ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΑΝΝΑΟΥΡΙΔΗ*
Το 2022 ξεκίνησε με όλες τις προϋποθέσεις για να αποτελέσει μια εξαιρετική οικονομική χρονιά, αλλά πολύ γρήγορα οι παγκόσμιες εξελίξεις ανέτρεψαν την πορεία των πραγμάτων.
Aπό την πανδημία του Κορωνοϊού όπου ζήσαμε το 2020 με τη βαθιά και απότομη οικονομική συρρίκνωση που προκάλεσε, το 2021 περάσαμε στη σταδιακή ομαλοποίηση των συνθηκών και την ανάκαμψη και εκεί που το 2022 αναμενόταν να είναι μια χρονιά κατά την οποία η οικονομική δραστηριότητα θα επανέρχετο στα υγιή επίπεδα του 2019, ξεκίνησε η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ως αποτέλεσμα της εισβολής επιβλήθηκαν κυρώσεις κατά της Ρωσίας, οι οποίες επηρέασαν και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν δυσανάλογα την οικονομία μας, τόσο στον τουριστικό τομέα όσο και στους τομείς των υπηρεσιών και των ακινήτων. Επιπρόσθετα, δημιουργήθηκε παγκόσμια ενεργειακή κρίση και εκτοξεύτηκαν οι τιμές των καυσίμων με επακόλουθο ο πληθωρισμός που ήταν ήδη αυξημένος το 2021, λόγω και των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, να εκτοξευτεί σε επίπεδα που εδώ και πολλές δεκαετίες μας φαίνονταν αδιανόητα.
Αναπόφευκτη αντίδραση στο σκηνικό που διαμορφώθηκε ήταν η ολική αναστροφή της στόχευσης της νομισματικής πολιτικής, στη μεγάλη πλειοψηφία των ανεπτυγμένων κρατών. Μέσα σε λίγους μήνες οι Κεντρικές Τράπεζες ανά το παγκόσμιο υποχρεώθηκαν να κάνουν στροφή 180 μοιρών και αντί της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής που ακολουθούσαν για χρόνια, με μηδενικά ή ακόμα και αρνητικά επιτόκια και ενέσεις ρευστότητας, ξαφνικά υποχρεώθηκαν να ασκήσουν περιοριστική νομισματική πολιτική, με αυξήσεις επιτοκίων και μείωση της πλεονάζουσας ρευστότητας. Όλα αυτά, σε μια προσπάθεια να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, με απροσδιόριστο ακόμα το μελλοντικό κόστος στον ρυθμό ανάπτυξης και την ανεργία!
Ωστόσο, παρά τις πρωτόγνωρες δυσκολίες και ανατροπές κατά το 2022, η κυπριακή οικονομία κατάφερε να κρατηθεί αρκετά καλά και να καταγράψει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης με τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας να βελτιώνονται.
Η σωστή δημοσιονομική πολιτική που ακολουθήθηκε τα προηγούμενα χρόνια από την κυβέρνηση, μακριά από υπερβολικές μη-παραγωγικές παραχωρήσεις, επέτρεψε το 2022 στα δημόσια οικονομικά να παραμείνουν υπό έλεγχο, παρά την αύξηση που καταγράφηκε στο δημόσιο χρέος κατά το 2020 λόγω της ανάγκης για στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, καταγράφοντας μάλιστα σημαντικό δημοσιονομικό πλεόνασμα.
Το τραπεζικό μας σύστημα συνέχισε την πορεία εξυγίανσης και βελτιστοποίησης των λειτουργιών του και μείωσε περαιτέρω τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία, αν και ως επί το πλείστον εκτός τραπεζικού συστήματος πλέον, παραμένουν σημαντικό βάρος για την οικονομία μας για τα επόμενα χρόνια. Σημαντική εξέλιξη κατά το 2022 για το τραπεζικό σύστημα ήταν και η περαιτέρω μείωση του κόστους λειτουργίας που επήλθε μέσα από σχέδια εθελούσιας εξόδου σημαντικού μέρους του προσωπικού τους και μεγάλης μείωσης υποκαταστημάτων, με εφαλτήριο τη στροφή στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, με τη σωστή πορεία να επιβραβεύεται μέσα από το αυξημένο ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για να επενδύσουν στις 2 μεγαλύτερες τράπεζες του τόπου.
Η κατανάλωση επίσης διατηρήθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα, παρά την αναστάτωση και το σοκ που προκάλεσε στους συμπολίτες μας ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εκτίναξη των τιμών των καυσίμων και του πληθωρισμού. Σημαντικό παράγοντα για τη σταθερότητα στην εγχώρια κατανάλωση αποτελεί η βελτίωση που έχει καταγραφεί στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών κατά τα τελευταία χρόνια, μετά από σημαντική απομόχλευση του υπερβολικού δανεισμού, όπου μαζί με την υγιή κατάσταση στην αγορά εργασίας, παρείχαν σημαντική υποστήριξη στην οικονομία.
Ο τουρισμός αν και με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία πλήγηκε σημαντικά λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας, στη συνέχεια κάλυψε σημαντικό μέρος από τις απώλειες, κυρίως προσεγγίζοντας πολύ υποσχόμενες ευρωπαϊκές αγορές όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία, τις οποίες όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαμε προσεγγίσει με την απαραίτητη σοβαρότητα.
Τέλος, η ζήτηση για εμπορικά και οικιστικά ακίνητα στην Κύπρο, όπως και η κατανάλωση, αυξήθηκαν επωφελούμενες από την αυξημένη ροή επιχειρήσεων ουκρανικών αλλά και ρωσικών συμφερόντων που αναζήτησαν σταθερότητα μεταφέροντας μέρος των εργασιών και του προσωπικού τους στην Κύπρο, με τα οφέλη από τις νέες αυτές επενδύσεις να αντισταθμίζουν εν μέρει και με πιο σωστό τρόπο, τις απώλειες από το καταργηθέν σχέδιο υπηκοότητας.
ΤΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΜΑΣ
Ωστόσο, το 2023 ξεκινά με πολλές προκλήσεις και μεγάλη αβεβαιότητα, αφού πέραν των όσων ήδη αναφέρθηκαν, αποτελεί και χρονιά προεδρικών εκλογών. Με την είσοδό μας στη νέα χρονιά θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι τα διδάγματα από την τελευταία τριετία γίνονται μέρος του τρόπου σκέψης και λειτουργίας μας για το μέλλον:
• Ο κόσμος στον οποίο ζούμε και επιχειρούμε είναι απολύτως απρόβλεπτος.
• Η οικονομία της χώρας μας είναι πολύ μικρή και ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ.
• Η οικονομία δεν σηκώνει πειραματισμούς. Γνωρίζουμε πλέον καλά πώς πρέπει να λειτουργούμε στο ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον.
• Χρειαζόμαστε ισχυρή οικονομία, βιώσιμα δημοσιονομικά, υγιή τραπεζικό σύστημα και ισχυρούς εταιρικούς ισολογισμούς και ρευστότητα για να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις που αναπόφευκτα θα δημιουργηθούν στο μέλλον τις οποίες ούτε ελέγχουμε ούτε μπορούμε να προβλέψουμε.
• Η εξωστρέφεια και η διασπορά κινδύνου στις επενδύσεις μας είναι απαραίτητοι σταθεροποιητές για τις κυπριακές επιχειρήσεις.
• Η σταθερότητα και η υψηλή ποιότητα ζωής στη χώρα μας, μαζί με στοχευμένα φορολογικά κίνητρα μπορούν να αποτελέσουν σημαντικούς παράγοντες προσέλκυσης ποιοτικών ξένων επενδύσεων, οι οποίες λόγω του μικρού μεγέθους της οικονομίας μας μπορούν να επηρεάσουν θετικά το ρυθμό ανάπτυξης.
ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ
Η νέα κυβέρνηση που θα κληθεί να οδηγήσει τη χώρα κατά την επόμενη πενταετία, ξεκινά με μηδενική περίοδο χάριτος, αφού εκτός από όλα τα θέματα που προαναφέρθηκαν και τα οποία θα πρέπει να συνεχίσουν να τυγχάνουν διαχείρισης από την πρώτη μέρα, θα έχει να αντιμετωπίσει και την πιθανότητα θερμού επεισοδίου είτε με τη χώρα μας ή με την Ελλάδα, ιδιαίτερα όσο πλησιάζουν οι εκλογές στην Τουρκία.
Σε βάθος πενταετίας, η νέα κυβέρνηση θα κριθεί από τους πολίτες τόσο για τη διαχείριση των θεμάτων που κληρονομεί από το 2022, όσο και από τις μεταρρυθμίσεις και μόνιμες βελτιώσεις που θα φέρει στη χώρα και την οικονομία, οι οποίες είναι απαραίτητες για να μπορέσει η χώρα και η κοινωνία μας να μετεξελιχθεί όπως αξίζει στους πολίτες της. Τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την επόμενη πενταετία είναι:
• Να επιλυθεί το πρόβλημα του ψηλού ιδιωτικού χρέους που διακρατείται πλέον από τις εταιρείες διαχείρισης προβληματικών δανείων, με προστασία μόνο των αποδεδειγμένα ευάλωτων ομάδων. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να τερματιστεί άμεσα η παρούσα κατάσταση με τις συνεχείς αναστολές εκποιήσεων, από τις οποίες επωφελούνται κυρίως οι στρατηγικοί κακοπληρωτές που εκμεταλλεύονται το σύστημα εις βάρος των σωστών νοικοκυραίων που πλέον νιώθουν απογοητευμένοι.
• Να μειωθεί το κόστος λειτουργίας της κρατικής μηχανής, με απλοποίηση και ψηφιοποίηση υπηρεσιών και διαδικασιών για εξοικονόμηση αχρείαστων εξόδων και να ανακατευθυνθούν οι πόροι και η προσπάθεια προς ουσιαστική αναβάθμιση βασικών υπηρεσιών του κράτους που όλοι γνωρίζουμε ότι υστερούν, όπως η ασφάλεια, η υγεία και η παιδεία.
• Καταπολέμηση της διαφθοράς – ενίσχυση του αισθήματος δικαιοσύνης για τους πολίτες που είναι πλέον τόσο απογοητευμένοι ώστε να «σπρώχνουν» τα παιδιά τους να παραμείνουν στο εξωτερικό μετά τις σπουδές, αντί να επαναπατριστούν.
•Να ξεκινήσει η αξιοποίηση των κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου τόσο για εξαγωγή που τόσο πολύ έχει ανάγκη η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, όσο και για τοπική κατανάλωση.
• Να επιταχυνθεί μέσω κινήτρων η ενεργειακή μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως και η ηλεκτροκίνηση.
Όλα μαζί τα πιο πάνω είναι απαραίτητα για να ενισχυθεί τελικά η εμπιστοσύνη εμάς των ιδίων για το θετικό μέλλον της χώρας μας, ούτως ώστε οι πρώτοι και μεγαλύτεροι επενδυτές στη χώρα να είμαστε εμείς!
Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τις μεγάλες δυνατότητες και τα λαμπρά μυαλά που διαθέτει η χώρα μας, προς όφελος των επόμενων γενεών.
Διαβάστε επίσης: Maksym Liasko: Το 2023 αναμένονται πολλές καινοτομίες
*ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΦΩΤΟΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ