Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Σε μια εποχή που η επιτυχία των επιχειρήσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συνεχή κατάρτιση του προσωπικού και την ίδια ώρα που η εκπαίδευση αρχίζει να υιοθετεί νέες μορφές ώστε να καθίσταται πιο αποτελεσματική και να συνάδει με τους στόχους της αγοράς οι νέοι όροι της βιωματικής μάθησης και εναλλακτικής εκπαίδευσης μπαίνουν για τα καλά στο κάδρο για την απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων από τους σύγχρονους επαγγελματίες. Ο Σόλωνας Δημοσθένους, εκπαιδευτής και ο Βάσος Λαππά ανώτερος σύμβουλος της Kratis Training and Consulting εξηγούν σε συνέντευξή τους στο Περιοδικό Economy Today πώς εφαρμόζονται οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης, τα πλεονεκτήματα που επιφέρει στην εκπαίδευση των εργαζομένων, τονίζοντας παράλληλα τα πολλαπλασιαστικά οφέλη που μπορεί να έχουν συνδυαστικά με τις παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Τι εννοούμε με τους όρους βιωματική μάθηση, ποιες μπορεί να αποτελούν δραστηριότητες βιωματικής μάθησης και τι ρόλο παίζουν στη συνεχή εκπαίδευση και ανάπτυξη των εργαζομένων;
Η βιωματική μάθηση αναφέρεται σε μια μορφή μάθησης που επικεντρώνεται στην απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων μέσω προσωπικών εμπειριών και συμμετοχής σε δραστηριότητες που απαιτούν πρακτική εφαρμογή. Στη βιωματική μάθηση, οι άνθρωποι μαθαίνουν από την άμεση εμπειρία τους, την πείρα και τη συνεργασία με άλλους.
Οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης μπορούν να ποικίλουν και συνήθως περιλαμβάνουν Πρακτικές Ασκήσεις, Προσομοιώσεις, Υπόδυση Ρόλων και Μάθηση μέσω παιχνιδιού (Game-based Learning).
Οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης έχουν σημαντικό ρόλο στη συνεχή εκπαίδευση και ανάπτυξη των εργαζομένων. Οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν σε δραστηριότητες που προάγουν τη συνεργασία, την ανταλλαγή ιδεών και την ενεργό συμμετοχή, ενώ παράλληλα αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες. Επιτρέπουν επίσης στους εργαζόμενους να εξελιχθούν και να προσαρμόζονται στις αλλαγές που συμβαίνουν στον επαγγελματικό τους τομέα. Μέσω της ενεργού συμμετοχής και της πρακτικής εμπειρίας, οι εργαζόμενοι αποκτούν εμπιστοσύνη, αναπτύσσουν νέες δεξιότητες και ενισχύουν την επαγγελματική τους ανταγωνιστικότητα.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης βιωματικών δραστηριοτήτων μάθησης σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης και κατάρτισης;
Η ενσωμάτωση βιωματικών δραστηριοτήτων μάθησης έχει πολλά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ένα βασικό πλεονεκτήματα είναι η ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευομένων. Αντί να είναι απλοί αποδέκτες πληροφοριών, οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργά σε δραστηριότητες, πρακτικές ασκήσεις και συζητήσεις. Αυτό διεγείρει την ανεξαρτησία σκέψης και τη δημιουργικότητα.
Επίσης, έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν άμεσα τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν. Αντί να περιορίζονται στη θεωρητική γνώση, μπορούν να τις εφαρμόσουν σε πραγματικές καταστάσεις, προβλήματα και προκλήσεις. Αυτή η άμεση εφαρμογή συνδέει τη μάθηση με την πραγματική εμπειρία και ενισχύει την κατανόηση και την εφαρμογή της γνώσης.
Μπορείτε να δώσετε παραδείγματα επιτυχημένων δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης και τον αντίκτυπό τους στη μάθηση και ανάπτυξη των εργαζομένων;
Αν επικεντρωθούμε στη μάθηση μέσω παιχνιδιού η οποία είναι μια από τις τεχνικές που έχουμε αναφέρει, μέσα από αυτήν επιτυγχάνονται μαθησιακοί στόχοι που μπορεί να αφορούν γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις.
Για παράδειγμα, παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας χρησιμοποιούνται ευρέως σε διάφορους τομείς για να αναπτύξουν συγκεκριμένες δεξιότητες σε ατομικό επίπεδο. Τα παιχνίδια αυτά πολλές φορές δεν έχουν άμεση σχέση με τον επαγγελματικό τομέα των εκπαιδευομένων, εντούτοις, με ένα έμμεσο τρόπο αναπτύσσουν συγκεκριμένες δεξιότητες, απαραίτητες στην καθημερινότητα του συγκεκριμένου επαγγελματία.
Αντίστοιχα, σε ομαδικό επίπεδο, παιχνίδια μικρής διάρκειας όπως μια απλή κατασκευή lego ή μεγαλύτερης όπως ένα κυνήγι θησαυρού μπορούν να πετύχουν στόχους που αφορούν συνεργασία, ομαδικότητα, επικοινωνία κ.τλ.. Εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η συζήτηση που ακολουθεί τέτοια παιχνίδια, αφού η μάθηση επέρχεται μέσα από την ανάλυση του παιχνιδιού, την κριτική σκέψη των εκπαιδευομένων και την ανταλλαγή απόψεων.
Πώς διασφαλίζετε ότι οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης ευθυγραμμίζονται με τις συγκεκριμένες ανάγκες και στόχους ενός Οργανισμού;
Για να διασφαλιστεί ότι οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης ευθυγραμμίζονται με τις συγκεκριμένες ανάγκες και στόχους ενός Οργανισμού ακολουθούνται τρία σημαντικά βήματα.
Κατ’ αρχήν γίνεται η ανάλυση των αναγκών, μέσα από την οποία εντοπίζονται οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι στάσεις που χρειάζεται να αναπτύξουν οι εργαζόμενοι για την επίτευξη των στόχων του Οργανισμού.
Ακολούθως, με βάση την ανάλυση αναγκών, μπορούν να σχεδιαστούν προγράμματα βιωματικής μάθησης τα οποία μπορούν να περιλαμβάνουν δραστηριότητες πρακτικής εξάσκησης, ομαδικής συνεργασίας και εκπαιδευτικά παιχνίδια που ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες των συμμετεχόντων.
Τέλος, κατά τη διάρκεια και μετά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης, είναι σημαντικό να γίνεται αξιολόγηση και παρακολούθηση των αποτελεσμάτων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη συλλογή ανατροφοδοτήσεων από τους συμμετέχοντες, την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και την προσαρμογή των δραστηριοτήτων ανάλογα με τις ανάγκες και τα αποτελέσματα που επιθυμεί ο Οργανισμός. Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό, κατά τη διάρκεια του τρίτου βήματος, να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται ενισχυτικές δράσεις (follow-ups), όπως καθοδηγητικές συναντήσεις (coaching sessions), οι οποίες να ενδυναμώνουν τα μαθησιακά αποτελέσματα.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που σχετίζονται με την υλοποίηση δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Η υλοποίηση δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης μπορεί να αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις. Μια δυσκολία είναι η έλλειψη επαρκών υποδομών και πόρων, αφού οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης μπορεί να απαιτούν ειδικούς χώρους, εξοπλισμό και υλικά. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της προγραμματικής προετοιμασίας, της αναζήτησης εναλλακτικών πόρων και της συνεργασίας με εξωτερικούς φορείς ή εταίρους.
Μια άλλη πρόκληση είναι το γεγονός ότι ορισμένοι εκπαιδευόμενοι μπορεί να «αντιστέκονται» στην εφαρμογή νέων μεθόδων μάθησης και να προτιμούν τις παραδοσιακές προσεγγίσεις. Αυτή η «αντίσταση» μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της ενημέρωσης, της παροχής κατάλληλων εξηγήσεων και της δημιουργίας ευκαιριών για συμμετοχή και συνεργασία.
Επίσης, οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης μπορεί να απαιτούν περισσότερο χρόνο και προγραμματισμό σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Γενικά, οι προκλήσεις αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της κατάλληλης προετοιμασίας, εκπαίδευσης και υποστήριξης των εκπαιδευτών, της συμμετοχής και συνεργασίας των εργαζομένων και της συνεχούς αξιολόγησης και βελτίωσης των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης.
Πώς η καθοδήγηση (coaching) και η συμβουλευτική (consulting) συμπληρώνουν τις δραστηριότητες βιωματικής μάθησης και ποια οφέλη μπορούν να αποκομίσουν οι Οργανισμοί από αυτόν τον συνδυασμό;
Η καθοδήγηση (coaching) και η συμβουλευτική (consulting) αποτελούν δύο συμπληρωματικές προσεγγίσεις που μπορούν να συνδυαστούν με τις δραστηριότητες βιωματικής μάθησης για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και ανάπτυξης στον Οργανισμό. Αν και οι ρόλοι τους διαφέρουν και οι δύο προσεγγίσεις μπορούν να παράσχουν σημαντικά οφέλη για τους Οργανισμούς. Ο συνδυασμός της βιωματικής μάθησης με την καθοδήγηση και τη συμβουλευτική δημιουργεί ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο για την εκπαίδευση και ανάπτυξη των εργαζομένων, επιτρέποντας την εξατομίκευση, την προσαρμοστικότητα και τη στήριξη που απαιτούνται για την επίτευξη των συγκεκριμένων αναγκών και στόχων του Οργανισμού.
Η καθοδήγηση (coaching) επικεντρώνεται στην ατομική ανάπτυξη και απόδοση. Ένας καθοδηγητής (coach) παρέχει ατομική υποστήριξη και καθοδήγηση σε έναν εργαζόμενο, βοηθώντας τον να ανακαλύψει τις ικανότητές του, να θέσει στόχους και να αναπτύξει δεξιότητες. Ο καθοδηγητής παρέχει στήριξη, ανατροφοδοσία και προκλήσεις για την ενίσχυση της αυτοεπίγνωσης και της αυτοβελτίωσης.
Η συμβουλευτική (consulting) επικεντρώνεται στην παροχή ειδικών γνώσεων και εμπειρογνωμοσύνης σε έναν Οργανισμό ή σε ένα άτομο. Ο σύμβουλος (consultant) αναλαμβάνει τον ρόλο του ειδικού σε ένα συγκεκριμένο πεδίο και παρέχει συγκεκριμένες συμβουλές, στρατηγικές και λύσεις για την επίλυση προβλημάτων ή τη βελτίωση των διαδικασιών και των αποτελεσμάτων.
Συγκεκριμένα, ο συνδυασμός των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης με την καθοδήγηση και τη συμβουλευτική μπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη των ικανοτήτων των εργαζομένων, αφού μέσα από τη βιωματική μάθηση αναπτύσσονται οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι στάσεις τους και ακολούθως ενισχύονται περαιτέρω μέσα από την ατομική καθοδήγηση και συμβουλευτική. Μέσω αυτής της διαδικασίας οι εργαζόμενοι αναπτύσσουν καλύτερη κατανόηση των δυνατοτήτων τους, των αδυναμιών τους και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και ως αποτέλεσμα αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους.
Πώς μετράτε την αποτελεσματικότητα και τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης όσον αφορά τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σε έναν Οργανισμό;
Η μέτρηση της αποτελεσματικότητας και του αντίκτυπου των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης μπορεί να γίνει μέσω διάφορων μεθόδων και εργαλείων.
Ένας τρόπος είναι η αξιολόγηση των αλλαγών στις γνώσεις και τις δεξιότητες των εργαζομένων πριν και μετά τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ερωτηματολογίων ή παρατηρήσεων πριν και μετά την εφαρμογή των δραστηριοτήτων.
Σημαντική είναι επίσης η ανατροφοδότηση από τους συμμετέχοντες σχετικά με την εμπειρία τους με τις δραστηριότητες βιωματικής μάθησης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω συνεντεύξεων, ερωτηματολογίων ικανοποίησης ή ομαδικών συζητήσεων. Η ανατροφοδότηση από τους εργαζόμενους μπορεί να παρέχει πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και εφαρμόζουν τις νέες γνώσεις και δεξιότητες.
Ένας ακόμη τρόπος είναι η αξιολόγηση από τους επιβλέποντες ή προϊστάμενους, οι οποίοι, μέσω παρατήρησης, μπορούν εντοπίσουν τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εργαζομένων που έχει προκύψει.
Μπορούμε να δώσουμε ένα απτό παράδειγμα για το πώς μπορεί να γίνει ο συνδυασμός της βιωματικής μάθησης, της καθοδήγησης, της συμβουλευτικής και της «συμβατικής εκπαίδευσης» όπου μια εταιρεία ή ένας Οργανισμός να εκπληρώσει τους στόχους που έχει θέσει;
Ένα παράδειγμα συνδυασμού βιωματικής μάθησης, καθοδήγησης, συμβουλευτικής και «συμβατικής εκπαίδευσης» μπορεί να είναι η εκπαίδευση και ανάπτυξη των νέων εργαζομένων σε μια εταιρεία. Ο στόχος είναι να ενσωματωθούν οι νέοι εργαζόμενοι στον Οργανισμό και να εξοπλιστούν με τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες.
Στην αρχή, μπορεί να προσφέρεται μια παραδοσιακή εκπαίδευση, όπου οι νέοι εργαζόμενοι θα λαμβάνουν τη θεωρητική βάση και τις βασικές γνώσεις που απαιτούνται για τις θέσεις τους. Αυτή η φάση μπορεί να περιλαμβάνει διαλέξεις, εκπαιδευτικά υλικά και τυπικές εξετάσεις.
Στη συνέχεια, μπορεί να συνδυαστεί η βιωματική μάθηση, όπου θα έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους μέσω πρακτικών ασκήσεων και προσομοιώσεων. Για παράδειγμα, μπορεί να δοθούν προβλήματα ή σενάρια που αντιμετωπίζουν συχνά οι εργαζόμενοι και να ζητηθεί από τους νέους να τα επιλύσουν, εφαρμόζοντας τις γνώσεις που απέκτησαν.
Παράλληλα, η καθοδήγηση και η συμβουλευτική μπορούν να εφαρμοστούν από έμπειρους καθοδηγητές ή μέντορες. Οι νέοι εργαζόμενοι μπορούν να έχουν την ευκαιρία να συναντούν τακτικά τον μέντορά τους για να συζητήσουν την πρόοδο, τις προκλήσεις και τις ανάγκες τους. Ο μέντορας μπορεί να παρέχει συμβουλές και καθοδήγηση, βοηθώντας τους να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και να αποκτήσουν αυξημένη εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση.
Ποιες συμβουλές ή συστάσεις έχετε για τις εταιρείες που εξετάζουν το ενδεχόμενο υιοθέτησης δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης και την ενσωμάτωσή τους στη συνολική στρατηγική μάθησης και ανάπτυξης;
Εταιρείες που εξετάζουν το ενδεχόμενο υιοθέτησης δραστηριοτήτων βιωματικής μάθησης και την ενσωμάτωσή τους στη συνολική στρατηγική μάθησης και ανάπτυξης θα πρέπει, καταρχήν, να προσδιορίσουν με σαφήνεια τις γνώσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη των στόχων τους και να εξασφαλίσουν ότι οι δραστηριότητες βιωματικής μάθησης που θα υιοθετήσουν ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες και προκλήσεις.
Ίσως χρειάζεται να ζητήσουν συμβουλές από ειδικούς στον τομέα της βιωματικής μάθησης και της εκπαίδευσης. Οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση των δραστηριοτήτων που είναι πιο κατάλληλες για τη συγκεκριμένη περίπτωση.
Είναι επίσης σημαντικό να προωθήσουν τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον των εργαζομένων για τις δραστηριότητες βιωματικής μάθησης εξηγώντας τα οφέλη και τις ευκαιρίες που προκύπτουν.