Της Θάλειας Κουνούνη*
Η πανδημία είχε σημαντικό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία, ως συνέπεια των επιβεβλημένων μέτρων από τις κυβερνήσεις σε μια προσπάθεια περιορισμού του ιού, αλλά και στις αλλαγές συμπεριφοράς των καταναλωτών, ως επακόλουθο της επανεκτίμησης του τρόπου λειτουργίας της καθημερινότητάς μας. Όπως με κάθε σοκ, ορισμένοι τομείς της οικονομίας επωφελούνται, άλλοι επηρεάζονται αρνητικά και προκύπτουν νέες ευκαιρίες.
Ο τουρισμός
Ο περιορισμός των ταξιδιών μεταξύ των περισσότερων χωρών, αλλά και η διστακτικότητα των ατόμων να ταξιδέψουν λόγω ανησυχιών για την υγεία τους, έχουν εξουθενώσει τόσο τον αεροπορικό κλάδο όσο και αυτόν της φιλοξενίας. Για την Κύπρο, όπου ο τουρισμός συμβάλλει περίπου σε ποσοστό 23% του ΑΕΠ, η παγκόσμια επιδημία είχε σημαντικό αντίκτυπο στην τοπική οικονομία. Με μια μείωση των τουριστικών αφίξεων κατά τους καλοκαιρινούς μήνες μεγαλύτερη του 90%, ένας σημαντικός αριθμός ξενοδοχείων στην Κύπρο παρέμεινε κλειστός κατά τη συνήθως πιο πολυσύχναστη περίοδο. Αυτό είχε επιπτώσεις επίσης σε εστιατόρια και μπαρ, τόσο λόγω περιορισμών στη λειτουργία τους όσο και λόγω περιορισμένης ζήτησης. Οι επιπτώσεις στον τουρισμό είναι πιθανό να παραμείνουν μεσοπρόθεσμα ως μέρος τριών κύριων αβεβαιοτήτων:
(α) διαθέσιμες αεροπορικές εταιρείες στη χώρα μετά από σημαντικές αλλαγές στη δομή της αγοράς, (β) επιτυχία της διάθεσης εμβολιασμού και αποτελεσματικότητα των εμβολίων σε νέες παραλλαγές του ιού και (γ) καταναλωτικές αλλαγές και προτιμήσεις για τον τοπικό τουρισμό.
Λιανικό εμπόριο
Η πανδημία είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο στο λιανικό εμπόριο, τόσο μεταξύ όσο και εντός υποτομέων. Ως συνέπεια της ανησυχίας για την επάρκεια αποθεμάτων και των προβλημάτων υγείας, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στο σπίτι, τα τμήματα τροφίμων, ποτών και προϊόντων υγείας ευνοήθηκαν σημαντικά, ενώ τα ηλεκτρονικά και τα έπιπλα είχαν επίσης θετικό αντίκτυπο. Καθώς τα εμπορικά κέντρα παρέμειναν κλειστά για την πλειοψηφία του 2020, οι καταναλωτές στράφηκαν σε πιο μικρά εμπορικά καταστήματα. Τα καταστήματα, ανεξαρτήτως μεγέθους, κινήθηκαν προς διαδικτυακές πωλήσεις, σε μια προσπάθεια να κινηθούν ευέλικτα και να διατηρήσουν κάποια έσοδα. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αναμένουμε μια αλλαγή στο λιανικό εμπόριο, καθώς οι καταναλωτές αναπτύσσουν μια προτίμηση για έναν συνδυασμό μεταξύ φυσικών και online αγορών, ο οποίος δίνει ώθηση στην περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα των μεταφορών και σε βελτιώσεις στους αυτοματισμούς της αλυσίδας εφοδιασμού.
Κατασκευαστικός τομέας και τομέας ακινήτων
Αν και ο κατασκευαστικός τομέας και ο τομέας των ακινήτων άνθησαν τα τελευταία χρόνια, τόσο η πανδημία όσο και η διακοπή του προγράμματος πολιτογράφησης προκάλεσαν σημαντική αναταραχή και στους δύο τομείς. Η ζήτηση έχει μετατοπιστεί από τις πολυτελείς μονάδες υψηλής αξίας σε μεσαίες κατοικίες, με έμφαση στην ολοκλήρωση των υπό ανάπτυξη έργων. Η επιδείνωση των ποσοστών ανεργίας και οι μειωμένες ευκαιρίες χρηματοδότησης είναι πιθανό να επηρεάσουν τον κλάδο γενικότερα, με συγκεκριμένους τύπους ακινήτων να αποδεικνύονται πιο ανθεκτικοί από άλλους. Οι κατοικίες είναι πιθανό να αποδειχθούν πιο ανθεκτικές από τα εμπορικά ακίνητα, τόσο για ιδιοκατοίκηση όσο και ως ελκυστική επένδυση.
Οι νέοι τομείς ανάπτυξης
Κάθε σοκ στην αγορά δημιουργεί και νέες ευκαιρίες. Καθώς όλοι οι τομείς αναγκάστηκαν να βρουν νέους τρόπους να λειτουργήσουν για να επιβιώσουν εντός των περιορισμών των πανδημικών μέτρων, ο τομέας της τεχνολογίας έχει σημειώσει σημαντικές εξελίξεις, όπως η τηλεδιάσκεψη, το cloud computing, οι ψηφιακές υπογραφές και η τεχνητή νοημοσύνη, εξελίξεις οι οποίες κάνουν την ασφάλεια πληροφοριών ζωτικής σημασίας για κάθε επιχείρηση. Η επέκταση του διαδικτυακού λιανικού εμπορίου φέρνει επίσης μια πολλά υποσχόμενη προοπτική στον τομέα της εφοδιαστικής.
Η ανάγκη για ένα νέο οικονομικό μοντέλο
Αν και το επιχειρηματικό μοντέλο μιας χώρας πρέπει συχνά να αξιολογείται και να βελτιώνεται, η πανδημία έχει καταστήσει την ανάγκη επανεξέτασης του οικονομικού μοντέλου για την κυπριακή οικονομία ακόμη πιο έντονη. Οι βελτιώσεις στο νομικό πλαίσιο και η λειτουργική αποτελεσματικότητα θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω τομείς που συμβάλλουν σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να υπάρξει στήριξη σε άλλους, πολλά υποσχόμενους κλάδους, όπως ο τομέας της τεχνολογίας, η ιατρική και η εφοδιαστική.
*Γραμματέας Διοικητικού Συμβουλίου CFA Society Cyprus