Του Χρήστου Μιχάλαρου
Η παγκόσμια οικονομία κλυδωνίζεται με ένταση. Τα ταμπλό των χρηματαγορών βυθίζονται στο κόκκινο. Οι εξαγωγές παγώνουν, η κατανάλωση λιγοστεύει, ο κόσμος κλείνεται στα σπίτια του. Τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα και το κλείσιμο των συνόρων οδήγησαν επιχειρήσεις και σχολεία να κατεβάσουν ρολά και ολόκληρες πόλεις εκατομμυρίων να αδειάσουν. Κι όμως, αυτή η ζοφερή ατμόσφαιρα δίνει τη δυνατότητα σε κάποιους κλάδους να κερδίζουν, να αναπτύσσονται και να εδραιώνουν τη θέση τους στον χάρτη της παγκόσμιας αγοράς, πιάνοντας μαγαζί γωνία.
Η εξάπλωση του κορωνοϊού COVID-19 έφερε τα πάνω κάτω στην παγκόσμια οικονομία μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες. Παρά το γεγονός ότι, πριν από το ξέσπασμα του ιού στην ηπειρωτική Κίνα, τόσο οι χρηματαγορές όσο και το εμπόριο είχαν αρχίσει να δείχνουν σημάδια βελτίωσης σε σχέση με την προηγούμενη δύσκολη μακρά περίοδο, πλέον η αγορά κρέμεται από μια κλωστή, αναγκάζοντας τους μεγάλους θεσμούς της οικονομίας να ανακοινώσουν μέτρα στήριξης εκατομμυρίων δολαρίων.
Εξάλλου, ο βομβαρδισμός από αρνητικές ειδήσεις σε συνδυασμό με την αναστολή εργασιών σε διάφορους τομείς διαλύουν ακόμα και τα ελάχιστα ψήγματα αισιοδοξίας και ψυχραιμίας που μπορεί να ξεμυτίσουν ανάμεσα στους μετέχοντες της οικονομικής δραστηριότητας.
Ωστόσο, σε μια αγορά που κατρακυλάει, δεν βγαίνουν όλοι ζημιωμένοι. Υπάρχουν κάποιοι που κερδίζουν. Κάποιοι που είτε βρέθηκαν στη σωστή θέση τη σωστή στιγμή και δράττονται της ευκαιρίας να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία του πανικού, είτε εκ των πραγμάτων δραστηριοποιούνται σε τομείς οι οποίοι είναι έτσι δομημένοι ώστε απλά ήρθε η ώρα να γεμίσουν τα ταμεία τους με λεφτά, να εδραιώσουν την παρουσία τους στην αγορά και να εκτοξεύσουν τον τζίρο τους.
Αν και τα ποσοτικά δεδομένα είναι δύσκολο να προσδιοριστούν στο παρόν στάδιο, καθώς το ρευστό κλίμα δεν επιτρέπει ασφαλείς μετρήσεις και εκτιμήσεις όσο ο κορωνοϊός εξαπλώνεται, το μηνιαίο περιοδικό Economy Today σταχυολόγησε και παρουσιάζει μερικούς από τους κλάδους της οικονομίας που κερδίζουν εν μέσω της πανδημίας. Οι παίκτες της αγοράς δεν είναι πολλοί, συγκριτικά με το σύνολο του παγκόσμιου επιχειρείν, αλλά έχουν τη χρυσή ευκαιρία να βγάλουν εκατομμύρια. Και το κάνουν.
Διαδικτυακές υπηρεσίες και video games
Η αναστολή εργασιών, το κατέβασμα ρολών σε εταιρείες, το κλείσιμο των σχολείων και οι οδηγίες για απομακρυσμένη εργασία έστειλαν πολύ κόσμο στο σπίτι του υπό τον φόβο της νόσου. Αυτό, σε συνδυασμό με τη «βαριά» περιρρέουσα ατμόσφαιρα που δημιουργείται από τον δημόσιο διάλογο, περιόρισαν τις μετακινήσεις (κυρίως σε χώρες όπου υπάρχουν αυξημένα επιβεβαιωμένα κρούσματα και θάνατοι) και έκαναν τους ανθρώπους να αναζητήσουν λύσεις ψυχαγωγίας στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους.
Υπηρεσίες όπως το Netflix, το Disney+, το Hulu, η HBO και κάθε συνδρομητική πλατφόρμα, σε συνδυασμό με τις δωρεάν ιστοσελίδες, όπως το Youtube, το Spotify, αλλά και τις σελίδες δωρεάν παροχής πορνογραφικού υλικού, είδαν τα «κλικ» και τα έσοδά τους να ανεβαίνουν, προσελκύοντας παράλληλα νέους πελάτες.
Την ίδια ώρα, το λουκέτο που μπήκε σε ένα μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτηρίων ανά τον κόσμο, δίνει έδαφος στις πλατφόρμες online σπουδών. Γερή τάση ανόδου έχουν πάρει και τα video games, ειδικά στα νοικοκυριά που έχουν παιδιά σε μικρές ηλικίες, τα οποία αναζητούν εκτόνωση και απασχόληση. Οι νέες συνήθειες θα κρατήσουν σίγουρα για μερικές εβδομάδες ακόμα και οι εταιρείες θα έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν νέο πελατολόγιο, ιχνηλατώντας παράλληλα τις προτιμήσεις του κοινού για πιο στοχευμένες πωλήσεις.
Ενοποιημένες επικοινωνίες
Η εξ αποστάσεως εργασία έφερε αλλαγές και προσαρμογή του κλάδου των επικοινωνιών στα νέα δεδομένα. Ήδη κάποιοι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι ανέβασαν τις ταχύτητες του ίντερνετ χωρίς χρέωση στους πελάτες τους, για να ενισχύσουν τις εξ αποστάσεως δραστηριότητες, μειώνοντας τα προβλήματα.
Μιλώντας στο Economy Today, o Γενικός Διευθυντής της εταιρείας NEDECO Electronics Ltd, Λουκιανός Ράφτης, αναφέρει ότι η κρίση που ζούμε αυτές τις μέρες είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης κυρίως για ενοποιημένες επικοινωνίες (unified communications and collaboration - UCC) και υπολογιστικό νέφος (cloud computing). Η αύξηση αυτή έγινε αρχικά αισθητή στο εξωτερικό, όπου εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα του κορωνοϊού, και επεκτείνεται σιγά-σιγά από χώρα σε χώρα, με ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις να προωθούν την εργασία από το σπίτι.
«Οι επιχειρήσεις που έχουν υιοθετήσει τις ενοποιημένες επικοινωνίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τηλεδιάσκεψη, τηλεφωνικές κλήσεις αλλά και κλήσεις μέσω διαδικτύου, instant messaging, ανταλλαγή εγγράφων και μεγάλου μεγέθους αρχείων με ασφάλεια, έδωσαν τη δυνατότητα στους υπαλλήλους τους να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο απ’ οπουδήποτε κι αν βρίσκονται», τονίζει.
Στην πραγματικότητα, εξηγεί, το UCC καθιστά εφικτή την αλληλεπίδραση των χρηστών μέσα από διάφορα επικοινωνιακά κανάλια που μεταφέρονται μέσω δικτύων IP και ως αποτέλεσμα ο χρήστης μπορεί να στείλει μήνυμα με ένα μέσο και να λάβει απάντηση σε άλλο μέσο.
«Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει μήνυμα στον προσωπικό του τηλεφωνητή στο γραφείο, μπορεί να λάβει την ειδοποίηση είτε στο email του είτε στο κινητό και να ανταποκριθεί αμέσως. Η πολυκαναλική αυτή προσέγγιση καθίσταται εφικτή μέσα από την υιοθέτηση υπηρεσιών cloud», προσθέτει.
Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που ήδη υπήρχαν πριν από την εμφάνιση του κορωνοϊού, τα έσοδα για την αγορά υπηρεσιών cloud αναμενόταν να αυξηθούν κατά 17% εντός του 2020, αγγίζοντας τα $266,4 δισ., ενώ, μέχρι το 2022, έως και το 60% των οργανισμών αναμένεται ότι θα χρησιμοποιεί τουλάχιστον μία υπηρεσία cloud, ποσοστό διπλάσιο σε σχέση με το 2018.
Ηλεκτρονικό εμπόριο
Το online shopping είναι εδώ και δυναμώνει. Η δυνατότητα που δίνουν στους καταναλωτές οι τεχνολογικές συνθήκες σε αρκετές χώρες να αποκτήσουν σχεδόν ό,τι χρειάζονται χωρίς να έρθουν σε επαφή με πολύ κόσμο (μπορεί και με κανένα…), με χαμηλό κόστος και μάλιστα γρήγορα, έχει ήδη στρέψει τον κόσμο στο πληκτρολόγιο, την ώρα που όλο και περισσότερα εμπορικά κέντρα κατεβάζουν ρολά. Amazon, eBay, Alibaba, Flipkart, Walmart και άλλοι παγκόσμιοι κολοσσοί ηλεκτρονικού εμπορίου έχουν λόγους να χαμογελούν.
Τα σημάδια φάνηκαν από πολύ νωρίς στην Κίνα, όπου καταγράφηκε εκτόξευση του online εμπορίου, με τα προφυλακτικά, τα στρώματα γιόγκα, τα προϊόντα ομορφιάς και τα video games να κατακλύζουν τα ταχυδρομεία και να παραδίδονται σε πακέτα, ενώ γενικότερα στην Ασία μεγάλη άνοδο παρουσίασαν τα μικρά πλυντήρια και ο εξοπλισμός κουζίνας.
Είδη καθαριότητας
Σαπούνια, αντισηπτικά τζελ, απολυμαντικά μαντιλάκια, οινόπνευμα, σπρέι καθαρισμού επιφανειών και άλλα προϊόντα προσωπικής υγιεινής και καθαριότητας χώρου έχουν εισβάλει δυναμικά στη ζωή ακόμα και του πιο αδιάφορου καταναλωτή. Εταιρείες όπως η Clorox, η Lysol, η Harpic, η Glade και οι πιο προσφιλείς μας Klinex και Dettol έχουν γίνει απαραίτητοι σύμμαχοι στον πόλεμο κατά του κορωνοϊού.
Κάθε μια βλέπει τα προϊόντα της να φεύγουν από τα ράφια των υπεραγορών και να κατακλύζουν σπίτια, χώρους εργασίας και κοινής χρήσης, αλλά και αυτοκίνητα, τσάντες και τσέπες, προκειμένου να επιτελέσουν τα αυξημένα καθήκοντά τους πολλές φορές μέσα στην ημέρα. Εντυπωσιακό δε είναι το γεγονός ότι σε κάποιες περιοχές παρατηρήθηκε το φαινόμενο της «μαύρης αγοράς» και της εγκληματικότητας που σχετίζεται με είδη υπεράνω πάσης υποψίας.
Χαρακτηριστική ήταν η είδηση που έκανε τον γύρο του κόσμου, όπου μασκοφόροι πραγματοποίησαν ληστεία υπό την απειλή μαχαιριού σε παράδοση προμηθευτή χαρτιού τουαλέτας στο Χονγκ Κονγκ, για σκοπούς προσωπικής χρήσης αλλά και εμπορίας. Οι δύσκολες συνθήκες και η αυξημένη ζήτηση οδήγησαν αρκετές υπεραγορές να επιβάλουν πλαφόν στην αγορά: μόλις δύο πακέτα χαρτιού τουαλέτας ανά πελάτη.
Χειρουργικές μάσκες και ιατρικά αναλώσιμα
Ουσιαστικά πρόκειται για γκολ στο 90΄ από λάθος του αντίπαλου τερματοφύλακα. Οι κατασκευαστές και έμποροι χειρουργικών μασκών δεν περίμεναν επ’ ουδενί να δουν ένα από τα πιο φτηνά και εξειδικευμένα προϊόντα τους να εκτοξεύεται στις προτιμήσεις των δυτικών καταναλωτών. Ναι μεν στις ασιατικές χώρες η εικόνα ενός πολίτη να φοράει χειρουργική μάσκα στη μέση του δρόμου είναι προσφιλής. Εκεί, η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα και οι συνθήκες υγιεινής σε πολλούς κοινόχρηστους χώρους (όπως τα wet markets για παράδειγμα, από όπου ξεκίνησε ο κορωνοϊός) έχουν οδηγήσει τους ανθρώπους να λάβουν τα μέτρα τους.
Στη Δύση όμως η ιδέα και μόνο ήταν μέχρι σήμερα άβολη. Πλέον, ο κορωνοϊός άλλαξε τα δεδομένα. Μπορεί η μάσκα, σύμφωνα με τους ειδικούς, να μην αποτελεί ιδιαίτερα ισχυρό όπλο άμυνας για τον ίδιο μας τον οργανισμό, αλλά μειώνει τις πιθανότητες να μεταδώσει ο οργανισμός μας το μικρόβιο σε περίπτωση που νοσήσει. Πέραν τούτου, η ψυχολογική διάσταση της μάσκας και η χρήση για λόγους προστασίας επαγγελματιών στην πρώτη γραμμή του κινδύνου έχουν οδηγήσει πολλούς σε φαρμακεία και καταστήματα, εξαντλώντας τα αποθέματα και εκτοξεύοντας τις τιμές. Παράλληλα, ιατρικά προϊόντα μιας χρήσης, όπως πνευμονολογικά αναλώσιμα, εξεταστικά γάντια, βαμβάκι, επιθέματα και γάζες, ρολά εξεταστικής κλίνης και λοιπά αναλώσιμα ιατρείου, γίνονται όλο και πιο απαραίτητα σε μεγάλες ποσότητες από την ιατρική κοινότητα, για τη διαδικασία τόσο του ελέγχου όσο και της νοσηλείας και της ίασης.
Υπεραγορές και παραγωγοί τροφίμων διαρκείας
Ο αυξημένος φόβος των πολιτών για συνθήκες αποκλεισμού, καραντίνας, κλειστών καταστημάτων και περιορισμένης παραγωγής έχει ξυπνήσει το αίσθημα της επιβίωσης υπό περιοριστικούς όρους. Έτσι, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανά τον κόσμο που οι καταναλωτές κατακλύζουν τις υπεραγορές και τα τοπικά μαγαζιά για να προμηθευτούν τρόφιμα μακράς διαρκείας, όπως ρύζι, μακαρόνια, κονσέρβες, όσπρια, ξηρές τροφές, εμφιαλωμένο νερό και ποτά, προκειμένου να αντεπεξέλθουν όσο το δυνατόν καλύτερα σε ανάγκες τυχόν περιορισμού, με εμπόρους και μεσάζοντες να βλέπουν τους τζίρους τους να ανεβαίνουν.
Ωστόσο, η ανθηρή περίοδος δεν αναμένεται να είναι μακρά και τα κέρδη δεν θα διατηρηθούν υψηλά για πολύ καιρό. Καθώς όλο και περισσότερες περιοχές κηρύσσονται σε κατάσταση συναγερμού, οι κρατικοί περιορισμοί στις συναθροίσεις και ο φόβος της νόσου φέρνουν μαζί και το άδειασμα των αγορών.
Παράλληλα, σε περίπτωση που η κανονικότητα επανέλθει, τα αποθηκευμένα τρόφιμα που δεν χαλάνε θα μπουν στον προγραμματισμό για μελλοντική κατανάλωση, κάτι που θα κρατήσει μακριά τους καταναλωτές από τις υπεραγορές για κάποιο διάστημα, μέχρι εξαντλήσεως των οικιακών αποθεμάτων.
Τα δύο σενάρια
Μιλώντας στο Economy Today, ο Γενικός Γραμματέας του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Μάριος Τσιακκής, θεωρεί πρώτιστης σημασίας για την παγκόσμια οικονομία η κατάσταση «εκκρεμότητας» στην οποία ζούμε να μην παραταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
«Αν συμβεί αυτό, θα αρχίσουμε να καταγράφουμε μεγαλύτερα προβλήματα. Ο κόσμος θα γίνεται όλο και πιο συντηρητικός στις δαπάνες και την κατανάλωσή του, κάτι που επιδεινώνει την καταναλωτική ψυχολογία. Αυτό θα φέρει επιπλέον μειώσεις στην παραγωγή και την οικονομική δραστηριότητα. Για παράδειγμα, ένα απλό πράγμα που αποσυντονίζει πολύ τις επιχειρήσεις και δημιουργεί προβλήματα είναι το κλείσιμο των σχολείων, που καθηλώνει τους εργαζόμενους γονείς μέσα στο σπίτι και προκαλεί εκ των πραγμάτων περιορισμούς», αναφέρει.
Ωστόσο, στο σενάριο που τα πράγματα πάνε καλά και η περιπέτεια του κορωνοϊού λήξει σύντομα, σύμφωνα με τον ίδιο, η κίνηση των καταναλωτών στην αγορά θα αρχίσει εκ νέου και αυτό θα βοηθήσει ασφαλώς την κατανάλωση. Την ίδια ώρα, οι χρηματαγορές θα επουλώσουν τις πληγές τους και θα έρθει κάθετη αύξηση των κρατήσεων στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, με την ομαλότητα να επανέρχεται σταδιακά.