Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Δεν προβλέπεται αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης σύμφωνα με τα έως τώρα διαθέσιμα δεδομένα αναφέρει ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γιάννης Παναγιώτου. Στη συνέντευξή του στο Περιοδικό Economy Today ο υπουργός επισημαίνει ότι φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια ζωής του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων και θα διορθωθούν στρεβλώσεις και αδυναμίες που προέκυψαν διαχρονικά, ενώ θα εισαχθούν νέες ρυθμίσεις που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου. Σε σχέση με το 12% πέναλτι για όσους συνταξιοδοτούνται στα 63 χρόνια ο Γιάννης Παναγιώτου αναφέρει ότι συνεχίζεται ο διάλογος τονίζοντας ότι δεν μπορεί να απαλειφθεί εντελώς το 12%, αφού θα θέσει σε κίνδυνο τη Βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Ανάμεσα σε αρκετά άλλα σημειώνει ότι, το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων λειτουργεί στη βάση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών και έχει χαρακτήρα κοινωνικό, όμως δεν παύει να είναι ανταποδοτικό, σύμφωνα με τις εισφορές που καταβάλλει και τις ασφαλιστικές μονάδες που συγκεντρώνει ο κάθε εργαζόμενος.
Ποιες είναι οι τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Κύπρο;
Οι προκλήσεις είναι συνυφασμένες με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της χώρας μας και με τις προοπτικές της οικονομίας μας, όμως πιστεύω ότι μπορούμε να τις διαχειριστούμε αποτελεσματικά, σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας μας. Για την ενίσχυση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι πολύ σημαντική η στρατηγική διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας, με επίκεντρο τον κυπριακό κορμό και με ορθολογική αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού από τρίτες χώρες στους τομείς που αυτό είναι απαραίτητο. Παράλληλα, εφόσον η ενίσχυση της παραγωγικότητας και η ανάπτυξη της οικονομίας συμβαδίζουν με την αύξηση των απολαβών των εργαζομένων μπορούν να επενεργήσουν πολύ θετικά για τις εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και για την ενίσχυση των δυνατοτήτων υποστήριξης των εργαζομένων, των σημερινών και των μελλοντικών συνταξιούχων.
Ποια είναι η προτεραιότητα της κυβέρνησης όσον αφορά τη βελτίωση του συνταξιοδοτικού συστήματος;
Συμπληρώνονται σύντομα 60 χρόνια από τη λειτουργία του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με τον τρόπο που αυτό αναβαθμίστηκε ουσιαστικά μετά από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και μέσα από την επικείμενη μεταρρύθμιση το συνταξιοδοτικό σύστημα θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο, για την κατοχύρωση της μελλοντικής Βιωσιμότητας και ανθεκτικότητάς του. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης θα διορθωθούν στρεβλώσεις και αδυναμίες που προέκυψαν διαχρονικά και θα εισαχθούν νέες ρυθμίσεις που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου. Παράλληλα, θα προωθηθεί η ανάπτυξη του δεύτερου ασφαλιστικού Πυλώνα για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα και θα δημιουργηθούν καλύτερες προοπτικές για τον τρίτο ασφαλιστικό Πυλώνα των ιδιωτικών σχεδίων ασφάλισης. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η σταδιακή δημιουργία ικανοποιητικού διαθέσιμου αποθεματικού του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις καλές πρακτικές. Σε συνδυασμό με αυτά, η κυβέρνηση ήδη προωθεί συγκεκριμένα ανακουφιστικά μέτρα με άμεσο θετικό αντίκτυπο στους συνταξιούχους, σύμφωνα με τις δυνατότητες του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων και των δημόσιων οικονομικών.
Τους τελευταίους μήνες στη Γαλλία υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις από τη γαλλική κοινωνία για την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 χρόνια. Στην Κύπρο ποια είναι τα πλάνα σας σχετικά με το όριο συνταξιοδότησης;
Ανεξαρτήτως των όποιων αποκλίσεων στα όρια συνταξιοδότησης των διαφόρων επαγγελματιών, το όριο συνταξιοδότησης για καταβολή σύνταξης από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ήταν ανέκαθεν η ηλικία των 65 ετών. Το 1993 αποφασίστηκε η παροχή της δυνατότητας πρόωρης συνταξιοδότησης στα 63 για τους εργαζόμενους που συμπλήρωναν 33 χρόνια εισφορών, ενώ το 2012 διατηρήθηκε αυτή η δυνατότητα με την παράλληλη εισαγωγή της αναλογιστικής αναπροσαρμογής του 12% για να καθίσταται αυτή οικονομικά ουδέτερη για το Ταμείο. Στη χώρα μας η συντάξιμη ηλικία καθορίζεται από τη νομοθεσία, όπου ήδη προνοείται ότι μπορεί να μεταβληθεί σύμφωνα με τη μεταβολή του προσδόκιμου ζωής όπως αυτό υπολογίζεται κάθε 5 χρόνια. Η πρώτη αξιολόγηση της μεταβολής αφορά την περίοδο της πενταετίας 2018 – 2023 και θα ολοκληρωθεί στο προσεχές διάστημα, αλλά σύμφωνα με τα έως τώρα διαθέσιμα δεδομένα δεν προβλέπεται αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης.
Ποιες είναι οι εξελίξεις και σε ποιο σημείο βρίσκεται ο κοινωνικός διάλογος σχετικά με την κατάργηση του πέναλτι του 12% σε όσους λαμβάνουν σύνταξη στα 63 χρόνια και πώς αλλάζει την εξίσωση του συνταξιοδοτικού;
Ο κοινωνικός διάλογος βρίσκεται σε εξέλιξη και έχουν ήδη ακουστεί διάφορες απόψεις κατά τη συζήτηση που διεξήχθη σε σχέση με αυτό το θέμα στο Συμβούλιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, τόσο από τις συνδικαλιστικές όσο και από τις εργοδοτικές οργανώσεις. Σ’ αυτό το πλαίσιο η θέση της κυβέρνησης είναι σαφής: Αφενός, η αναλογιστική αναπροσαρμογή της σύνταξης των εργαζομένων που συνταξιοδοτούνται πριν από τα 65 χρόνια δεν μπορεί να καταργηθεί πλήρως και για όλους, επειδή αυτό θα οδηγούσε σε αρνητικά αποτελέσματα όπως η αύξηση των εισφορών ή ο περιορισμός της Βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, όμως αφετέρου, εφόσον οι δυνατότητες το επιτρέπουν, μπορεί να εισαχθεί μια στοχευμένη διορθωτική παρέμβαση για τους εργαζόμενους που έχουν συμπληρώσει πάρα πολλά χρόνια εισφορών, έτσι ώστε αυτοί να ελαφρυνθούν ή να εξαιρεθούν από τη μείωση της σύνταξής τους εάν συνταξιοδοτηθούν πρόωρα. Κατά την τελευταία συνεδρία του Συμβουλίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχουν παρουσιαστεί ορισμένα ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία στα μέλη του Σώματος και αναμένεται ότι εντός των επόμενων εβδομάδων θα ολοκληρωθεί η σχετική αναλογιστική μελέτη από τις υπηρεσίες του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας που υποστηρίζουν το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Τα δεδομένα θα αξιολογηθούν προσεκτικά και θα παρουσιαστεί η τελική θέση της κυβέρνησης η οποία θα συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους.
Το δημογραφικό και η υπογεννητικότητα είναι από τις κύριες μεταβλητές που ορίζουν το ζήτημα του συνταξιοδοτικού στην Ευρώπη και γενικότερα στη Δύση. Πώς το σχολιάζετε;
Οι κοινωνίες του δυτικού κόσμου στον οποίο ανήκουμε διαθέτουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που εντοπίζονται και στη χώρα μας. Ωστόσο, είναι απαραίτητη η υποστήριξη των νέων ανθρώπων έτσι ώστε να μπορούν να γίνουν γονείς στο σύγχρονο απαιτητικό περιβάλλον μέσα από πολιτικές που θα συμφιλιώνουν την επαγγελματική και την προσωπική ζωή. Η κυβέρνηση προωθεί στοχευμένες πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση, όπως είναι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης με τη χρήση της τεχνολογίας, έχοντας καταθέσει στη Βουλή νομοσχέδιο για τη ρύθμιση της τηλεργασίας, καθώς επίσης και μέσα από την επεξεργασία μέτρων ελάφρυνσης των ωρών εργασίας των πολύτεκνων γονιών, για τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο ρόλος του κράτους στην εξασφάλιση ότι οι συνταξιούχοι έχουν τα απαραίτητα ώστε να έχουν αξιοπρεπή διαβίωση; Θεωρείτε ότι αυξάνεται ο ρόλος της ιδιωτικής αποταμίευσης λόγω των μεγαλύτερων προκλήσεων που υπάρχουν στο κεφάλαιο του Συνταξιοδοτικού;
Σύμφωνα με το Άρθρο 9 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, «έκαστος έχει το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβιώσεως και κοινωνικής ασφάλειας», ενώ όπως αναφέρεται ακολούθως «ο νόμος θα προβλέψει περί προστασίας των εργατών, αρωγής προς τους πτωχούς και συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων». Το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων λειτουργεί στη βάση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών και έχει χαρακτήρα κοινωνικό, όμως δεν παύει να είναι ανταποδοτικό, σύμφωνα με τις εισφορές που καταβάλλει και τις ασφαλιστικές μονάδες που συγκεντρώνει ο κάθε εργαζόμενος. Η ανάπτυξη σωστής ασφαλιστικής κουλτούρας είναι απαραίτητη για το συνταξιοδοτικό μέλλον των εργαζομένων, παράλληλα όμως το κράτος έχει την ευθύνη στην οποία ανταποκρίνεται σύμφωνα με τις δυνατότητές του, υποστηρίζοντας τους χαμηλοσυνταξιούχους με επιπρόσθετες παροχές, αλλά παρ’ όλα αυτά, για πάρα πολλούς συνταξιούχους οι συντάξεις εξακολουθούν να είναι χαμηλές. Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, τόσο ο δεύτερος όσο και ο τρίτος συνταξιοδοτικός Πυλώνας έχουν πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν και έτσι αποτελούν μέρος του σχεδιασμού για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Πώς αντιμετωπίζονται οι ανισότητες στο συνταξιοδοτικό σύστημα, όπως η γυναικεία ανισότητα και η ανισότητα μεταξύ διαφόρων κοινωνικών ομάδων ή διαφόρων περιοχών στην Κύπρο;
Η σύνταξη των κοινωνικών ασφαλίσεων συναποτελείται από τη «βασική» σύνταξη και τη συμπληρωματική σύνταξη και βασίζεται στις αποδοχές κάθε ασφαλισμένου μέχρι ενός ανώτατου ορίου. Ο τρόπος υπολογισμού μεταξύ της βασικής και συμπληρωματικής σύνταξης διαφέρει και βασίζεται τόσο στις εισφορές που έχουν καταβληθεί όσο και στις εξομοιούμενες περιόδους ασφάλισης. Επιπρόσθετες ασφαλιστικές μονάδες χορηγούνται για τα χρόνια της σχολικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, για τη θητεία στην Εθνική Φρουρά στους άντρες, για τη γέννηση παιδιών στις γυναίκες, για τις περιόδους ανεργίας, κοκ. Έτσι, οι ενδεχόμενες συνταξιοδοτικές ανισότητες λαμβάνονται υπόψη ώστε να περιοριστούν, αλλά δεν παύουν να υφίστανται, γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπιστούν με τρόπο που να μην αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.