Οι διαρθρωτικοί και κυκλικοί παράγοντες έχουν φέρει τα ονομαστικά επιτόκια πλησιέστερα στο μηδέν ενώ η ανάγκη περαιτέρω χαλάρωσης των χρηματοδοτικών συνθηκών οδήγησε στην υιοθέτηση μιας πολιτικής αρνητικών επιτοκίων (NIRP).
Η εισαγωγή αρνητικών επιτοκίων αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που υιοθέτησε η ΕΚΤ από τα μέσα του 2014 για να αποτρέψει τις άνευ προηγουμένου αποπληθωριστικές πιέσεις που προέκυψαν μετά την παγκόσμια κρίση του δημοσίου χρέους.
Η ΕΚΤ έχει μειώσει το επιτόκιο καταθέσεων (DFR) σε αρνητική κλίμακα πέντε φορές από το 2014. Η τελευταία μείωση του DFR χρονολογείται το Σεπτέμβριο του 2019 και οι σχετικές προσδοκίες της αγοράς για μεγαλύτερη περίοδο αρνητικών επιτοκίων έχουν αναζωπυρώσει το ζήτημα του πώς μεταφέρονται τα αρνητικά επιτόκια στην οικονομία, ιδίως μέσω των τραπεζών, και εάν ενδέχεται να έχουν αντιπαραγωγικές επιπτώσεις επηρεάζοντας την ρόλο των τραπεζών ως ενδιάμεσου ως δηλαδή του καναλιού διοχέτευσης του χρήματος. Γιατί ως γνωστόν τα αρνητικά επιτόκια δημιουργούν σημαντικά έξοδα για τα πιστωτικά ιδρύματα που δείχνουν όλο και πιο απρόθυμα να χορηγήσουν δάνεια.
Από την άλλη πλευρά τα αρνητικά επιτόκια συμβάλουν στο να βελτιώσουν την πιστοληπτική ικανότητα των δανειοληπτών. Τα αρνητικά επιτόκια μεταφέρονται μέσω διαφορετικών καναλιών και αμβλύνουν τις προσδοκίες των αγορών ότι τα τρέχοντα και μελλοντικά βραχυπρόθεσμα επιτόκια δεν μπορούν να είναι αρνητικά. Με τη μείωση του αντιληπτού κατώτερου ορίου των επιτοκίων της Κεντρικής Τράπεζας, τα αρνητικά επιτόκια επιτρέπουν τη νομισματική διευκόλυνση να διαχυθεί σε ολόκληρη την καμπύλη απόδοσης.
Επιπλέον, η ζήτηση των επενδυτών για περιουσιακά στοιχεία με με μακροπρόθεσμη λήξη αυξάνεται περισσότερο από ό, τι όταν τα επιτόκια είναι θετικά, ασκώντας περαιτέρω πτωτική πίεση στην αποζημίωση που απαιτούν οι επενδυτές για την αβεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων.
Τέλος, οι εμπορικές τράπεζες ενθαρρύνονται να επεκτείνουν τον δανεισμό, ώστε να αποφευχθεί το αρνητικό επιτόκιο που εφαρμόζεται στις υπερβολικές διακρατήσεις αποθεματικών τους με την κεντρική τράπεζα (πλεονάζουσα ρευστότητα) σε μια κατάσταση στην οποία το κόστος των υποχρεώσεων περιορίζεται εν μέρει.
Η μετάδοση της πολιτικής αρνητικών επιτοκίων μέσω τραπεζών θα μπορούσε κατ 'αρχήν να παρεμποδιστεί από πιθανές μετατοπίσεις μεγάλης κλίμακας σε μετρητά και από την καθοδική πίεση στην κερδοφορία των τραπεζών. Η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να αποσβεστεί εάν οι επενδυτές συσσωρεύουν μετρητά αντί να εξισορροπήσουν τα χαρτοφυλάκια τους προς πιο μακροπρόθεσμα ή πιο επικίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις μεγάλης κλίμακας «διαρροών» ρευστότητας αυτού του τύπου, κυρίως λόγω του κόστους της απόσυρσης των υπηρεσιών που παρέχονται από αποθεματικά κεντρικών τραπεζών ή καταθέσεων εμπορικής τράπεζας ως μέσο διεξαγωγής πληρωμών και συσώρευση αξίας.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην περιορισμένη μετάδοση αρνητικών επιτοκίων καταθέσεων σε καταθέσεις λιανικής, ιδίως των νοικοκυριών, που , ωστόσο, μπορεί να εμποδίσει την κερδοφορία των τραπεζών και τελικά να εμποδίσει την ικανότητά τους να παρέχουν δανεισμό στην πραγματική οικονομία. Οι πιθανοί παράγοντες που ενδέχεται να εμποδίσουν τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής σε περίπτωση περαιτέρω επέκτασης της πολιτικής ή βαθύτερων περικοπών στα αρνητικά επιτόκια πρέπει για όλους αυτούς τους λόγους να παρακολουθούνται στενά.
Συνολικά, τα αρνητικά επιτόκια στήριξαν την οικονομική δραστηριότητα και τελικά συνέβαλαν στη σταθερότητα των τιμών. Ως αποτέλεσμα του NIRP, οι όγκοι δανεισμού έχουν επεκταθεί και η πιστοληπτική ικανότητα των δανειοληπτών έχει βελτιωθεί, μειώνοντας έτσι τον αντίκτυπο των χαμηλότερων περιθωρίων επιτοκίου στη συνολική κερδοφορία των τραπεζών. Ενώ το NIRP, και γενικότερα το χαμηλό επίπεδο των επιτοκίων, μπορεί να συμβάλει στη συσσώρευση χρέους και να προωθήσει την υπερβολική τιμολόγηση των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ή την πληθώρα των αγορών κατοικιών, όταν εντοπίζονται τέτοια φαινόμενα, αντιμετωπίζονται γενικά καλύτερα από στοχευμένες μακροπροληπτικές πολιτικές.
Τέλος, η πρώτη και πιο απτή επίδραση του NIRP στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ήταν ότι την έχει ενισχύσει βελτιώνοντας τη διατηρησιμότητα του εκκρεμούς χρέους.
Πηγή: bankingnews.gr