Επιμέλεια: Ναταλία Γεωργιάδου
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε τα χαρτιά της και έριξε φως στη στρατηγική με την οποία φιλοδοξεί να καταστήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό επωφελή για όλους. Κεντρικός άξονας και προτεραιότητά της είναι ο άνθρωπος. Ανοίγει νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις και ενισχύει την ανάπτυξη μιας αξιόπιστης τεχνολογίας υπέρ μιας ανοικτής και δημοκρατικής κοινωνίας και μιας δυναμικής και βιώσιμης οικονομίας.
Η ψηφιακή τεχνολογία αναμένεται ότι θα συμβάλει επίσης στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και στην επίτευξη της πράσινης μετάβασης. Οι προτάσεις για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς δεδομένων και για τη διασφάλιση της ανθρωποκεντρικής ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης που έχουν παρουσιαστεί είναι τα πρώτα βήματα για την επίτευξη των στόχων αυτών.
Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Σήμερα υλοποιούμε μια στρατηγική για τη διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντός μας, μια μοναδική ευρωπαϊκή προσέγγιση που θα συνδυάζει αρμονικά την καινοτομία με τις ανάγκες και τα δικαιώματα των ανθρώπων. Θέλουμε να δώσουμε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη και κάθε επιχείρηση να ευδοκιμήσει σε μια δίκαιη και ανταγωνιστική ψηφιακή οικονομία, καθώς και σε μια ανοικτή, δημοκρατική και βιώσιμη ψηφιακή κοινωνία που θα λειτουργεί ως παγκόσμιο πρότυπο».
Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή
«Στο επίκεντρο του ψηφιακού μετασχηματισμού μας βάζουμε τον άνθρωπο. Με βάση τα πλεονεκτήματα και τις βασικές αξίες μας, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε την Ευρώπη υπέρμαχο της τεχνολογικής καινοτομίας που θα βασίζεται στην αριστεία και την εμπιστοσύνη. Για να συμβεί αυτό, θα διασφαλίσουμε επίσης ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις, μεγάλες και μικρές, σε δίκαιες και ανοικτές αγορές».
Τιερί Μπρετόν, Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς
«Η Ευρώπη έχει τη δυνατότητα να ηγηθεί των επόμενων κυμάτων της καινοτομίας που βασίζεται στα δεδομένα, να αναπτύξει και να αξιοποιήσει τις δικές της βασικές ικανότητες και να ακμάσει σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ανάπτυξη ασφαλών συστημάτων επεξεργασίας δεδομένων και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται τον συνεχώς εμπλουτιζόμενο θησαυρό δεδομένων αποτελεί βασικό μέρος των προσπαθειών μας για ένα βιώσιμο οικονομικό μέλλον».
Η Ευρώπη ως αξιόπιστος ψηφιακός ηγέτης
Οι εφαρμογές που βασίζονται σε δεδομένα θα είναι προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων με πολλούς τρόπους. Μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και την περίθαλψη, να δημιουργήσουν καθαρή κινητικότητα και ευφυή συστήματα μεταφορών, να δημιουργήσουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, να αναπτύξουν διασυνοριακές δημόσιες υπηρεσίες που να εξοικονομούν πόρους και να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση. Κατά την επόμενη πενταετία, η Επιτροπή θα επικεντρωθεί σε τρεις βασικούς στόχους στον ψηφιακό τομέα:
- Τεχνολογία στην υπηρεσία του ανθρώπου
- Δίκαιη και ανταγωνιστική οικονομία
- Ανοικτή, δημοκρατική και βιώσιμη κοινωνία
Η Ευρώπη θα αξιοποιήσει τη μακρά ιστορία της στον τομέα της τεχνολογίας, της έρευνας, της καινοτομίας και της επινοητικότητας, καθώς και της ισχυρής προστασίας των δικαιωμάτων και των θεμελιωδών αξιών. Οι νέοι κανόνες θα επιτρέψουν στην Ευρώπη να αναπτύξει ψηφιακές τεχνολογίες αιχμής και να ενισχύσει τις ικανότητές της στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Οι ισχύοντες κανόνες θα πρέπει να επανεξεταστούν και, εάν χρειαστεί, να προσαρμοστούν. Η Ευρώπη θα συνεχίσει να διατηρεί την ανοικτή, δημοκρατική και βιώσιμη κοινωνία της, η δε ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να στηρίξει αυτές τις αρχές. Η Ευρώπη θα χαράξει και θα ακολουθήσει δική της πορεία, ώστε να γίνει μια παγκοσμίως ανταγωνιστική, βασισμένη σε αξίες και χωρίς αποκλεισμούς ψηφιακή οικονομία και κοινωνία, συνεχίζοντας παράλληλα να συνεργάζεται στενά με τους διεθνείς εταίρους της.
Δύναμη αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης
Η Ευρώπη φαίνεται να έχει όλα όσα απαιτούνται προκειμένου να καταστεί παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιούνται και να εφαρμόζονται με ασφάλεια. Διαθέτει άριστα ερευνητικά κέντρα, ασφαλή ψηφιακά συστήματα και ισχυρή θέση στους τομείς της ρομποτικής, καθώς και ανταγωνιστικούς τομείς μεταποίησης και υπηρεσιών, που εκτείνονται από την αυτοκινητοβιομηχανία έως την ενέργεια, από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη έως τη γεωργία. Στη Λευκή Βίβλο που έχει παρουσιάσει, η Επιτροπή προτείνει ένα πλαίσιο για την αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη, με βάση την αριστεία και την εμπιστοσύνη. Σε συνεργασία με τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, στόχος είναι η κινητοποίηση πόρων σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα και η δημιουργία των κατάλληλων κινήτρων για την επιτάχυνση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, μεταξύ άλλων και από μικρότερες και μεσαίες επιχειρήσεις. Εδώ περιλαμβάνεται η συνεργασία με τα κράτη-μέλη και την ερευνητική κοινότητα, καθώς και η προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων στην Ε.Ε.
Σημαντική η εμπιστοσύνη
Δεδομένου ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να είναι πολύπλοκα και να ενέχουν σημαντικούς κινδύνους, είναι ουσιαστικής σημασίας η οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Ένα πλαίσιο πρέπει να καλύπτει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου, χωρίς να επιβαρύνει υπερβολικά όσα συστήματα ενέχουν μικρότερους κινδύνους. Εξακολουθούν να ισχύουν αυστηροί κανόνες της Ε.Ε. για την προστασία των καταναλωτών, την αντιμετώπιση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικότητας. Για τις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, όπως η υγεία, η αστυνόμευση ή οι μεταφορές, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να είναι διαφανή, ανιχνεύσιμα και να εγγυώνται την εποπτεία από τον άνθρωπο. Οι αρχές θα πρέπει να είναι σε θέση να δοκιμάζουν και να πιστοποιούν αλγορίθμους, καθώς και να ελέγχουν τα καλλυντικά, τα αυτοκίνητα ή τα παιχνίδια. Χρειάζονται αντικειμενικά στοιχεία για την εκπαίδευση των συστημάτων υψηλού κινδύνου, ώστε να διασφαλίζεται ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι η ιδιωτικότητα και η απαγόρευση των διακρίσεων. Ενώ σήμερα η χρήση της αναγνώρισης προσώπου για την εξ αποστάσεως αναγνώριση βιομετρικών στοιχείων γενικώς απαγορεύεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε σπάνιες, δεόντως αιτιολογημένες και αναλογικές περιπτώσεις, υπό την επιφύλαξη διασφαλίσεων και βάσει του ενωσιακού ή του εθνικού δικαίου, η Επιτροπή επιθυμεί να δρομολογήσει έναν εκτεταμένο διάλογο, ο οποίος θα μπορούσε να δικαιολογήσει εξαιρέσεις στο μέλλον, εφόσον χρειαστεί. Όσον αφορά τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης χαμηλότερου κινδύνου, η Επιτροπή προτείνει ένα εθελοντικό σύστημα επισήμανσης. Όλες οι εφαρμογές και οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης είναι ευπρόσδεκτοι στην ευρωπαϊκή αγορά, εφόσον συμμορφώνονται με τους κανόνες της Ε.Ε.
Ενιαία αγορά δεδομένων
Ενώ ο όγκος των δεδομένων αυξάνεται συνεχώς, το μεγαλύτερο μέρος των δυνατοτήτων τους παραμένει αναξιοποίητο. Με μια ενιαία αγορά δεδομένων, η Ε.Ε. σκοπεύει να αποδεσμεύσει μη χρησιμοποιηθέντα δεδομένα, επιτρέποντάς τους να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε όλους τους τομείς, προς όφελος των επιχειρήσεων, των ερευνητών και των δημοσίων διοικήσεων. Για να επιτευχθεί αυτό, η Ε.Ε. θα θεσπίσει πρακτικούς, δίκαιους και σαφείς κανόνες για την πρόσβαση στα δεδομένα και τη χρήση τους, οι οποίοι θα συνάδουν με τις ευρωπαϊκές αξίες και δικαιώματα, όπως είναι η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η προστασία των καταναλωτών και η νομοθεσία περί ανταγωνισμού. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα προτείνει (α) να θεσπιστούν μέτρα για τη διακυβέρνηση των δεδομένων, την πρόσβαση σε αυτά και την επαναχρησιμοποίησή τους για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων και δημόσιων αρχών, (β) να καταστούν τα δεδομένα του δημόσιου τομέα ευρύτερα διαθέσιμα μέσω του ανοίγματος συνόλων δεδομένων υψηλής αξίας σε ολόκληρη την Ε.Ε. και της δυνατότητας δωρεάν επαναχρησιμοποίησής τους και (γ) να δοθεί η δυνατότητα στους χρήστες να διατηρούν τον έλεγχο των δεδομένων τους επενδύοντας στην ανάπτυξη ικανοτήτων για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τις ψηφιακές δεξιότητες. Στο πλαίσιο των προτεινόμενων προγραμμάτων «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη» (2021-2027), η Επιτροπή θα αναπτύξει κοινούς ευρωπαϊκούς χώρους δεδομένων σε κρίσιμους τομείς, όπως η βιομηχανική παραγωγή, η πράσινη συμφωνία, η κινητικότητα ή η υγεία, και θα επενδύσει €2 δισ. σε ευρωπαϊκά έργα υψηλού αντικτύπου για ευρωπαϊκούς χώρους δεδομένων και σε αξιόπιστες και ενεργειακά αποδοτικές υποδομές υπολογιστικού νέφους.
Τα επόμενα βήματα
Όπως ορίζεται στη στρατηγική, η Επιτροπή θα υποβάλει εντός του έτους νομοθέτημα για τις ψηφιακές υπηρεσίες, θα προτείνει αναθεώρηση του κανονισμού σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης για ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά (κανονισμός eIDAS), και θα ενισχύσει την κυβερνοασφάλεια μέσω μιας Κοινής Μονάδας Κυβερνοχώρου. Η Ευρώπη θα συνεχίσει επίσης να δημιουργεί συμμαχίες με εταίρους παγκοσμίως, μοχλεύοντας τη ρυθμιστική της εξουσία, τη δημιουργία ικανοτήτων, τη διπλωματία και τη χρηματοδότηση, ώστε να προωθήσει το ευρωπαϊκό μοντέλο ψηφιοποίησης. Η Λευκή Βίβλος για την τεχνητή νοημοσύνη έχει πλέον τεθεί σε δημόσια διαβούλευση έως τις 19 Μαΐου 2020. Η Επιτροπή συγκεντρώνει επίσης παρατηρήσεις σχετικά με τη στρατηγική της για τα δεδομένα. Με βάση τα στοιχεία που θα συγκεντρωθούν, η Επιτροπή θα λάβει περαιτέρω μέτρα για να στηρίξει την οικονομία των δεδομένων και την ανάπτυξη της αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης.
Ιστορικό
Από το 2014, η Επιτροπή έχει λάβει ορισμένα μέτρα για να διευκολύνει την ανάπτυξη μιας οικονομίας με ευελιξία στην αξιοποίηση δεδομένων, π.χ. τον κανονισμό για την ελεύθερη ροή των δεδομένων μη προσωπικού χαρακτήρα, την πράξη για την κυβερνοασφάλεια, την οδηγία για τα ανοικτά δεδομένα και τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων. Το 2018, η Επιτροπή παρουσίασε για πρώτη φορά μια στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη και συμφώνησε επί ενός συντονισμένου σχεδίου με τα κράτη-μέλη. Το πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη που παρουσιάστηκε πρόσφατα βασίζεται επίσης στο έργο της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία εκπόνησε και τον Απρίλιο του 2019 παρουσίασε τις κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας για μια αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη. Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράμμισε στις πολιτικές της κατευθύνσεις ότι η Ευρώπη πρέπει να ηγηθεί της μετάβασης σε έναν υγιή πλανήτη και σε έναν νέο ψηφιακό κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό, ανακοίνωσε ότι, κατά τις πρώτες 100 ημέρες της θητείας της, θα δρομολογήσει διάλογο για τη δεοντολογική και βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα τεχνητή νοημοσύνη και τη χρήση μαζικών δεδομένων για τη δημιουργία πλούτου για τις κοινωνίες και τις επιχειρήσεις.
Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος
Η δημιουργία ενιαίας αγοράς δεδομένων θα βοηθήσει την Ε.Ε. να είναι πιο ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο και θα οδηγήσει σε καινοτόμες διαδικασίες, προϊόντα και υπηρεσίες. Τα βιομηχανικά και εμπορικά δεδομένα αποτελούν κινητήριες δυνάμεις της ψηφιακής οικονομίας. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα θα καταστήσει διαθέσιμα περισσότερα δεδομένα προς χρήση στην οικονομία και στην κοινωνία, ενώ παράλληλα οι παραγωγοί των δεδομένων θα διατηρούν τον έλεγχο.
Παραδείγματα χρήσης βιομηχανικών και εμπορικών δεδομένων
- Κινητήρες εξοπλισμένοι με χιλιάδες αισθητήρες συλλέγουν και διαβιβάζουν δεδομένα για να εξασφαλίζεται η αποδοτική λειτουργία τους.
- Τα αιολικά πάρκα χρησιμοποιούν βιομηχανικά δεδομένα με στόχο τον περιορισμό της οπτικής όχλησης και τη βελτιστοποίηση της αιολικής ενέργειας.
- Η πλοήγηση αποφυγής κυκλοφορίας σε πραγματικό χρόνο μπορεί να εξοικονομήσει έως και 730 εκατομμύρια ώρες. Δηλαδή έως και €20 δισ. σε κόστος εργασίας.
- Οι ειδοποιήσεις καθυστέρησης δρομολογίου σε πραγματικό χρόνο μπορούν να εξοικονομήσουν 27 εκατομμύρια εργατοώρες. Δηλαδή έως και €740 εκατ. σε κόστος εργασίας.
- Η καλύτερη κατανομή πόρων για την καταπολέμηση της ελονοσίας θα μπορούσε να εξοικονομήσει έως και €5 δισ. σε κόστος υγειονομικής περίθαλψης παγκοσμίως.
Η Ε.Ε. θα δημιουργήσει μια ενιαία αγορά δεδομένων στην οποία:
- Θα υπάρχει ροή δεδομένων εντός της Ε.Ε. και σε όλους τους τομείς, προς όφελος όλων.
- Θα τηρούνται πλήρως οι ευρωπαϊκοί κανόνες, ιδίως η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων και το δίκαιο ανταγωνισμού.
- Οι κανόνες για την πρόσβαση και τη χρήση δεδομένων θα είναι δίκαιοι, πρακτικοί και σαφείς.
Η Ε.Ε. θα γίνει μια ελκυστική, ασφαλής και δυναμική οικονομία των δεδομένων με τους εξής τρόπους:
- Καθορίζοντας σαφείς και δίκαιους κανόνες για την πρόσβαση και την περαιτέρω χρήση δεδομένων.
- Επενδύοντας σε πρότυπα, εργαλεία και υποδομές επόμενης γενιάς για την αποθήκευση και την επεξεργασία δεδομένων.
- Ενώνοντας δυνάμεις στον τομέα της χωρητικότητας του ευρωπαϊκού υπολογιστικού νέφους.
- Συνδέοντας ευρωπαϊκά δεδομένα σε βασικούς τομείς, με κοινούς και διαλειτουργικούς χώρους δεδομένων σε επίπεδο Ε.Ε.
- Παρέχοντας στους χρήστες δικαιώματα, εργαλεία και δεξιότητες ώστε να έχουν πλήρη έλεγχο των δεδομένων τους.
Ραγδαία αύξηση του όγκου δεδομένων
Ο παγκόσμιος όγκος δεδομένων αναμένεται ότι θα αυξηθεί δραστικά τα επόμενα χρόνια. Το 2018 ανερχόταν σε 33 zettabytes, τα οποία, αν αποθηκεύονταν σε τάμπλετ των 512 GB, θα δημιουργούσαν έναν πύργο που θα έφτανε μέχρι τη Σελήνη. Το 2025 εκτιμάται ότι ο παγκόσμιος όγκος δεδομένων θα ανέλθει στα 175 zettabytes. Στη βάση του προηγούμενου παραδείγματος, θα μπορούσε να καλύψει την απόσταση από τη Γη μέχρι τη Σελήνη και ξανά πίσω στη Γη πέντε φορές.
Ραγδαία θα είναι και η μεταβολή στην επεξεργασία των δεδομένων αυτών. Το 2018 το 80% αντιστοιχούσε σε κεντρικές υπολογιστικές εγκαταστάσεις και το 20% σε έξυπνα συνδεδεμένα αντικείμενα. Το 2025 οι όροι θα αντιστραφούν και η επεξεργασία δεδομένων θα αντιστοιχεί μόλις στο 20% σε κεντρικές υπολογιστικές εγκαταστάσεις. Με τις κατάλληλες πολιτικές και επαρκείς επενδύσεις από την Επιτροπή, τα κράτη-μέλη και οι επιχειρήσεις εκτιμάται ότι θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που συνδέονται με αυτή την αλλαγή πλεύσης και να αποκτήσουν ηγετικό ρόλο στον τομέα των δεδομένων: €4 - €6 δισ. συνολικών επενδύσεων σε κοινούς ευρωπαϊκούς χώρους δεδομένων και σε μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία υποδομών και υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.
Οικονομική αξία των δεδομένων (Ε.Ε. 27)
2018: €301 δισ. (2,4% του ΑΕΠ)
2025: €829 δισ. (5,8% του ΑΕΠ)
Αριθμός επαγγελματιών του τομέα των δεδομένων (Ε.Ε. 27)
2018: 5.700.000
2025: 10.900.000
Ποσοστό του πληθυσμού της Ε.Ε. με βασικές ψηφιακές δεξιότητες
2018: 57%
2025: 65%