Του Γιώργου Παπαναστασίου*
Τον Ιούνιο του 2024 η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το τελικό, αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο θα περιλαμβάνει τους νέους εθνικούς μας στόχους μέχρι το 2030 καθώς και συγκεκριμένα μέτρα για την επίτευξή τους. Για τον σκοπό αυτό, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ), σε συνεργασία με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και τους επιστημονικούς του συνεργάτες, έχει εντατικοποιήσει, τους τελευταίους μήνες, τη διαδικασία αναθεώρησης του ΕΣΕΚ, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ ‘‘Fit for 55’’ και RePowerEU.
Ουσιαστικά, μέσω της αναθεώρησης του Σχεδίου, αυξάνεται η φιλοδοξία της Κύπρου για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων και, κατ’ επέκταση, η ανάγκη για περαιτέρω διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και για αύξηση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης. Στο παρόν άρθρο, λοιπόν, επιδιώκεται μια συνοπτική αναφορά σε κάποιες από τις βασικές πτυχές της στρατηγικής μας.
Βασικές πτυχές της Στρατηγικής μας
Κυριότεροι νέοι στόχοι ΑΠΕ για το 2030
• 31-34% ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της Κύπρου.
• Το ποσοστό αύξησης των ΑΠΕ στον τομέα της θέρμανσης-ψύξης να είναι 0,8% ετησίως την περίοδο 2021 με 2025 και, ακολούθως, 1,1% τον χρόνο μέχρι το 2030.
• 29% ΑΠΕ στις μεταφορές το 2030 ή μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 14,5% έως το 2030, μέσω των ανανεώσιμων καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που παρέχεται στον τομέα των μεταφορών.
• Να υπάρξει συνεισφορά στον ενδεικτικό στόχο της ΕΕ για ΑΠΕ στα κτήρια, κατά τουλάχιστον 49% το 2030.
• Ως ενδεικτικός στόχος, το ποσοστό χρήσης ΑΠΕ στη βιομηχανία να αυξάνεται ετησίως κατά 1,6%.
Κυριότεροι νέοι στόχοι για Ενεργειακή Απόδοση για το 2030
• Να επιτευχθεί υποχρεωτικός στόχος για σωρευτική εξοικονόμηση ενέργειας στην τελική χρήση ύψους 348 χιλιάδων τόνων ισοδύναμου πετρελαίου, την περίοδο 2021-2030. Πρόσθετη υποχρέωση το 19,3% αυτού του στόχου να επιτευχθεί, με μέτρα ενεργειακής απόδοσης για ενεργειακά φτωχούς καταναλωτές.
• Υποχρέωση για ετήσια ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, σε τουλάχιστον 3% του συνολικού εμβαδού.
• Υποχρέωση να επιτυγχάνεται ετήσια μείωση 1,9% στην τελική κατανάλωση ενέργειας, στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ο στόχος είναι ενδεικτικός μέχρι το 2027, αλλά γίνεται υποχρεωτικός από το 2028.
• Ως ενδεικτικοί στόχοι, η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας της χώρας να μην υπερβεί τα 2,03 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου το 2030 και η τελική κατανάλωση ενέργειας της χώρας να μην υπερβεί τα 1,80 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου.
€370 εκατ. για επίσπευση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια
Για την επίτευξη των στόχων μας για το 2030 και το 2050 αλλά, παράλληλα, και για να στηρίξουμε έμπρακτα τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, λόγω των ανατιμήσεων σε ηλεκτρισμό και ενέργεια, το ΥΕΕΒ έχει επιταχύνει την υλοποίηση της ενεργειακής μας στρατηγικής. Σε αυτό το πλαίσιο, αξιοποιούνται εθνικοί πόροι καθώς και πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα Ταμεία Συνοχής της περιόδου 2021-2027, μεταξύ άλλων, για τη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με Ισραήλ και Ελλάδα καθώς και την εφαρμογή σχεδίων χορηγιών, για ενθάρρυνση της ενεργειακής απόδοσης και προώθησης των ΑΠΕ σε όλους τους τομείς –κατοικίες, επιχειρήσεις, βιομηχανία, γεωργία, μεταφορές, Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Συνολικά, για την περίοδο μέχρι το 2027, το ΥΕΕΒ εξασφάλισε ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους €370 εκατ., για να οδηγήσει την Κύπρο στην πράσινη μετάβαση. Τα κονδύλια αυτά θα αξιοποιηθούν στοχευμένα και προορίζονται, μεταξύ άλλων, για την επέκταση, αναβάθμιση και ψηφιοποίηση των δικτύων, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης έξυπνων μετρητών (συνολικά €120 εκατ.) και της δημιουργίας υποδομών αποθήκευσης ενέργειας (€40 εκατ.). Επιπλέον, θα λειτουργήσουμε στις αρχές του 2024 το νέο Σχέδιό μας, «Φωτοβολταϊκά για Όλους» (€30 εκατ.), με το οποίο θα δίνεται η ευκαιρία σε όσους δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να υλοποιήσουν την επένδυση να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό σύστημα στην οικία τους, αποπληρώνοντάς το με διμηνιαίες δόσεις των €150, μέσω του λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας.
Υπηρεσία Ενιαίας Εξυπηρέτησης για έργα ΑΠΕ
Καταλυτικό ρόλο στην προσπάθεια για ένταξη περισσότερων ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο της Κύπρου διαδραματίζει η λειτουργία της νεοσύστατης Υπηρεσίας Ενιαίας Εξυπηρέτησης (One-Stop-Shop), υπό τη Μονάδα Διευκόλυνσης Επιχειρήσεων του ΥΕΕΒ, με όρους εντολής να παρέχει καθοδήγηση και διευκόλυνση σε επενδυτές που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στη χώρα μας, για υλοποίηση έργων ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας. Η Υπηρεσία υποστηρίζεται από εξειδικευμένη ψηφιακή πλατφόρμα, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Σημειώνεται σχετικά ότι στο παρόν στάδιο προχωρούμε, επίσης, σε απλοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ, με τεχνική βοήθεια από την ΕΕ.
ΔΙΚΑΙΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Διασφαλίζοντας την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών
Για να είναι η πράσινη μετάβαση πραγματικά δίκαιη και ολοκληρωμένη, προϋπόθεση αποτελεί η προστασία των ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας. Ως εκ τούτου, έχουμε φροντίσει να διευρύνουμε τις κατηγορίες των νοικοκυριών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, αλλά και των ευάλωτων καταναλωτών, μέσω σχετικών διαταγμάτων και αποφάσεων του Υπουργού Ενέργειας. Παράλληλα, λαμβάνουμε μέτρα για την προστασία τους, τα οποία αφορούν:
• Στο δικαίωμα υποβολής αίτησης για ένταξη στην ειδική οικιακή διατίμηση ηλεκτρισμού.
• Στο δικαίωμα υποβολής αίτησης για ένταξη στο μέτρο της μη αποκοπής ή επανασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας σε κρίσιμες περιόδους, σε όσους από τους ευάλωτους καταναλωτές αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας.
• Στην παροχή αυξημένων οικονομικών κινήτρων, μέσω της συμμετοχής στα σχέδια χορηγιών του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ, για εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακών συστημάτων παραγωγής ζεστού νερού καθώς και για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος ή/και θερμομόνωση οροφής. Σημειώνεται ότι εντός του 2023 έληξε και το σχέδιο του Ταμείου για αντικατάσταση ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών σε κατοικίες ευάλωτων καταναλωτών ηλεκτρισμού, το οποίο αναμένεται να επαναπροκηρυχθεί εντός του 2ου τριμήνου του 2024.
• Στην παροχή αυξημένων οικονομικών κινήτρων, μέσω της συμμετοχής στο σχέδιο «Εξοικονομώ - Αναβαθμίζω στις Κατοικίες».
Έλευση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή
Το φυσικό αέριο αποτελεί το καύσιμο γέφυρα για την πράσινη μετάβαση και, ως εκ τούτου, η έλευσή του στην Κύπρο θα έχει πολλαπλά οφέλη για την οικονομία μας. Πέραν της ενίσχυσης της ενεργειακής μας ασφάλειας, θα δοθεί η ευκαιρία λειτουργίας σε ανεξάρτητους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργώντας ανταγωνισμό στην αγορά ηλεκτρισμού, θα μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, άρα και το κόστος στην ηλεκτροπαραγωγή, και θα καταστεί δυνατή η απαραίτητη ευελιξία στη συμβατική παραγωγή για περαιτέρω προώθηση των ΑΠΕ.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ΥΕΕΒ έχει εντατικοποιήσει τις προσπάθειες, τόσο για ολοκλήρωση του τερματικού εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό όσο και για την προμήθεια αερίου, για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής και εξαγωγών, μέσω αγωγού, από κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου. Το τερματικό επαναεριοποίησης στο Βασιλικό αναμένεται να είναι έτοιμο περί τα μέσα του 2024 ενώ για την έλευση στην Κύπρο φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο είναι συνεχείς οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουμε, σε επίπεδο κρατών αλλά και εταιρειών υδρογονανθράκων και ηλεκτρισμού, για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών, όπως αγωγού μεταφοράς αερίου και τερματικού υγροποίησης.
*Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας
Διαβάστε επίσης: Πράσινη μετάβαση και μικρομεσαίες επιχειρήσεις - Πώς η θεωρία γίνεται πράξη