Μια αόρατη μετατόπιση συντελείται στις παγκόσμιες αγορές. Το δολάριο, το σκληρότερο νόμισμα του πλανήτη επί οκτώ δεκαετίες, δείχνει για πρώτη φορά στα σοβαρά να χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του.
Η διαβόητη πια «Ημέρας Απελευθέρωσης» και το νέο κύμα δασμών ήταν ο καταλύτης: αυτό που ακολούθησε ήταν μια αιφνίδια, βίαιη αποσύνδεση των χρηματαγορών από το αμερικανικό αφήγημα της ασφάλειας, της αξιοπιστίας, της υπεροχής.
Η συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου βυθίστηκε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών, κόντρα σε κάθε οικονομική θεωρία ή προηγούμενη εμπειρία. Αντί να ενισχυθεί λόγω των δασμών (όπως συνέβη κατά την εμπορική σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας το 2018) βρέθηκε αποδυναμωμένο, παρά τη σχετική ενίσχυση των επιτοκίων στις ΗΠΑ. Η πτώση δεν αποδίδεται αυτή τη φορά σε τεχνικά μεγέθη. Είναι ψυχολογική. Είναι πολιτική. Και είναι παγκόσμια.
Το ιερό δολάριο αμφισβητείται
Η Capital Economics μιλά ανοιχτά για μια «γενικευμένη απώλεια εμπιστοσύνης στις ΗΠΑ ως ασφαλές καταφύγιο» και για μια εικόνα που θυμίζει κρίσεις τύπου 2008 ή ακόμη και τον πανικό του Μαρτίου 2020. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, οι επενδυτές αρχίζουν να εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο το δολάριο να χάσει το ειδικό του βάρος ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Δεν πρόκειται μόνο για τη νομισματική ισοτιμία. Πρόκειται για τη δομική θέση του δολαρίου στο διεθνές σύστημα. Παρότι οι ΗΠΑ εκπροσωπούν σήμερα μόλις το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 57% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων εξακολουθούν να είναι σε δολάρια. Το δολάριο κυριαρχεί στο 60% των διεθνών δανείων, το 70% των εκδόσεων ομολόγων και το 88% των συναλλαγών στην αγορά συναλλάγματος. Ακόμη και το φυσικό αμερικανικό χαρτονόμισμα διακινείται παγκοσμίως — πάνω από το 50% των δολαρίων σε φυσική μορφή βρίσκεται εκτός ΗΠΑ.
Αυτό το τεράστιο διεθνές απόθεμα μεταφράζεται σε ένα διαρθρωτικό premium για τα αμερικανικά assets. Οι ΗΠΑ δανείζονται φθηνότερα απ’ όσο τους αναλογεί – το περίφημο «εξωφρενικό προνόμιο» που είχε περιγράψει ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν τη δεκαετία του ’60. Όμως αυτό το προνόμιο είναι πλέον υπό αίρεση.
Το τέλος της «αμερικανικής εξαίρεσης»
Όλα τα παραπάνω μεγέθη δεν αρκούν όταν η πολιτική ηγεσία δείχνει πρόθυμη να προκαλέσει σκόπιμα οικονομική αστάθεια. Η επιστροφή Τραμπ στην εξουσία έχει συνοδευτεί από έναν καταιγισμό αψυχολόγητων κινήσεων: δασμοί, απειλές, σιωπή απέναντι στον κίνδυνο ύφεσης, πλήρης αδιαφορία για την αγωνία των αγορών. Το αμερικανικό δολάριο, άλλοτε το απόλυτο καταφύγιο, παρακάμπτεται πλέον σε περιόδους κρίσης: επενδυτές στρέφονται σε γιεν, ελβετικά φράγκα και χρυσό. Η εξαίρεση των ΗΠΑ ως «ασφαλές καταφύγιο» δεν θεωρείται πια δεδομένη.
Ο δείκτης DXY που μετρά την ισχύ του δολαρίου κατέρρευσε 2,8% σε μία εβδομάδα – τη χειρότερη απόδοση της τελευταίας τριακονταετίας εκτός μεγάλων κρίσεων. Από την αρχή του 2025, το δολάριο έχει χάσει 8,2% της αξίας του.
Η αγορά εξετάζει το αδιανόητο
Οι επενδυτές πλέον αναγκάζονται να ανοίξουν τη βεντάλια των σεναρίων. Η Capital Economics μιλά για «ευρεία γκάμα πιθανών αποτελεσμάτων», που έχουν διευρυνθεί — και όχι προς το καλό. Από εκτεταμένο sell-off των αμερικανικών ομολόγων έως αποδολαροποίηση και κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο ίδιο το θεσμικό πλαίσιο των ΗΠΑ. Πολλοί φορείς πλέον βλέπουν το αμερικανικό ρίσκο ως παράγοντα που αξίζει ξεχωριστό risk premium.
Κάποιες δηλώσεις του Τραμπ και των συμβούλων του προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων, Στίβεν Μίραν, υποστήριξε δημοσίως ότι το ισχυρό δολάριο είναι «βάρος για τις εξαγωγές» και ότι «στρεβλώνει τις αγορές». Είναι η πρώτη φορά που Αμερικανική κυβέρνηση αμφισβητεί ευθέως το ίδιο το στάτους του δολαρίου.
Ακόμα κι αν υπάρξει πολιτική αναδίπλωση, όπως με την 90ήμερη αναστολή των περισσότερων δασμών, η ζημιά φαίνεται πως έχει γίνει. Η Deutsche Bank μιλά για «δομική επανεκτίμηση» της αξίας του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.
Το τέλος της αυτοπεποίθησης
Ο μύθος της αμερικανικής υπεροχής που είχε τροφοδοτήσει την εκτόξευση των αμερικανικών μετοχών και την άνοδο του δολαρίου τα τελευταία χρόνια, φαίνεται πως ξεφουσκώνει. Όταν πέφτουν το δολάριο, τα ομόλογα και η Wall Street ταυτόχρονα, το μήνυμα είναι σαφές: δεν φεύγουν μόνο από το ρίσκο. Φεύγουν από την Αμερική.
Το ερώτημα δεν είναι πια εάν το δολάριο θα χάσει έδαφος έναντι του ευρώ ή του γουάν. Είναι αν η παγκόσμια οικονομία θα συνεχίσει να βασίζεται σε ένα νόμισμα που εξαρτάται τόσο από τις πολιτικές διαθέσεις ενός προέδρου. Κι αυτό δεν είναι πρόβλημα τεχνικό. Είναι υπαρξιακό.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Νέο ρεκόρ χτυπά ο χρυσός μετά το «καμπανάκι» Πάουελ για τον εμπορικό πόλεμο