Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Εξοικονόμηση ενέργειας, ενεργειακή αναβάθμιση, θερμομόνωση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, φωτοβολταϊκά, αιολικά πάρκα… Έννοιες που έχουν ήδη μπει στη ζωή μας, ωστόσο αναμένεται ότι θα τις συναντούμε ολοένα και περισσότερο μπροστά μας στο άμεσο μέλλον. Και πώς μπορεί άλλωστε να γίνει διαφορετικά με το κόστος ενέργειας να εκτοξεύεται στα ύψη και την ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα να φαντάζει πιο αναγκαία από ποτέ. Η σημερινή ενεργειακή κρίση, η οποία προκλήθηκε εν πολλοίς εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, έφερε για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο την ανάγκη μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Στη χώρα μας η συγκεκριμένη διαδικασία ξεκίνησε αρχικά με πολύ αργά βήματα, ωστόσο στην πορεία υπήρξε μια επιτάχυνση, με αποτέλεσμα οι αρχικοί στόχοι για τη συνεισφορά των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας να επιτευχθούν και με το παραπάνω. Άλλωστε, σύμφωνα με στοιχεία από το αρμόδιο Υπουργείο Ενέργειας, πέραν των €350 εκατ. διατέθηκαν ως χορηγίες σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά για επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ και σε σχέδια εξοικονόμησης ενέργειας την περίοδο 2005-2020.
Αναλυτικότερα, η Κύπρος έχει καταφέρει όχι μόνο να εκπληρώσει, αλλά και να ξεπεράσει τους ενεργειακούς της στόχους για το 2020, που αποτελούσαν και τις δεσμεύσεις της χώρας μας προς την ΕΕ. Και αυτό παρά τη γενικότερη εντύπωση που επικρατεί ότι η διείσδυση των ΑΠΕ στην Κύπρο είναι μικρή. Ειδικότερα, η Κύπρος πέτυχε: 17% συνεισφορά ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας αντί 13% που ήταν ο στόχος. 38,55% ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη, σε σχέση με τον ενδεικτικό στόχο του 23,5%.
Μάλιστα, όλα τα πιο πάνω, επιτεύχθηκαν παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν στη γρήγορη ανάπτυξη ΑΠΕ. Ενδεικτικά, από πλευράς Υπουργείου Ενέργειας, επισημαίνεται ότι οι στόχοι επιτεύχθηκαν παρά: Την έλλειψη ηλεκτρικής διασύνδεσης με άλλες χώρες, την περιορισμένη διαθεσιμότητα γης, το περιορισμένο αιολικό δυναμικό, την έλλειψη υδάτινων πόρων για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και το υψηλό κόστος των φωτοβολταϊκών που μέχρι το 2014–2015 καθιστούσε τη χρήση ηλιακής τεχνολογίας ασύμφορη.
Τα κυβερνητικά σχέδια
Όσον αφορά στα οικιακά φωτοβολταϊκά, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία έχουμε σχεδόν 27 χιλιάδες εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά συστήματα Net-metering σε κατοικίες συνολικής ισχύος 118 MW. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς τους ξεπερνά σήμερα το 20%. Αναλυτικότερα, ας δούμε τα σχέδια που έχει προκηρύξει η κυβέρνηση σε σχέση με εγκατάσταση φωτοβολταϊκών αλλά και ενεργειακή αναβάθμιση:
1. Σχέδιο Εξοικονομώ Αναβαθμίζω στις Επιχειρήσεις και Μη κυβερνητικούς οργανισμούς, €40 εκατ. (Δεν αφορά μόνο φωτοβολταϊκά, αλλά ενεργειακή αναβάθμιση).
Στις 13/7 ξεκίνησε η υποβολή αιτήσεων στο Σχέδιο Χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση ΜμΕ & ΜΚΟ. Το συνολικό ποσό που θα διατεθεί για τις ανάγκες της προκήρυξης ανέρχεται στα €40 εκατ. Το Σχέδιο Χορηγιών αποσκοπεί στην προώθηση επενδύσεων εξοικονόμησης ενέργειας σε κτήρια και εγκαταστάσεις που ανήκουν ή/και χρησιμοποιούνται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Συγκεκριμένα, στοχεύονται μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε υφιστάμενα κτήρια, καθώς επίσης και σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις, υποδομές και μονάδες παραγωγής που έχουν στο παρόν στάδιο υψηλή κατανάλωση ενέργειας. Βασικός στόχος η μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 30% κατά μέσο όρο από όλες τις στηριζόμενες επιχειρήσεις.
Οι τύποι επενδύσεων που καλύπτονται από το σχέδιο είναι:
• Ενεργειακή αναβάθμιση χωρίς προσθήκη φωτοβολταϊκού: Δικαιούχοι ΜμΕ. Ποσοστό χορηγίας 40% επί των επιλέξιμων δαπανών. Μέγιστο ποσό χορηγίας €100 χιλ..
• Ενεργειακή αναβάθμιση με προσθήκη φωτοβολταϊκού: Δικαιούχοι ΜμΕ. Ποσοστό χορηγίας 40% επί των επιλέξιμων δαπανών με μέγιστο ποσό χορηγίας €150 χιλ..
• Ενεργειακή αναβάθμιση για αναβάθμιση υφιστάμενων κτηρίων σε κτήρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (ΚΣΜΚΕ): Δικαιούχοι ΜμΕ και ΜΚΟ. Ποσοστό χορηγίας για ΜμΕ 40% και για ΜΚΟ 60%. Μέγιστο ποσό χορηγίας €300 χιλ..
• Ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων ΜΚΟ: Δικαιούχοι μόνο ΜΚΟ. Ποσοστό χορηγίας 60% επί των επιλέξιμων δαπανών με μέγιστο ποσό χορηγίας €150 χιλ..
2. Σχέδιο Χορηγιών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και θερμομόνωση οροφής, €30 εκατ.
(Αφορά μόνο οικίες)
Στα €30 εκατ. αυξήθηκε ο προϋπολογισμός του Σχεδίου Χορηγιών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και θερμομόνωση οροφής σε οικίες για τα έτη 2022-2023, με τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων να ξεκινά από 1/6/2022 και να παραμένει σε ισχύ μέχρι την 20/12/2023 ή μέχρι εξαντλήσεως του προϋπολογισμού, όποιο από τα δύο επισυμβεί πρώτο. Ο διπλασιασμός του προϋπολογισμού σε σύγκριση με τα προηγούμενη έτη, αποφασίστηκε στο πλαίσιο του κυβερνητικού πακέτου μέτρων για ανακούφιση των πολιτών από τις πληθωριστικές πιέσεις. Υπολογίζεται ότι από τη χορηγία θα επωφεληθούν πάνω από 10.000 αιτητές, οι οποίοι, προβαίνοντας στις σχετικές επενδύσεις, θα μειώσουν σημαντικά το ενεργειακό τους κόστος.
Πέρα από τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού, το Σχέδιο προκηρύσσεται φέτος και με σημαντικές αυξήσεις στις χορηγίες σε σχέση με τα Σχέδια που εφαρμόστηκαν τα προηγούμενα έτη, με στόχο την ακόμη μεγαλύτερη στήριξη των πολιτών. Συγκεκριμένα, οι επιχορηγήσεις είναι αυξημένες κατά 50%. Σημαντική διαφοροποίηση αποτελεί και η εισαγωγή του εικονικού συμψηφισμού μετρήσεων (Virtual Net Metering), για καταναλωτές οι οποίοι δεν μπορούν, λόγω τεχνικών περιορισμών, να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά συστήματα στις οροφές των οικιών τους.
Το Σχέδιο καλύπτει τις ακόλουθες κατηγορίες επενδύσεων:
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1: Θερμομόνωση οροφών υφιστάμενων κατοικιών. Προνοείται χορηγία 45% επί των επιλέξιμων δαπανών της κάθε αίτησης/κατοικίας, με μέγιστο ποσό χορηγίας ανά αίτηση τα €2.250. Για τους κατοίκους ορεινών κοινοτήτων τα ποσά αυξάνονται κατά 50%.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2: Θερμομόνωση οροφών υφιστάμενων κατοικιών σε συνδυασμό με εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος με τη μέθοδο του συμψηφισμού μετρήσεων (Net Metering ή Virtual Net Metering). Προνοείται χορηγία 55% επί των επιλέξιμων δαπανών για τη θερμομόνωση οροφής, με μέγιστο ποσό χορηγίας €2.750 και χρηματοδότηση €450 ανά εγκαταστημένο kW φωτοβολταϊκού συστήματος, με μέγιστο ποσό χορηγίας €1.800. Το μέγιστο ποσό χορηγίας ανά αίτηση δύναται να ανέλθει στις €4.550. Για τους κατοίκους ορεινών κοινοτήτων τα ποσά αυξάνονται κατά 50%.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: Εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος με τη μέθοδο του συμψηφισμού μετρήσεων (Net Metering) ή του εικονικού συμψηφισμού μετρήσεων (Virtual Net Metering) σε υφιστάμενες κατοικίες. Το ύψος της χορηγίας ανέρχεται στα €375 ανά εγκαταστημένο kW φωτοβολταϊκού συστήματος, με μέγιστο ποσό χορηγίας €1.500 (ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3Α). Για τους κατοίκους ορεινών κοινοτήτων τα ποσά αυξάνονται κατά 50%. Το ποσό αυξάνεται στα €1.000 ανά εγκαταστημένο kW φωτοβολταϊκού για τις κατοικίες ευάλωτων καταναλωτών, με μέγιστο ποσό χορηγίας €5.000 (ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3Β).
Το Σχέδιο έχει αναδρομική ισχύ ώστε να διασφαλίζει την ομαλή συνέχεια του προηγούμενου Σχεδίου του 2021. Συνεπώς, επιλέξιμες είναι οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν μετά και την 01/08/2021 συμπεριλαμβανομένης. Επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν από την 01/08/2021, δεν είναι επιλέξιμες.
3.Σχέδιο Χορηγιών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος για φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος
Ανακοινώθηκε στις 2/8/2022 η έναρξη υποβολής αιτήσεων στο «Σχέδιο χορηγιών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος για φόρτιση ηλεκτρικού ή υβριδικού οχήματος τύπου plug-in». Το Σχέδιο είχε προκηρυχθεί στις 20/04/2022, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους να προχωρήσουν στην υλοποίηση της αντίστοιχης επένδυσης. Ο προϋπολογισμός του Σχεδίου ανέρχεται στο €1,5 εκατ..
Πέρα από την εγκατάσταση του φωτοβολταϊκού συστήματος, το Σχέδιο παρέχει τη δυνατότητα στους δικαιούχους για αγορά και εγκατάσταση φορτιστή, μετατροπή της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης της οικίας από μονοφασική σε τριφασική και αγορά μπαταρίας για αποθήκευση της ενέργειας που θα παράγεται από το φωτοβολταϊκό σύστημα. Δικαιούχοι του σχεδίου είναι φυσικά πρόσωπα που διαμένουν σε οικία και είναι ιδιοκτήτες ηλεκτρικού ή υβριδικού οχήματος τύπου plug-in.
Το Σχέδιο έχει αναδρομική ισχύ από 01/02/2022 (ημερομηνία σύνδεσης του φωτοβολταϊκού συστήματος) και θα παραμείνει ανοικτό μέχρι 20/12/2023 ή μέχρι εξαντλήσεως του διαθέσιμου προϋπολογισμού.
Το ύψος της χορηγίας για εγκατάσταση ή επέκταση υφιστάμενου φωτοβολταϊκού συστήματος ανέρχεται στα €750 ανά kW, με μέγιστο ποσό χορηγίας ανά όχημα τα €1.500. Οι προαιρετικές δαπάνες χρηματοδοτούνται ως εξής:
• Αγορά και εγκατάσταση φορτιστή, €600.
• Μετατροπή ηλεκτρολογικής εγκατάστασης της οικίας από μονοφασική σε τριφασική, €450.
• Αγορά/εγκατάσταση μπαταρίας, €750 ανά kWh, με μέγιστο ποσό χορηγίας ανά αίτηση €2.000.
4. Σχέδιο €9 εκατ. για ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων τοπικών αρχών & ευρύτερου δημόσιου.
(Δεν αφορά μόνο φωτοβολταϊκά, αλλά ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων και υποδομών).
Το Σχέδιο Χορηγιών αποσκοπεί στην παροχή οικονομικών κινήτρων για την ενθάρρυνση της υλοποίησης επενδύσεων ενεργειακής αναβάθμισης από Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΑΤΑ) και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δίκαιου (ΝΠΔΔ). Μέσω του Σχεδίου επιδιώκεται ειδικότερα, η εκτεταμένη ενεργειακή αναβάθμιση της υφιστάμενης κτηριακής υποδομής των ΑΤΑ και ΝΠΔΔ και η συμβολή στην επίτευξη των εθνικών υποχρεώσεων ΑΠΕ και ΕΞΕ.
Προνοεί:
• 100% επί των επιλέξιμων δαπανών (προ ΦΠΑ).
• Δικαιούχοι: Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ATA) και νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.
• Εξαιρούνται από τους Δικαιούχους φορείς που αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα ή/και επενδύσεις σε υποδομές που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο άσκησης οικονομικής δραστηριότητας.
• Μέγιστο ύψος Χορηγίας: €700.000.
• Ελάχιστο ύψος Προτάσεων: €10.000 (τα αναγραφόμενα ποσά είναι προ ΦΠΑ).
• Προϋπολογισμός σχεδίου: €9.000.000.
• Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
• Κάθε δυνητικός δικαιούχος υποβάλλει ΜΙΑ μόνο Πρόταση.
• Η πρόταση περιλαμβάνει επενδύσεις σε ένα ή περισσότερα κτήρια ή/και σε άλλες υποδομές.
• Για κάθε κτήριο/άλλη υποδομή μπορεί να προταθεί η υλοποίηση συνδυασμού επιμέρους επενδύσεων από αυτές που καταγράφονται πιο κάτω.
• Για κάθε κτήριο θα πρέπει να επιτευχθεί μετατροπή με Σχεδόν Μηδενική Κατανάλωση Ενέργειας. Για κάθε άλλη υποδομή θα πρέπει να επιτευχθεί εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον 30%.
5. Σχέδιο Ενεργειακής Αναβάθμισης κατοικιών, €35 εκατ..
Θα προκηρυχθεί τέλος του 2022. Είναι η δεύτερη προκήρυξη. Το Σχέδιο είχε προκηρυχθεί και το 2021 για άλλα €35 εκατ. και λήφθηκαν πέραν των 2.000 αιτήσεων. Δεν αφορά μόνο φωτοβολταϊκά, αλλά ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων και υποδομών. Το σχέδιο παρέχει οικονομικά κίνητρα για εκτεταμένη ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων ενεργοβόρων κατοικιών.
Κονδύλια και χορηγίες
Ειδικότερα σημειώνεται ότι, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και το Ταμείο ΑΠΕ και ΕΞΕ προσφέρουν χορηγίες δίνοντας κίνητρα σε πολίτες και σε επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε ενεργειακή αναβάθμιση των κτηριακών τους υποδομών. Πέραν των €350 εκατ. διατέθηκαν ως χορηγίες σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά για επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ και σε σχέδια εξοικονόμησης ενέργειας την περίοδο 2005-2020. Αυτή η στρατηγική, βοήθησε να ξεπεράσουμε τους δεσμευτικούς στόχους μας για το 2020, πετυχαίνοντας συνολική συνεισφορά ΑΠΕ 17% στην τελική κατανάλωση ενέργειας, αντί 13% που ήταν ο στόχος.
Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες από το Υπουργείο Ενέργειας, για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα, την επταετία 2021-2027 έχουν εξασφαλιστεί υπερδιπλάσια κονδύλια, που ξεπερνούν τα €350 εκατ.. Ως εκ τούτου, οι ετήσιες χορηγίες έχουν πολλαπλασιαστεί. Κατά το 2021 οι χορηγίες για την ενεργειακή αναβάθμιση των νοικοκυριών ανήλθαν στα €44 εκατ., το 2022 μόνο για τα νοικοκυριά οι χορηγίες θα ξεπεράσουν τα €70 εκατ.. Συνολικά φέτος, για την ενεργειακή αναβάθμιση νοικοκυριών, επιχειρήσεων και τοπικών αρχών θα διατεθούν σε Σχέδια Χορηγιών €120 εκατ.. Να σημειώσουμε πως το ισχύον Σχέδιο Χορηγιών του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ, με ένα συνολικό προϋπολογισμό €30 εκατ., έχει αναβαθμιστεί και προσφέρει ακόμη περισσότερα κίνητρα για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και θερμομόνωση οροφής.
Η σύγκριση με την Ευρώπη
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούν κάποια συγκρίσιμα στοιχεία σε σχέση και με το τι ισχύει στην ΕΕ. Ειδικότερα, στην ΕΕ27 η συνολική διείσδυση ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2020, ανήλθε στο 37,48% με μόλις 5,22% από ηλιακή ενέργεια, με την Κύπρο να πετυχαίνει 6,10%. Μεταξύ 2010 και 2020 η Ευρώπη επένδυσε περισσότερο στην αιολική ενέργεια, διότι ήταν η πιο έτοιμη τεχνολογία για να προχωρήσει και η πιο ανταγωνιστική σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα. Όπως διαπιστώνεται η Κύπρος το 2020 είχε υψηλότερο ποσοστό διείσδυσης των φωτοβολταϊκών από τον μέσο όρο της ΕΕ. Μάλιστα η χώρα μας τοποθετείται ανάμεσα στα πέντε πρώτα κράτη με τα υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης της ηλιακής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή από το 2013 και μετά. Το 2020 η ηλιακή ενέργεια στην Κύπρο αποτελούσε το 51% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, ποσοστό που ήταν το 2ο υψηλότερο ανάμεσα στα κράτη μέλη. Σε σχέση με τα ποσοστά διείσδυσης της ηλιακής ενέργειας στη συνολική παραγωγή από το έτος 2013 μέχρι σήμερα, η Κύπρος παρουσιάζει 4,5 φορές αύξηση. Μόλις τρεις χώρες από το σύνολο της ΕΕ παρουσιάζουν μεγαλύτερη διείσδυση ηλιακής ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα.
EuroAfrica- Euroasia Interconnector
Από τα σημαντικότερα έργα που προωθούνται για μετάβαση στην πράσινη οικονομία, είναι οι δύο αγωγοί EuroAfrica και Euroasia Interconnector. Πρόκειται για έργα πλήρως ευθυγραμμισμένα τόσο με τις πολιτικές για προστασία του περιβάλλοντος, όσο και τις πολιτικές της ΕΕ για πλήρη διασύνδεση μεταξύ των κρατών μελών, για λόγους ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού και εύρυθμης λειτουργίας της ενιαίας αγοράς. Όπως επισημαίνεται από πηγές του Υπουργείου Ενέργειας, οι μελέτες που έγιναν στο πλαίσιο του Εθνικού μας Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα καταδεικνύουν ότι η ηλεκτρική διασύνδεση, σε συνδυασμό και με τη χρήση συστημάτων αποθήκευσης, μπορεί μέχρι το 2030 να οδηγήσει σε διείσδυση ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Κύπρου που θα υπερβαίνει το 50%. Το έργο έλαβε χρηματοδότηση μέσω του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility). Συγκεκριμένα, ο Φορέας Υλοποίησης έλαβε έγκριση για χορηγία ύψους €657 εκατ., με την εξασφάλισή της να καθιστά δυνατή την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών για το σκέλος Κύπρου – Κρήτης, του οποίου το συνολικό κόστος υπολογίζεται στα €1.575 δις.