρων
Ειδικότερα, το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος τα κράτη μέλη να μην καταφέρουν να διεκδικήσουν ή να απορροφήσουν εγκαίρως τα κονδύλια και να ολοκληρώσουν τα μέτρα που έχουν προγραμματίσει είναι ορατός, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να μην επωφεληθούν, όπως θα αναμενόταν, οικονομικά και κοινωνικά.
Μέχρι το τέλος του 2023, οι χώρες είχαν υποβάλει το 70% των αιτημάτων που αναμένονταν, για ποσό κατά 16% χαμηλότερο εκείνου που είχε προβλεφθεί. Επτά χώρες, για διάφορους λόγους, δεν είχαν εισπράξει κανένα κονδύλι για την ικανοποιητική εκπλήρωση ορόσημων και τιμών-στόχου.
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για να διευκολύνουν την απορρόφηση, ιδίως το 2023, ωστόσο το ΕΕΣ εκτιμά ότι είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος των μέτρων αυτών.
«Ο κίνδυνος να μην ολοκληρωθούν στην ώρα τους όλα τα μέτρα που έχουν προγραμματιστεί είναι υπαρκτός», τονίζει το ΕΕΣ.
Μέχρι το τέλος του 2023, τα αιτήματα πληρωμής που είχαν υποβληθεί αφορούσαν την εκπλήρωση του 28% των 6.234 ορόσημων και στόχων (δηλαδή των δεικτών προόδου). Αυτό σημαίνει ότι μένει να εκπληρωθεί σημαντικός αριθμός αυτών, ενδεχομένως τα πλέον απαιτητικά.
Παράλληλα, το ΕΕΣ εκτιμά ως «θετικό» το γεγονός ότι με την προχρηματοδότηση, που μπορούσε να ανέλθει έως και στο 13% του ποσού που δικαιούνταν, τα κράτη μέλη εισέπραξαν περισσότερα χρήματα στις αρχές, σε πλήρη συμφωνία με τον στόχο της αντιμετώπισης της κρίσης.
«Ελπίζει» η Κομισιόν
Σχολιάζοντας την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Κομισιόν έκανε λόγο για «γενικά θετική» έκθεση. «Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιδεικνύει τη δύναμη των εργαλείων που βασίζονται στις επιδόσεις, για στήριξη της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, και η Κομισιόν είναι πλήρως δεσμευμένη για σωστή αξιοποίησή του μέχρι την καταληκτική ημερομηνία του 2026» ανέφερε σε γραπτή δήλωση εκπρόσωπος της Κομισιόν.
«Συνεργαζόμαστε στενά με τα κράτη μέλη για να υποστηρίξουμε την έγκαιρη και αποτελεσματική απορρόφηση των κονδυλίων του ΜΑΑ, μεταξύ άλλων για να διασφαλίσουμε ότι τα κονδύλια θα φτάσουν στους πολίτες και τις επιχειρήσεις το συντομότερο δυνατό» πρόσθεσε ο ίδιος εκπρόσωπος, χαιρετίζοντας το γεγονός ότι το ΕΕΣ αναγνωρίζει τη σημασία του ρόλου της Επιτροπής.
Διαβάστε επίσης: Σχέδιο «κτίΖΩ»: Πότε αρχίζει η ανέγερση των πρώτων πολυκατοικιών