Της Σωτηρούλας Χαραλάμπους*
Η διασφάλιση επαρκώς αξιοπρεπούς εισοδήματος για τα άτομα τα οποία μετά από πολλά χρόνια αφυπηρετούν από την εργασία είναι ένας από τους βασικούς στόχους που η ΠΕΟ έθεσε από την ίδρυσή της. Από την εποχή της αποικιοκρατίας, από τη δεκαετία του ’40, η ΠΕΟ ξεκίνησε τον αγώνα για εισαγωγή καθολικού σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων με τη συμμετοχή του κράτους, προσπάθεια που οδήγησε το 1957 στην εισαγωγή του πρώτου σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο φυσικά μετά από πολλούς αγώνες διαμορφώθηκε στο Αναλογικό Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Επίσης, από τη δεκαετία του 1960 αρχίσαμε να διεκδικούμε μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις τη δημιουργία Ταμείων Προνοίας τα οποία να λειτουργούν συμπληρωματικά για την ενίσχυση του εισοδήματος των εργαζομένων που αφυπηρετούν.
Αυτή η μικρή ιστορική αναδρομή γίνεται για να υπογραμμιστεί και το γεγονός ότι φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε με πολλές προσπάθειες και αγώνες αλλά και το ότι πάντοτε η συζήτηση για το συνταξιοδοτικό πρέπει να γίνεται με αφετηρία τις ανάγκες των εργαζομένων στις εκάστοτε συνθήκες.
Αξιοπρεπής διαβίωση
Το θέμα του εκσυγχρονισμού του συνταξιοδοτικού συστήματος τίθεται τα τελευταία χρόνια από πολλούς, την προηγούμενη κυβέρνηση και τη σημερινή, συνδικαλιστικές Οργανώσεις, εργοδοτικές Οργανώσεις, αναλογιστές, διαχειριστές Ταμείων Προνοίας και άλλους. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό στον όρο εκσυγχρονισμός να προσδώσουμε περιεχόμενο γιατί όλοι μπορούμε να μιλούμε για εκσυγχρονισμό, αλλά το τι ο καθένας έχει στο μυαλό του να είναι διαφορετικό.
Για την ΠΕΟ, μιλώντας σήμερα για την ανάγκη εκσυγχρονισμού του συνταξιοδοτικού, έχουμε ως αφετηρία το γεγονός ότι τα δημόσια συστήματα κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να είναι ο βασικός Πυλώνας διασφάλισης αξιοπρεπούς διαβίωσης των ασφαλισμένων τόσο σε περιόδους του εργασιακού βίου που βρίσκονται χωρίς εισόδημα από εργασία (ανεργία, ασθένεια, άδεια μητρότητας, πατρότητα, γονική άδεια, ανικανότητα) όσο και μετά τη συνταξιοδότηση.
Τα κενά στο σύστημα του συνταξιοδοτικού
Οι ανατροπές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια στον εργασιακό βίο, ιδιαίτερα οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, επιδρούν και στη δυνατότητα του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων να διασφαλίσει επαρκείς συντάξεις και αξιοπρέπεια στους ασφαλισμένους. Το αναλογικό σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων και ειδικότερα η ανταποδοτικότητα του συστήματος, το ύψος των συντάξεων και παροχών, στηρίζεται στη λογική ότι ο ασφαλισμένος συμμετέχει στο σύστημα χωρίς να έχει μεγάλα κενά και ότι το εισόδημα από εργασία με τα χρόνια αυξάνεται. Αυτή η λογική πάνω στην οποία δομήθηκε το σύστημα, ανατράπηκε τα τελευταία χρόνια. Η καθυστέρηση της ένταξης των νέων στην εργασία, οι συχνές διακοπές στην απασχόληση λόγω ανεργίας, οι μειώσεις μισθών λόγω οικονομικής κρίσης, οι αλλαγές που επιβλήθηκαν από την Τρόικα στο συνταξιοδοτικό, η διαφορά μισθών μεταξύ ανδρών και γυναικών, η υποαπασχόληση, η ψευδοαπασχόληση, η υποδήλωση της εργασίας, έχουν ως αποτέλεσμα το ποσοστό αναπλήρωσης του εισοδήματος από τη σύνταξη του ΤΚΑ να είναι χαμηλό και να χρειάζονται πρόσθετα μόνιμα μέτρα οικονομικής στήριξης του εισοδήματος των χαμηλοσυνταξιούχων (μικρή επιταγή). Χαμηλό είναι και το επίπεδο ανταποδοτικότητας των διαφόρων επιδομάτων, ενώ οι αυτοτελώς εργαζόμενοι, αρκετοί από τους οποίους στην ουσία ασκούν εξαρτημένη εργασία, δεν έχουν πρόσβαση σε ανεργιακό επίδομα ή πληρωμή σε ετήσια άδεια. Αυτές οι επισημάνσεις επιβάλλουν τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Κύπρου. Για το θέμα έχει συμφωνηθεί να ξεκινήσει κοινωνικός διάλογος.
Ο εκσυγχρονισμός μέσα από προτάσεις
Όταν εμείς μιλάμε για εκσυγχρονισμό θεωρούμε αναγκαία τα ακόλουθα:
- Κατάργηση της διασύνδεσης της αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής.
- Μέτρα που να ενισχύουν την επάρκεια και την ανταποδοτικότητα των συντάξεων και με τρόπο, που να διασφαλίζεται ένα ικανοποιητικό ύψος σύνταξης σε κάθε ασφαλισμένο. Προς αυτή την κατεύθυνση, θεωρούμε αναγκαίο να βελτιωθεί ο μηχανισμός διαμόρφωσης των κατώτατων συντάξεων.
- Βελτιώσεις στα ποσοστά αναπλήρωσης και την περίοδο πληρωμής βραχυχρόνιων παροχών.
- Εκσυγχρονισμός και απλοποίηση των διαδικασιών πρόσβασης και πληρωμής επιδομάτων και παροχών του ταμείου, με στόχο να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωμές.
- Απλοποίηση του Νόμου με στόχο να είναι κατανοητός και προσβάσιμος στους ασφαλισμένους.
Ειδική αναφορά χρειάζεται να γίνει στο θέμα της μείωσης κατά 12%, εφ’ όρου ζωής του ύψους της σύνταξης όσων ασφαλισμένων συνταξιοδοτούνται μετά από 33 και πλέον έτη εισφοράς στο 63ο έτος. Το μέτρο αυτό, το οποίο επιβλήθηκε από την Τρόικα, είναι ένα μέτρο τιμωρητικό ιδιαίτερα για όσους οι σκληρές συνθήκες εργασίας τους δεν τους επιτρέπει να εργάζονται μετά το 63ο έτος της ηλικίας, είναι ένα μέτρο που ουσιαστικά τιμωρεί εφ’ όρου ζωής αντί να ανταμείβει όποιους έχουν πολλά χρόνια εργασίας και συνεισφοράς στο σύστημα, ενώ ταυτόχρονα διαιωνίζει το πρόβλημα των χαμηλών συντάξεων, αφού μειώνει σημαντικά το ποσό της σύνταξης που λαμβάνει ένας συνταξιούχος. Στη συζήτηση για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού αυτό το ζήτημα πρέπει να τεθεί σε προτεραιότητα. Στόχος πρέπει να είναι ο τερματισμός αυτής της ρύθμισης με ένα κοινωνικά προσανατολισμένο τρόπο. Η συζήτηση για εκσυγχρονισμό του συνταξιοδοτικού συστήματος πρέπει να περιλάβει και δημιουργία πραγματικού αποθεματικού του ΤΚΑ, με στόχο τη σταδιακή αποπληρωμή του χρέους του κράτους στο ΤΚΑ, όπως και αναβάθμιση του ρόλου των συνιστώσων του ΤΚΑ στη διακυβέρνηση του ταμείου.
Η συνεισφορά των Ταμείων Προνοίας
Για την επίτευξη του στόχου του αξιοπρεπούς και επαρκούς εισοδήματος μετά τη συνταξιοδότηση, σημαντική μπορεί να είναι και η συνεισφορά των Ταμείων Προνοίας.
Στα πλαίσια και της συζήτησης για επέκταση της κάλυψης με συλλογικές συμβάσεις εργασίας - στόχος που πηγάζει και ως υποχρέωση του κράτους από σχετική ευρωπαϊκή οδηγία - έφτασε η ώρα τα Ταμεία Προνοίας να επεκταθούν ως υποχρεωτικός Δεύτερος Πυλώνας για να καλύψουν όλους τους εργαζόμενους. Είναι λοιπόν η ώρα στον όρο εκσυγχρονισμός του συνταξιοδοτικού να δοθεί συγκεκριμένο περιεχόμενο. Η ΠΕΟ θα εργαστεί αξιοποιώντας την πλούσια ιστορική εμπειρία της, στον αγώνα για το δικαίωμα σε κοινωνική ασφάλιση, έτσι που να οδηγηθούμε σε ένα προοδευτικό εκσυγχρονισμό που στο επίκεντρό του θα βρίσκεται ένα συνταξιοδοτικό σύστημα δυνατό, δημόσιο, κοινωνικά και γενεολογικά αλληλέγγυο.
*Γενική γραμματέας ΠΕΟ
Διαβάστε επίσης: Προέχει η συνολική μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος